Grad Gradiška

Grad Gradiška;
; Grb	; Zastava
Osnovni podaci
Država	Bosna i Hercegovina
Entitet	Republika Srpska
Sjedište	Gradiška
Stanovništvo
Stanovništvo	; 48.109; 49.196; 51.759 (2017; 2013; 1996)
Geografske karakteristike
Površina	762 km2
	;
Ostali podaci
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Načelnik opštine	Zoran Adžić [1] (SNSD)
Poštanski broj	78400
Pozivni broj	51
Krsna slava	Mala Gospojina
Dan opštine	24. april Dan oslobođenja grada u Drugom svjetskom ratu 1945. godine.
Veb-sajt	www.gradgradiska.com

Grad Gradiška nalazi se u sjeverozapadnom dijelu Republike Srpske, Bosne i Hercegovine, zahvatajući Lijevče polje i Potkozarje, sa površinom od 762 km². Sjedište grada se nalazi u naseljenom mjestu Gradiška. Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema konačnim podacima za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku, u opštini Gradiška je živjelo 49.196 lica.^[4]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Opština se prirodno graniči rijekom Savom na sjeveru, u dužini od preko 40 km, što predstavlja ujedno i granicu sa Hrvatskom. Graniči se sa opštinama Nova Gradiška i Novska, sa istočne strane sa opštinom Srbac, sa južne strane najvećim dijelom sa Laktašima i djelimično sa područjem Grada Banje Luke, sa zapadne sa Kozarskom Dubicom i jugozapadne strane sa Gradom Prijedorom.

Pored rijeke Save, koja je u ovom području plovna, opština je bogata i brdskim rijekama, od kojih su najveće Vrbaška, Jablanica, Jurkovica i Lubina.

Gradiška je locirana na nadmorskoj visini od 92 m, plodna lijevčanska ravnica je na prosječnoj nadmorskoj visini od 110 m, a pojedina sela u brdskom području i do 300 m.

Povoljni klimatski kontinentalni uslovi i geografski položaj, veliko šumsko bogatstvo planine Kozare i Prosare, plodno Lijevče polje i dijelovi Posavine, pogodno brežuljkasto obradivo zemljište, nalazišta kamena dijabaza, bogato nalazište mermera u Prosari, plovnost rijeke Save i druge pogodnosti, uticale su na razvoj brojnih oblasti privređivanja, a prvenstveno primarne poljoprivredne proizvodnje, prehrambene i drvne industrije kao i drugih privrednih grana.

Naseljena mjesta[uredi | uredi izvor]

Područje Opštine Gradiška čine naseljena mjesta: Adžići, Berek, Bistrica, Bok Jankovac, Brestovčina, Bukovac, Vakuf, Vilusi, Vrbaška, Gašnica, Gornja Dolina, Gornja Jurkovica, Gornja Lipovača, Gornji Karajzovci, Gornji Podgradci, Gradiška, Grbavci, Greda, Donja Dolina, Donja Jurkovica, Donji Karajzovci, Donji Podgradci, Dragelji, Dubrave, Elezagići, Žeravica, Jablanica, Jazovac, Kijevci, Kozara, Kozinci, Kočićevo, Krajišnik, Kruškik, Laminci Brezici, Laminci Dubrave, Laminci Jaružani, Laminci Sređani, Liskovac, Lužani, Mačkovac, Mašići, Miloševo Brdo, Miljevići, Mokrice, *Mičije, Nasip, Nova Topola, Novo Selo,Orahova, Orubica, Petrovo Selo, Rovine, Rogolji, Romanovci, Samardžije, Sovjak, Srednja Jurkovica, Seferovci, Trebovljani, Trnovac, Trošelji, Turjak, Cerovljani, Cimiroti, Čatrnja, Čelinovac, Čikule i Šaškinovci.

Opština ima 68 naselja, organizovanih u 53 mjesne zajednice. Najveća seoska naselja su Nova Topola, G. Podgradci, Orahova i Turjak. Cijelo područje opštine je elektrificirano, a u završnoj fazi je telefonizacija seoskog područja. Prijeratna opština Bosanska Gradiška u cjelini je u sastavu Republike Srpske od njenog nastanka. Ime gradu i opštini je promijenjeno 1992. u Gradiška.

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Sva sela su povezana sa sjedištem opštine autobuskim linijama, a iz Gradiške se svakodnevno održavaju autobuske linije prema Banjoj Luci, Beogradu, Novom Sadu, Subotici, Sarajevu i drugim mjestima. Gradiška je udaljena od Banje Luke 50 km, od Beograda 280 km, a od Zagreba 130 km.

Putnu mrežu čini 700 km lokalnih i regionalnih puteva i 90 km magistralnih puteva, koji preko Gradiške vode prema istočnom djelu Republike Srpske i Banjoj Luci, a na sjever prema Srednjoj i Zapadnoj Evropi.

Gradiška je modernim autoputem povezana sa Banjom Lukom i Laktašima.

U Gradišci se nalazi i jedan od najznačajnijih međunarodnih graničnih prelaza u Republici Srpskoj za putnički i teretni saobraćaj.

Političko uređenje[uredi | uredi izvor]

Sastav Skupštine Grada Gradiška prema rezultatima izbora 2020.

11

5

3

2

1

11 5 3 3 3 2 2 1 1

Od ukupno 31 mandata na pojedine partije otpada:

SNSD: 11

US: 5

DEMOS: 3

SDS: 3

DNS: 3

PDP: 2

SPS: 2

SP: 1

Manjine: 1

Opštinska administracija[uredi | uredi izvor]

Gradonačelnik Grada predstavlja i zastupa Grad i vrši izvršnu funkciju u Gradišci. Izbor gradonačelnika se vrši u skladu sa izbornim Zakonom Republike Srpske i izbornim Zakonom BiH. Gradsku administraciju, pored gradonačelnika, čini i skupština grada. Institucionalni centar Grada Gradiške je naselje Gradiška, gdje su smješteni svi gradski organi.

Gradonačelnik Grada Gradiške je Zoran Adžić ispred Saveza nezavisnih socijaldemokrata, koji je na tu funkciju stupio nakon lokalnih izbora u Bosni i Hercegovini 2020. godine. Sastav skupštine Grada Gradiška je prikazan u tabeli.^[5]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Po popisu stanovništva iz 1991. godine, Opština Gradiška je imala 59.974 stanovnika, raspoređenih u 68 naseljenih mesta.

Po popisu stanovništva 2013. u Bosni i Hercegovini, a prema konačnim podacima za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku, u opštini Gradiška je živjelo 49.196 lica.^[4]

Nacionalnost^[6]	2013.^[4]	1991.	1981.	1971.
Srbi	40.707 (82,74%)	35.753 (59,61%)	32.825 (56,50%)	35.038 (65,39%)
Muslimani/Bošnjaci ^[a]	6.266 (12,74%)	15.851 (26,42%)	13.026 (22,42%)	12.688 (23,68%)
Hrvati	800 (1,63%)	3.417 (5,69%)	3.544 (6,10%)	4.415 (8,23%)
Jugosloveni	—	3.311 (5,52%)	7.255 (12,48%)	415 (0,77%)
ostali i nepoznato	1.423 (2,89%)	1.642 (2,73%)	1.445 (2,48%)	1.025 (1,91%)
Ukupno	49.196	59.974	58.095	53.581

Prikaz kretanja broja stanovnika po naseljenim mjestima između dva popisa. Rezultati po naseljima za 2013. godinu su konačni podaci za Republiku Srpsku koje je izdao Republički zavod za statistiku.^[7]

	Naselje	1991 g.	2013 g.
1	Adžići	112	78
2	Berek	482	412
3	Bistrica	795	432
4	Bok Jankovac	754	1161
5	Brestovčina	360	1027
6	Bukovac	349	371
7	Vakuf	416	342
8	Vilusi	887	736
9	Vrbaška	1057	779
10	Gašnica	443	324
11	Gornja Dolina	400	97
12	Gornja Jurkovica	297	167
13	Gornja Lipovača	992	500
14	Gornji Karajzovci	537	484
15	Gornji Podgradci	2378	1656
16	Gradiška	16841	13691
17	Grbavci	991	594
18	Greda	159	117
19	Donja Dolina	468	115
20	Donja Jurkovica	205	149
21	Donji Karajzovci	600	548
22	Donji Podgradci	957	758
23	Dragelji	235	135
24	Dubrave	2581	1534
25	Elezagići	561	528
26	Žeravica	335	482
27	Jablanica	745	438
28	Jazovac	225	119
29	Kijevci	381	212
30	Kozara	126	45
31	Kozinci	908	1661
32	Kočićevo	631	463
33	Krajišnik	528	617
34	Kruškik	1074	1119
35	Laminci Brezici	1415	1847
36	Laminci Dubrave	591	438
37	Laminci Jaružani	394	287
38	Laminci Sređani	574	456
39	Liskovac	1467	1080
40	Lužani	275	238
41	Mačkovac	476	266
42	Mašići	1359	1153
43	Miloševo Brdo	439	241
44	Miljevići	237	188
45	Mičije	389	41
46	Mokrice	26	15
47	Nova Topola	2191	2324
48	Novo Selo	310	154
49	Orahova	2479	1185
50	Orubica	48	14
51	Petrovo Selo	358	329
52	Rovine	1016	1422
53	Rogolji	741	668
54	Romanovci	1199	976
55	Samardžije	211	162
56	Seferovci	502	504
57	Sovjak	307	208
58	Srednja Jurkovica	216	146
59	Trebovljani	425	348
60	Trnovac	246	177
61	Trošelji	550	559
62	Turjak	415	268
63	Cerovljani	604	367
64	Cimiroti	331	202
65	Čatrnja	768	697
66	Čelinovac	129	36
67	Čikule	369	255
68	Šaškinovci	107	54

Privreda[uredi | uredi izvor]

Zahvaljujući prirodnim resursima u proteklim decenijama ostvaren je izuzetno uspješan privredni rast i razvoj. Ekonomska osnova stalno je unapređivana izgradnjom novih privrednih i infrastrukturnih objekata, povećanjem proizvodnje i izvoza na strana tržišta.

Male zanatske radionice, prerastale su u savremene fabrike, a na resursima velikog šumskog bogatstva Kozare i Prosare, te plodnih oraničnih površina Lijevče polja i Potkozarja, izgrađeni su prerađivački kapaciteti u industriji namještaja, drvnoj, poljoprivrednoj i prehrambenoj industriji. Uporedo su razvijana i preduzeća u ostalim privrednim granama a posebno u metalnoj i tekstilnoj industriji, mašinogradnji, građevinarstvu, trgovini te proizvodnji elektro — materijala i plastike.

Privredni razvoj industrijskih preduzeća uspješno je pratio i razvoj komunalnih i uslužnih djelatnosti. U proteklih 50 godina izgrađen je cjelokupni privredni potencijal, stambeni fond, te infrastrukturni objekti, sa tendencijom stalne dogradnje.

U privredi Opštine Gradiška zaposleno je 6.000 radnika, a u oblasti vanprivrede oko 2.000. Osnovni nosioci privrednih aktivnosti su državna preduzeća, od kojih je 16 sa statusom preduzeća od značaja za republiku, a 13 preduzeća je opštinskog značaja.

U preduzećima državnog sektora, koja ostvaruju 35% društvenog proizvoda opštine, zapošljavaju 50% ukupnog broja zaposlenih i realizuju cjelokupan izvoz, u toku je proces transformacije državnog kapitala. U odnosu na predratni period dostignut je nivo industrijske proizvodnje od 25%, što ukazuje na velike mogućnosti u povećanju stepena instalisanih kapaciteta i zaposlenosti.

Na području opštine posluje preko 600 privatnih preduzeća i više od 1.400 privatnih radnji. Većina aktivnosti privatnog sektora usmjerena je na području trgovine i ugostiteljstva, a manji broj u nekim od proizvodnih djelatnosti.

Prirodni, geografski, privredni i ljudski potencijali, dobra su osnova i garancija za bolji život stanovništva i sveukupni razvoj Opštine Gradiška i Republike Srpske. Sveukupno gledajući opština Gradiška predstavlja veoma interesantno područje za sve oblike privrednih aktivnosti i investicionih ulaganja. Odbornici Skupštine opštine Gradiška SNSD-10, SDS-5, PDP-4, DNS-3, Izvorna SDS-3, SP-2, NS-2, NDP-1, i jedan odbornik nacionalnih manjina.

Kultura[uredi | uredi izvor]

Duga istorijska prošlost i arheološki lokaliteti su dokaz da gradiško područje ima veoma bogatu kulturnu tradiciju. Ovdje se živjelo i radilo još u praistorijsko doba. Svaka naredna društvena epoha ostavila je neizbrisiv trag u kulturnom nasleđu ovog kraja.

I danas je kulturni život u opštini veoma dinamičan i raznovrstan. Osnovni nosilac kulturnih zbivanja je Kulturni centar koji u saradnji sa drugim subjektima iz oblasti kulture može uspješno da realizuje različite kulturne programe i sadržaje.

U Kulturnom centru radi Gradski ženski hor koji je svoj višegodišnji rad krunisao sa nekoliko visokih priznanja, KUD „Kolovit“ te Pozorište. U zgradi Kulturnog centra su sjedišta i drugih nosioca kulturnih aktivnosti.

U Gradišci je, nakon dvije decenije, svoj rad obnovilo Centralno kulturno-umjetničko društvo „Lepa Radić“. Pored centralnog KUD-a, u Gradišci egzistira još 12 kulturno-umjetničkih društava.

Na području opštine Srpska pravoslavna crkva je organizovana u 10 parohija, u kojima je izgrađeno 12 hramova i 10 kapela. Najveći je Hram Pokrova Presvete Bogorodice u Gradišci čija je izgradnja započela 1965. godine i trajala do 1973. godine, kada je Hram i osveštan. Najstarija crkva je u selu Romanovcima — Hram svetog Nikole, izgrađen prije 400 godina. U njemu se 1904. godine vjenčao poznati srpski pisac i narodni tribun Petar Kočić.

U oblasti informisanja već 20 godina djeluje Srpski radio Gradiška, kao najstarija medijska kuća. U Gradišci uspješno rade i elektronski mediji u privatnom vlasništvu — „Vikom“ radio i televizija.

Sport[uredi | uredi izvor]

Sportski život u Opštini Gradiška ima bogatu tradiciju. Među najstarijim i najmasovnijim sportovima svakako treba pomenuti fudbal. Najznačajniji je fudbalski klub Kozara koji se takmiči u Premijer ligi Bosne i Hercegovine. Prvi je osvajač Kupa Republike Srpske. FK Kozara svoj rad i nastupe vezuje za gradski fudbalski stadion. Pored ovog Kluba postoji još 25 registrovanih fudbalskih klubova koji se takmiče u nižim rangovima.

Pored fudbalskih u gradu postoje dva rukometna kluba, dva košarkaška, dva odbojkaška, kuglaški, šahovski i četiri karate kluba. Od kojih se posebno ističe Karate Klub Soko Gradiška. Na čelu sa Milutinom Puljarevićem koji se u dogledno vreme bavio profesionalno ovim sportom. Dugogodišnji stručnjak čiji su uspjesi zabilježeni u domovini ovog sporta kao i u Holivudu. Jedan od najuspiješnijih i najtrofejnijih klubova u Republici Srpskoj.

Značajno mjesto u dijelu sportskih i rekreativnih aktivnosti pripadaju Centru za podvodne aktivnosti „Sveti Nikola“, Udruženju lovaca, ribolovaca kao i aktivnostima vezanim za školski i rekreativni sport.

Važno je istaći da je u poslednje 3 godine, zahvaljujući i sredstvima donatora, a prije svih USAID-a i Japanske vlade, izvršena rekonstrukcija najznačajnijih objekata u zdravstvu, školstvu, kulturi i sportu, čime su stvoreni dobri uslovi za rad u ovim djelatnostima. Opština Gradiška ostvaruje dobru saradnju sa drugim opštinama i institucijama u Republici Srpskoj, a posebno sa bratskim gradovima Ćuprijom u Srbiji i Kavalom u Grčkoj.