Oslobođenje (ratno)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Oslobođenje (ratno)
Srpsko Sarajevo
 Republika Srpska

Oslobođenje (ratno) ili "Srpsko Oslobođenje", a zvanično samo NIŠP "Oslobođenje", je dnevni list koji je zvanično izdavan na teritoriji Republike Srpske od početka 1992. godine do kraja 1996. godine. Sjedište ovoga dnevnog lista se nalazilo u Srpskom Sarajevu, a glavni i odgovorni urednik je bio Draženko Đukanović. Dnevni list „Oslobođenje“ je štampan na srpskoj ćirilici, koristeći ekavski i ijekavski izgovor srpskog jezika (Romanijsko-raški dijalekat srpskog jezika).

Naziv[uredi | uredi izvor]

Oslobođenje (ratno)[uredi | uredi izvor]

Pridjev „ratno Oslobođenje“ je ovaj dnevni list dobio zbog toga što je u kasnijim izdanjima „Oslobođenja“ dodavana zastavica „ratno“ na izvorni logotip „Oslobođenja“, označavajući time da se radi o ratnom izdanju lista „Oslobođenje“.

Jedan od razloga zašto ranija izdanja lista „Oslobođenje“ nisu kvalifikovana kao „ratna izdanja“ jeste odluka Vlade Republike Srpske da ne proglasi ratno stanje u Republici Srpskoj sve do pred kraj Odbrambeno-otadžbinskog rata Republike Srpske 1992-1995. godine.

Nedeljnik „Oslobođenje“[uredi | uredi izvor]

Novo Oslobođenje 25. novembar 2003.
Srpsko Sarajevo
 Republika Srpska

Značaj „Oslobođenja“ u Republici Srpskoj opada nakon 1996. godine. Nakon potpisivanja Dejtonskog sporazuma pojedine teritorije Republike Srpske, kao i dijelovi i opštine tadašnjeg Srpskog Sarajeva pripadaju Federaciji BiH, a cjelokupno stanovništvo tih dijelova Srpskog Sarajeva se početkom 1996. godine iseljava u masovnom i organizovanom egzodusu na područje postdejtonskog Srpskog Sarajeva, širom Republike Srpske, Republike Srbije i šire. Politički centar Republike Srpske se u posljeratnom periodu postepeno preseljava iz Srpskog Sarajeva u Banjaluku. Oslobođenje postaje nedeljni list sve do 10. septembra 2003. godine kada je izašao posljednji broj.

Nedeljnik „Novo Oslobođenje“[uredi | uredi izvor]

Samo desetak dana kasnije, u septembru 2003. godine, nedeljnik „Oslobođenje“ je preimenovan u „Novo Oslobođenje“ sa tendencijom da ponovo postane dnevni list.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Stvaranje Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

Oslobođenje 1943. godine
Donja Trnova
Jugoslavija

List „Oslobođenje“ je osnovan 30. avgusta 1943. godine u selu Donja Trnova kod Ugljevika za vrijeme Drugog svjetskog rata na području Jugoslavije. Tada je i štampan prvi broj „Oslobođenja“ u selu Donja Trnova kod Ugljevika.

Ovaj list su pokrenuli jugoslovenski partizani sa prostora opštine Ugljevik, Semberije i Srema.

Po završetku Drugog svjetskog rata na prostoru Jugoslavije, prema politici jačanja regionalnih centara, list „Oslobođenje“ se seli u tada multietničko Sarajevo oslobođeno 6. aprila 1945. godine od tadašnje NDH. „Oslobođenje“ postaje dnevni list a u njemu se zapošljavaju radnici svih naroda i narodnosti Jugoslavije, u skladu sa tadašnjom politikom bratstva i jedinstva Jugoslavije.

Raspad Jugoslavije[uredi | uredi izvor]

U okolnostima koje su krajem devedesetih godina zahvatile Jugoslaviju, došlo je do nacionalnih podjela među narodima i narodnostima Jugoslavije koje su prouzrokovale raspad Jugoslavije. Došlo je do zahtjeva predstavnika različitih naroda da se odvoje od Jugoslavije i osnuju vlastite nacionalne države. Do ovih podjela na nacionalnom principu je došlo i u prijeratnom multietničkom Sarajevu u Jugoslaviji, kao i u samom dnevnom listu „Oslobođenje“ početkom devedesetih godina dvadesetog vijeka.

Početkom devedesetih stvaranjem nacionalih stranaka kao što su bile prvo osnovana nacionalna stranka Muslimana SDA, zatim hrvatska HDZ, i posljednja stvorena srpska SDS, u multietničkom Sarajevu se stvaraju nove društvene okolnosti pod kojima se izbor političkih predstavnika direktno odražavao na unutrašnje uređenje društvenih prezuzeća kakvo je bilo dnevni list „Oslobođenje“.

U ovim novim društvenim i političkim okolnostima, dojučerašnja jugoslovenska politika bratstva i jedinstva koja je bila i zvanična uređivačka politika dnevnog lista „Oslobođenje“, pretvorila se u nacionalnu politiku. Posebno u multietničkom prijeratnom Sarajevu. Početkom devedesetih godina dvadesetog vijeka Muslimani koji su bili zaposleni u listu „Oslobođenje“ su uglavnom zastupali stavove SDA, odnosno stavove predstavnika muslimanske narodosti koji su zastupali raspad Jugoslavije, dok su Srbi bili opredijeljeni ili za jugoslovensku opciju ili za srpsku nacionalnu opciju.

Ovakve novonastale političke okolnosti se krajem 1991. i početkom 1992. godine sve više odražavaju u samoj uređivačkoj politici uredništva lista „Oslobođenje“ koje je uglavnom bilo sačinjeno od Srba i Muslimana a koji su zastupali oprečne poglede na vlastitu budućnost.

Do kulminacije međunacionalnih odnosa u prijeratnom multietničkom Sarajevu dolazi nakon inicijative SDA i Alije Izetbegovića da pokrene pitanje referenduma o otcjepljenju SR BiH od SFRJ, a za šta je bila potrebna saglasnost tri konstitutivna naroda. Dnevni list „Oslobođenje“ je u ovoj kampanji tadašnje muslimanske nacionalne stranke SDA predvođene Alijom Izetbegovićem otvoreno korišten za propagandu, preko zaposlenih koji su bili muslimanske narodnosti, što je opet dovelo do toga da radnici „Oslobođenja“ srpske nacionalnosti napuste „Oslobođenje“. Jugoslovenski dnevni list „Oslobođenje“, kao organ svih naroda i narodnosti, je zvanično postojao do 6. aprila 1992. godine.

Oslobođenje 1991. godine
Jugoslavija

U ovom periodu u prijeratnom multietničkom Sarajevu dolazi do sve otvorenijeg međunacionalnog sukobljavanja na svim nivoima vlasti i svim nivoima društvenog života. Tako npr. na javna okupljanja Srbi dolaze sa jugoslovenskim zastavama, a Muslimani sa zastavama SR BiH. U samom dnevnom listu „Oslobođenje“ dolazi do prestanka upotrebe ćirilice, a članci napisani od strane Muslimana sve otvorenije izražavaju netrpeljivost prema Jugoslaviji i prema Srbima.

Pored svih drugih okolnosti koje su pratile međunacionalna sukobljavanja u prijeratnom multietničkom Sarajevu u toku i pred raspad Jugoslavije, 1. marta 1992. dolazi do ubistva starog svata Nikole Gardovića ispred Stare srpske crkve na Baščaršiji. Dan ranije 29. februara 1992. godine su Muslimani i Hrvati održali neustavni referendum (bez obavezne saglasnosti tri konstituivna naroda, bez saglasnosti Srba) za otcijepljene od Jugoslavije. Nakon ovoga događaja koji je imao izuzetno veliku medijsku pažnju u Sarajevu i čitavoj tadašnjoj Jugoslaviji, dolazi do masovnog napuštanja radnih mjesta od strane Srba, kao i masovnog iseljavanja Srba iz pojedinih dijelova grada u kojima su Muslimani činili većinu, a u dijelove grada sa srpskom većinom, ili iseljavanja Srba na područja današnje Republike Srpske, zatim Republike Srbije i šire.

Nakon ubistva Nikole Gardovića pred Starom srpskom crkvom na Baščaršiji, u Sarajevu niču barikade koje blokiraju slobodno kretanje i dijele grad na dijelove pod kontrolom Muslimana i dijelove pod kontrolom Srba. Barikade su nastale iz straha koji je zavladao nakon ubistva Nikole Gardovića. Ove barikade postaju granice unutar bivšeg multietničkog Sarajeva i dijele ga na srpski i muslimanski grad. U ovom vremenu, pod ovim okolnostima i ovim događajima nastaje Srpsko Sarajevo, odnosno stvaraju se nacionalne granice između Republike Srpske i Federacije BiH, na istom nacionalnom principu koji je zahvatio čitavu Jugoslaviju i prouzrokovao njen raspad. Prethodno ovome politički predstavnici Srba napuštaju bivše jugoslovenske institucije na području Sarajeva pod kontrolom Muslimana koje su bile pod direktom vlašću muslimanske SDA, a bivše jugoslovenske institucije pod kontrolom Srba stavljaju pod svoju vlast srpske SDS.

Nakon referenduma Muslimana i Hrvata, ubistva Nikole Gardovića 1. marta 1992. godine, u vremenu barikada i raspada jugoslovenskih institucija po nacionalnoj osnovi, dolazi do blokade infrastrukture i prestanka rada svih drugih institucija koje su funkcionisale na principima jugoslovenske države. Između ostalog, dolazi i do prestanka rada dnevnog lista „Oslobođenje“. Ubrzo nakon pomenutih dešavanja, 2. i 3. maja 1992. godine dolazi do napada Muslimana na ustanove i pripadnike Jugoslovenske narodne armije u dijelovima Sarajeva pod kontrolom Muslimana (Napad na kolonu JNA u Sarajevu), pri čemu je masovno korišteno vatreno oružje u vojne svrhe, te kao takvo označava početak rata.

U ovo vrijeme i pod ovim okolnostima se stvara potreba za vlastitim medijima kod Srba koji zbog podjele predratnog multietničkog Sarajeva nisu imali na raspolaganju sredstva informisanja, jer su se zgrade RTV Sarajeva i „Oslobođenja“ našle na teritoriji Sarajeva pod kontrolom Muslimana. Novinari lista „Oslobođenje“ koji su bili srpske nacionalnosti, shodno svim drugim podjelama koje su se desile u tadašnjem nacionalno podijeljenom Sarajevu, nastavljaju tradiciju lista „Oslobođenje“ odvojeno od onog koje se našlo u dijelu grada pod muslimanskom kontrolom, i u kome su sada bili uglavnom samo Muslimani.

U po nacionalnoj osnovi podijeljenom listu „Oslobođenje“ i u po nacionalnoj osnovi podijeljenom Sarajevu, novinari muslimanske narodnosti nastavljaju tradiciju lista „Oslobođenje“ pozivajući se na to da samo oni imaju pravo na pređašnje jugoslovensko „Oslobođenje“, dok novinari „Oslobođenja“ srpske nacionalnosti u tada već osnovanom Srpskom Sarajevu nastavljaju tradiciju lista „Oslobođenje“ pozivajući se na isto pravo i tekovine predratnog jugoslovenskog lista „Oslobođenje“.

U ovako specifičnim okolnostima raspada jugoslovenske države po nacionalnim principima, dolazi do situacije da novinari „Oslobođenja“ srpske nacionalnosti vode vlastito „Oslobođenje“, a predratni novinari „Oslobođenja“ muslimanske narodnosti vode svoje „Oslobođenje“. U ovom vremenu se stvara distinkcija između „srpskog Oslobođenja“ i „muslimanskog Oslobođenja“ (ili „Alijinog Oslobođenja").

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Bibliografija[uredi | uredi izvor]

NATO protiv Srba: ritam zločina / Draženko Đukanović, Izdavač: NIŠP „Oslobođenje“, Srpsko Sarajevo, Republika Srpska, (1995)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Nosilac papskog kreta i prstena / Domazet, Ž, Novo Oslobođenje, Srpsko Sarajevo, str. 13, 6. januar 2004.
  • Naša crkva je na opasnoj stranputici / Lazić, M, Novo Oslobođenje, Srpsko Sarajevo, str. 14-15., 20. januar 2004.
  • Bžezinski je zapanjujućom preciznošću još 1978. najavio krvavu tragediju SFRJ, Intervju / Novo Oslobođenje, Srpsko Sarajevo, 2. decembar 2003.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ослобођење_(ратно)&oldid=26966173”