Opština Petrovac na Mlavi
| Opština Petrovac na Mlavi | |
|---|---|
 Zgrada skupštine opštine Petrovac na Mlavi
| |
.png)
| |
| Osnovni podaci | |
| Država |  Srbija
|
| Upravni okrug | Braničevski |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo |  25.900 (2022)[1]
|
| Geografske karakteristike | |
| Površina | 655 km2 |
| Ostali podaci | |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Predsednik opštine | Duško Nedinić (SNS) |
| Registarska oznaka | ПТ |
| Veb-sajt | www |
Opština Petrovac na Mlavi je opština u Braničevskom okrugu u centralnoj Srbiji. Po podacima iz 2004. opština zauzima površinu od 655 km² (od čega na poljoprivrednu površinu otpada 48374 ha, a na šumsku 12773 ha).
Sedište opštine je grad Petrovac na Mlavi. Opština Petrovac na Mlavi se sastoji od 34 naselja. Prema preliminarnim podacima sa poslednjeg popisa 2022. godine u opštini je živelo 25.900 stanovnika[1] (prema popisu iz 2011. bilo je 31.259 stanovnika).[2] Po podacima iz 2004. prirodni priraštaj je iznosio -6,7‰, a broj zaposlenih u opštini iznosi 6268 ljudi. U opštini se nalazi 33 osnovnih i 1 srednja škola.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Mreža naselja je ravnomerno razvijena sa relativno uravnoteženom koncetracijom stanovništva, izuzimajući planinske delove opštine. U administrativnom pogledu opština Petrovac pripada Braničevskom okrugu, a okružuju je opštine Žagubica, Kučevo, Malo Crniće, Žabari, Svilajnac i Despotovac. Na ovoj teritoriji se se odavno ukrštali važni putevi koji su vodili prema moravskoj dolini i dolinom Mlave prema Dunavu gde se i sada nalazi na jednom od najznačajnijih pravaca u okviru Podunavskog regiona koji povezuje Bor, Žagubicu i Petrovac na jednoj sa Požarevcom i auto-putem Beograd-Niš, na drugoj strani.
Grad Petrovac, najveće i jedino gradsko naselje u okviru opštine, predstavlja industrijski, trgovački, zdrastveni, kulturni, saobraćajni i administrativni centar. Grad se nalazi u središnjem delu teritorije opštine, lociran neposredno na levoj i desnoj obali reke Mlave i na raskrsnici puteva koji povezuju Požarevac sa Žagubicom, a Veliku Planu, Žabare i Svilajnac sa Kučevom. U njemu prema popisu iz 2011. godine živi 7447 stanovnika.
Teritorija opštine Petrovac ima razvijenu hidrografsku mrežu (Mlava, Busur, Vitovnica, Šetonjska reka) čije su vode dobrog kvaliteta uglavnom sačuvane od zagađenja. Izuzetak predstavlja deo toka reke Mlave, nizvodno od grada Petrovca, gde se usled direktnog, nekontrolisanog ispuštanja industrijskih otpadnih voda nalazi u III klasi kvaliteta. Izgrađene su tri mini akumulacije Busur, Korenica i Ždrelo, čija je osnovna namena regulisanje bujica i zaštita od poplava.
Na desetom kilometru od Petrovca prema Žagubici nalazi se bušotina iz koje izvire termomineralna voda temperature 40 stepen celzijusovih koja pripada grupi oligomineralnih, sulfidnih homeotermi, zbog svojih specifičnih fizičkih i hemijskih karakteristika voda se prema nalazima Instituta za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju RS i zavoda za interne bolesti „Dr Vlastimir Godić“ iz Beograda, može koristiti u balneoterapijske svrhe kao dopunsko sredstvo u lečenju hroničnih oboljenja (reumatizam, psoriaza, hronični akcem, posledice trauma i stanja posle preloma kostiju).
Privreda[uredi | uredi izvor]
Opština Petrovac je u čitavom prethodnom višedecenijskom periodu imala status nedovoljno razvijenih područja, koji su opredeljivali nerazvijena privredna struktura, nekompletiranost infrastrukturnih i socijalnih uslova i nepovoljne demografske tendencije.
Obeležja nerazvijenosti proističu pravashodno iz nedovoljno razuđene privredne strukture. Visoko učešće u formiranju društvenog proizvoda ima primarni sektor, a znatno manji sekundarni i tercijalni. Raspoložive materijalne fondove u privredi karakteristiše preovlađujući udeo poljoprivrednih resursa, pretežno i manji broj izgrađenih privrednih kapaciteta sa fleksibilnim proizvodnim programima i relativno dobrom tržišno perspektivom. Oni predstavljaju solidni polazni oslonac opštine, ali se može reći da u korelaciji sa ostalim faktorima i uslovima razvoja privredna struktura nije zadovoljavajuća tj. nisu u dovoljnoj meri iskorišćene optimalne razvojne mogućnosti ovog područja. Poslednjih godina uočljivi su pozitivni impulsi impulsi koji dolaze iz promena vlasničke strukture u kojoj se pored pretežnog individualnog poljoprivrednog sektora zapaža porast udela privatnog preduzetništva u ostalim privrednim sferama. Industrijalizacija je započeta sa velikim zakašnjenjem i sprovedena je u skromnoj meri pa je izgrađen skroman broj preduzeća sa srazmerno malim doprinosom ukupnom razvoju i učešću u narodnom dohodku. Ipak, raspoloživi industrijski kapaciteti imaju perspektivne proizvodne programe koji su pokazali vitalnost i felksibilnost u otežanim uslovima privređivanja, te su čak i u vreme ratnog stanja radili neprekidno i nijedno preduzeće nije uvedeno u slučajni postupak. Radi se o malim i srednjim preduzećima i tehnološko intezivnim delatnostima koje angažuju relativno mali broj zaposlenih, pa se prostor za dodatno zapošljavanje može tražiti u novim programima. Pored industrije u Opštini je razvijeno i građevinarstvo u čijem je sastavu i proizvodnja građevinskog materijala.
Petrovac je u Republici poznat kao opština koja ima veliki broj stanovnika na privremenom radu u inostranstvu koji raspolažu investicionim potencijalom. Zbog toga je maloj privredi dat veliki značaj. U relativno kratkom vremenskom periodu privatnim sredstvima ostvaren je veliki broj ugostiteljskih i trgovinskih radnji, benzinskih pumpi, a u poslednje vreme sve su veća ulaganja u proizvodne objekte: mini mlekare, prerada uljarica, pogoni metalne, aluminijumske i drvoprerađivačke prerade i stolarije, pekare, strugare, pogoni za preradu mesa, mini pivare, pogoni za proizvodnju voćnih sokova.
Poljoprivredne površine predstavljaju najvredniji prirodni potencijal koji pruža uslove za raznovrsnu poljoprivrednu prioizvodnju. Zauzimaju 74,1% ukupnih površina, ali je stepen iskorišćenja skroman (30%) usled dugogodišnjeg smanjivanja stočnog fonda i iseljavanja radno sposobnog stanovništva. U narednom periodu u cilju efikasnijeg korišćenja i daljeg unapređenja, neophodno je preduzeti brojne mere za unapređenje zemljišta. Osnovni zadatak biće efikasnije korišćenje poljoprivrednih resursa, navodnjavanje i izmena poljoprivredne proizvodnje u korist proizvodnje sirovina koje se na licu mesta ili u drugim pogonima mogu prerađivati pre svega razvojem voćarske proizvodnje, proširivanjem zasada voćnjaka i povećanjem njihovih prinosa, kao i intezivnijim razvojem stočarske proizvodnje i povećanjem prinosa sa livada i pašnjaka.
Posle poljoprivrede i industrije, trgovina je treća oblast po značaju u opštini. Ostvareni nivo usluga ima tendenciju povećanja. Snabdevenost stanovništva prehrambenim i ostalim potrošnim dobrima je zadovoljavajuća a mrežom maloprodajnih objekata pokrivena su sva naseljena mesta.
Turistički potencijali opštine nisu aktivirani, pa je turističko-ugostiteljska delatnost zadržala relativno nisko učešće u strukturi društvenog proizvoda. U svojinskoj strukturi dominira privatni sektor čiji se udeo stalno povećava. Inače, sama opština raspolaže obiljem turističkih atrakcija među kojima je u prvom redu netaknuta priroda. Šume u Podhomolju čekaju turiste da ih otkriju i posete, reka Mlava je jedna od retkih reka koja je većim delom nezagađena i predstavlja pravi raj za razvoj ribolovnog i lovnog turizma. Hotel u Petrovcu i motel kod manastira Gornjak nude smeštaj i čuvene homoljske specijalitete. Netaknuta priroda pravi je izazov za ljubitelje seoskog turizma i zdrave hrane.
Značajan ekonomski potencijal privatnih preduzetnika bio je preduslov za investiranje u stambeno-poslovne objekte u gradu i pojedinim naseljima. Opština podstiče razvoj male privrede značajnim poreskim olakšicama, pojednostavljenjem i ubrzanjem dobijanja dozvola za rad, davanjem lokacija i zemljišta na privremeno i trajno korišćenje.
Ukupna obrasla šumska površina iznosi 13.259,45 hektara, te je stepen šumovitosti manji od republičkog proseka. U društvenom sektoru se nalazi 24,5% šuma čija je organizacija i upravljanje povereno JP „Srbijašume“ - Šumskom gazdinstvu „Severni Kučaj“. Prosečna drvna masa se uglavnom koristi kao ogrevni materijal, a svega 30% kao tehničko drvo. Bogatstvo šuma je uvećano šumskim plodovima (lekovito bilje, pečurke, semena lišćara) čije je dosadašnje korišćenje bilo nedovoljno. Dalji razvoj ovog resursa obuhvataće obimnije radove na kontinuiranoj primeni odgovarajućih mera zaštite, podizanju, sanaciji i uzgoju šuma, kao i povećanju brojnosti i raznovrsnosti divljaći i unapređenju lovstva.
Na teritoriji opštine nalaze se značajna ležišta uglja, peska, šljunka i manje rezerve građevinskog materijala. U mlavsko-petrovačkom basenu nalaze se značajne rezerve lignita i mrko-lignitnog uglja. Najdeblji ugljeni sloj je kod Melnice. U severoistočnom delu (Ranovac, Kladurovo) javlja se najstariji paleozoijski kameni ugalj. Na planinskim terenima Homolja otkrivene su određene rezerve krečnjaka peščara koji se koristi kao građevinski kamen. Eksploatacija crvenog peščara i krečnjaka vrši se na lokalitetu Ždrela. U narednom periodu neophodno je sprovesti dodatna geološka istraživanja na lokalitetu Melnice i uraditi studiju opravdanosti korišćenja rudnika, u cilju eksploatacije mrko-lignitskog uglja.
Infrastrukturna opremljenost područja opštine Petrovac ne zadovoljava u potpunosti potrebe privrede i stanovništva. Zbog nedostatka sredstava za održavanje i izgradnju, saobraćajna i elektroenergetska infrastruktura imaju veoma loše tehničko-eksploatacione karakteristike. Stanje lokalne putne mreže i tehnički nivo čak i modernizovanih puteva regionalne važnosti ovog područja relativno je nizak zbog postojanja veoma loših i deonica sa potpuno propalim kolovozom ili pak nemodernizovanih makadamskih delova puta, na kojima se saobraćaj obavlja veoma otežano jer su čitavi putni pravci degradirani i van svoje normalne funkcije. Svi glavni putni pravci prolaze kroz područje samog grada što ometa saobraćajne tokove i ugrožava vitalne funkcije grada.
U opštini Petrovac sva naselja su elektrificirana, ali je zbog dugogodišnjeg nedostatka sredstava za održavanje, rekonstrukciju i razvoj elektroenergetski sistem u jednom delu tehnički zastareo te nije u stanju da u potpunosti na pouzdan i bezbedan način zadovolji energetske potrebe privrede i stanovništva.
Stanje TT komunikacija je nešto bolje, ali nije potpuno zadovoljavajuće. Više od 60% ukupnog broja priključaka locirano je na seoskom području tako da je u prostornom smislu preko polovine potreba za ovim vidom komunikacija ipak zadovoljeno. Ostatak popunjava i prisustvo mobilne telefonije.
Od objekata vodoprivredne infrastrukture izvršena je regulacija reke Mlave od Leskovca do Petrovca, kroz sam grad i od Rašanca do Dubočke. Dolinom Mlave od Petrovca do Rašanca urađena je kanalska mreža za odvodnjavanje. Na istoj mreži izgradnjom pumpi i brana moguća je realizacija sistema sa navodnjavanje. Za regulisanje bujica i odbranu od poplava služe 3 mini akumulacije. Pojedini delovi opštine izloženi su procesu erozije, naročito nagibi bez biljnog pokrivača u gornjem toku reke Mlave i njenih pritoka, kao i vrtače u brdskim oblastima.
Osnovni problemi iz oblasti komunalne infrastruktrure sa kojima je suočena opština su pitanje vodosnabdevanja i deponovanja otpada.
Gradski vodovod izgrađen 1973. godine snabdeva se vodom iz karsnog izvora u selu Šetonje, a u toku su radovi na novom izvorištu u rejonu Malog Laola. U vodosnabdevanju su prisutni određeni problemi jer potrebe prevazilaze kapacitet vodovoda, a nije izgrađeno ni postrojenje za preradu vode. Izgrađeni seoski vodovodi postoje u Ždrelu, Bistrici, Stamnici, Melnici, Vezičevu i delu Vitovnice, a grade se trenutno u Velikom Popovcu i Ćovdinu.
Grad Petrovac ima izgrađenu primarnu i sekundarnu kanalizacionu mrežu dužine 15 kilometara kojom je obuhvaćeno oko 80% domaćinstava. Otpadne vode se izlivaju u Mlavu i zagađuju je. Započeta je izgradnja postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i do sada je izgrađeno samo postrojenje za mehaničko prečišćavanje. Nastavak realizacije ove investicije zavisi od obezbeđenja finansijskih sredstava. Kanalizaciona mreža ne postoji u seoskim naseljima i ni u jednom naselju nisu ispitivane tehničke mogućnosti za njenu izgradnju.
Gradska deponija locirana je pored puta Petrovac-Dobrnje, van grada na površini od oko 70 ari i namenjena je za odlaganje smeća iz domaćinstva. Na njoj više nema prostora za deponovanje otpada, pa je nužno obezbediti zemljište za proširenje, Za pripremu zemljišta i nove parcele, kao i za saniranje i rekultivacija postojeće potrebna su znatna materijalna sredstva što je ujedno i najveći problem.
U Petrovcu radi toplana kapaciteta 60.000 m² životnih prostora, ali je sada u funkciji 2/3 kapaciteta što bi u narednom periodu trebalo u potpunosti iskoristiti. U gradu postoje zelena i stočna pijaca. Na udaljenosti od 2-3 kilometra nalaze se 2 groblja seoskog tipa bez kapele, a urađen je urbanistički projekat za izgradnju novog groblja na novoj lokaciji i započeti su radovi na izgradnji kapele u samom Petrovcu. U gradu je uređen park na oko 5 hektara i obala Mlave sa uređenim kejom na levoj obali Mlave između 2 velika mosta i šetalištem na desnoj obali od pešačkog do Žabaraskog mosta. Izgrađen je parking a brojne ulice su presvučene asfaltom. KJP „Izvor“ se stara o vodosnabdevanju, održavanju gradske čistoće, odnošenju otpada, obnovi i održavanju parkova i zelenila.
Školstvo[uredi | uredi izvor]
U opštini Petrovac na Mlavi mrežu školskih ustanova čini 8 osmogodišnjih matičnih škola koje su locirane u Petrovcu i selima Šetonje, Veliko Laole, Burovac, Melnica, Rašanac, Ranovac i Oreškovica sa 25 područnih odeljenja i Srednja škola Mladost - Gimnazija opšteg smera sa odeljenjima Trgovačke i Ekonomske škole. U opštini postoji jedna predškoska ustanova-Dečji vrtić „Galeb“ koji sprovodi zaštitu dece od 18 meseci do predškoskog uzrasta, sa 8 isturenih odeljenja.
Kultura[uredi | uredi izvor]
Nosilac kulturno-umetničkih aktivnosti je Kulturno-prosvetni centar u Petrovcu na Mlavi. Kulturne manifestacije se organizuju u zgradi Gimnazije i Domu kulture. Kulturno-umetničke aktivnosti se u seoskim naseljima organizuju preko domova kulture. Nekada je u gradu radio i bioskop „Delo“.
Petrovac na Mlavi ima Narodnu biblioteku „Đura Jakšić“ i Zavičajni muzej sa arheološkim odeljenjem, odeljenjem za istoriju umetnosti i odeljenjem za etnologiju.
Značajnije kulturne manifestacije su: Takmičenje sela, republička manifestacija koja se održava od 1961. godine. Zahvaljujući ovoj manifestaciji sačuvano je neprocenjivo blago narodnog stvaralaštva, originalan folklor, izvorna muzika i etnološka baština; Međunarodni festival dečjeg narodnog stvaralaštva „Kreni kolo“ u Ćovdinu koji se organizuje od 1993. godine i okuplja folklorne grupe dečjeg uzrasta; Republička smotra dečjeg likovnog stvaralaštva „Delis“; Međunarodna smotra glumačkih ostvarenja „Gulini dani“; Međunarodni konkurs poezije „Ćirilica slovo srpskog lica“; Konkurs poezije „Rodoljublje ogledalo srpske duše“ u organizaciji Mesne zajednice Veliki Popovac.
Postoji i Udruženje likovnih umetnika Petrovac (ULUP) koje likovne stvaraoca sa teritorije opštine, a deluje i Klub književnika „Orfej sa Mlave“, sa sedištem u selu Kamenovu.
U Petrovcu živi veliki broj književnika od kojih su šestorica članovi Udruženja književnika Srbije (UKS). Među njima je najpoznatiji profesor književnosti Miroljub Milanović, autor nekoliko knjiga proze i knjige Pola veka ćutanja za koju je dobio prestižnu književnu nagradu Gospođin vir Centra za kulturu Požarevac.
U okviru Kulturno-prosvetnog centra radi i Pozorište, osnovano 1908. godine, koje od 1950. godine nosi naziv Pozorište Bata Bulić po Dragoljubu Bati Buliću, pravniku i revolucionaru, koji je između dva rata dao veliki doprinos radu pozorišta.
Informisanje[uredi | uredi izvor]
U opštini radi: Radio-televizija „Mlava-medija“ sa sopstvenim radio i TV programom, Radio-televizija „Ruf“ koja program emituje i preko interneta, Radio Petrovac, kao i više radio-stanica u selima.
Zdravstvena i socijalna zaštita[uredi | uredi izvor]
Zdravstvenu zaštitu organizuje i sprovodi Zdravstveni centar Petrovac, u čijem sastavu rade Dom zdravlja i bolnica opšteg tipa. U naseljima Burovac, Veliki Popovac, Manastirica, Melnica, Rašanac i Bistrica su locirane zdravstvene ambulante, a u Velikom Laolu, Ranovcu i Šetonju zdravstvene stanice.
Socijalnu zaštitu organizuje i sprovodi Centar za socijalni za opštine Petrovac na Mlavi i Žagubica.
Sport[uredi | uredi izvor]
U opštini Petrovac fizička kultura je izuzetno razvijena. Najzastupljeniji je fudbal. Većina naselja ima fudbalske klubove. FK „Sloga“ iz Petrovca se takmiči u srpskoj ligi. U Petrovcu postoji fudbalski stadion kapciteta 2500 gledalaca, otvoreni stadion malih sportova u okviru Gimnazije i sportska hala kapaciteta 1.500 sedišta koja nosi ime Dragutin Tomašević, po maratoncu i jednom od prvih srpskih olimpijaca. U gradu postoji 3 rukometna kluba i to 1 muški (Sloga) i 2 ženska (ŽRK Sloga i ŽORK), košarkaški klub (KK Sloga), šahovski klub, bodi bilding klub i Klub borilačkih veština Petrovac.
Naselja[uredi | uredi izvor]
Opština Petrovac na Mlavi obuhvata 34 naselja od kojih je samo Petrovac na Mlavi gradsko. Naselja sa preko hiljadu stanovnika su Petrovac na Mlavi, Veliko Laole, Ranovac i Šetonje. Na popisu iz 2022. zabeležen je pad broja stanovnika u svim naseljima osim u Bošnjaku i Vezičevu.
| Naselje | Broj stanovnika | Promena (%) | |
|---|---|---|---|
| Popis 2011.[2] | Popis 2022.[3] | ||
| Bistrica | 704 | 586 | -16,76% |
| Bošnjak | 341 | 451 | +32,26% |
| Burovac | 731 | 644 | -11,90% |
| Busur | 1.025 | 815 | -20,49% |
| Vezičevo | 368 | 482 | +30,98% |
| Veliki Popovac | 1.169 | 956 | -18,22% |
| Veliko Laole | 1.735 | 1.421 | -18,10% |
| Vitovnica | 246 | 137 | -44,31% |
| Vošanovac | 378 | 323 | -14,55% |
| Dobrnje | 537 | 447 | -16,76% |
| Dubočka | 482 | 379 | -21,37% |
| Ždrelo | 618 | 511 | -17,31% |
| Zabrđe | 647 | 548 | -15,30% |
| Kamenovo | 914 | 697 | -23,74% |
| Kladurovo | 469 | 317 | -32,41% |
| Knežica | 646 | 539 | -16,56% |
| Krvije | 589 | 350 | -40,58% |
| Leskovac | 359 | 254 | -29,25% |
| Lopušnik | 396 | 327 | -17,42% |
| Malo Laole | 571 | 520 | -8,93% |
| Manastirica | 689 | 499 | -27,58% |
| Melnica | 799 | 630 | -21,15% |
| Oreškovica | 771 | 599 | -22,31% |
| Orljevo | 208 | 153 | -26,44% |
| Pankovo | 370 | 258 | -30,27% |
| Petrovac na Mlavi | 7.447 | 6.958 | -6,57% |
| Ranovac | 1.559 | 1.167 | -25,14% |
| Rašanac | 661 | 450 | -31,92% |
| Stamnica | 1.274 | 947 | -25,67% |
| Starčevo | 434 | 331 | -23,73% |
| Tabanovac | 1.027 | 736 | -28,33% |
| Trnovče | 616 | 568 | -7,79% |
| Ćovdin | 1.074 | 740 | -31,10% |
| Šetonje | 1.405 | 1.160 | -17,44% |
| Opština Petrovac na Mlavi | 31.259 | 25.900 | -17,14% |
Mesne zajednice[uredi | uredi izvor]
Na teritoriji postoje 35 mesnih zajednica:[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Konačni rezultati popisa stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. (knjiga 1, nacionalna pripadnost opštine i gradovi)” (PDF). popis2022.stat.gov.rs. Pristupljeno 9. 7. 2023.
- ^ a b „Uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002. i 2011.” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 2014.
- ^ „Starost i pol, podaci po naseljima - Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2022. godine” (PDF). Beograd: Republički zavod za statistiku. 25. 5. 2023. Pristupljeno 14. 02. 2024.
- ^ „Mesne Zajednice”. petrovacnamlavi.rs. Pristupljeno 14. 02. 2024.
