Osoba bez državljanstva

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Osoba bez državljanstva (ili apatrid), prema konvenciji OUN donete 1954. godine, označava lice koje nijedna država ne smatra svojim državljaninom u skladu sa odredbama svoga zakona o državljanstvu[1]. Osobe bez državljanstva su izbeglice, osobe koje su se odrekle svog državljanstva, kao i osobe čije je državljanstvo oduzeto, usled sudske odluke ili nekog vida diskriminacije. Prema procenama UN, u svetu ima 12 miliona osoba bez državljanstva[2].

Razlozi[uredi | uredi izvor]

Problem u zakonu o državljanstvu[uredi | uredi izvor]

Postoje 2 "osnovna" modela za dobijanje državljanstva[3]:

  • Jus soli - državljanstvo se dobija prema mestu rođenja. Najčešći model na američkom kontinentu.
  • Jus sanguinis - državljanstvo se dobija na osnovu državljanstava pretka, odnosno roditelja. Najčešći model u Africi, Aziji, Evropi i Okeaniji.

Problem nastaje kad se osoba rodi u državi koja daje državljanstvo na osnovu roditelja, a ne daje po mestu rođenja. Na primer, bračni par sa kanadskim državljanstvom se iselio iz Kanade. Par je došao u Srbiju. Bračni par dobija decu koja dobijaju samo kanadsko državljanstvo, jer nema uslove za srpsko državljanstvo. Ukoliko to dete ne stekne državljanstvo Srbije, a venča se sa osobom koja je dobila državljanstvo Kanade na isti način. Njihovo dete neće dobiti državljanstvo ni Srbije ni Kanade, zato što Kanada daje samo prvoj generaciji iseljenika, dok Srbija daje isključivo državljanstvo deci svojih državljana.

Pol[uredi | uredi izvor]

Postoje države koje daju državljanstvo deci samo ako im je otac državljanin.[4] Tih država ima 27, kao što je Alžir i do skora Maroko.

Raspad države[uredi | uredi izvor]

Dešavalo se da prilikom raspada SFRJ i SSSR da pojedinci ostanu bez državljanstva. Tako je pri raspadu Sovjetskog Saveza, rusko državljanstvo su dobijali samo oni koji su mogli da dokažu potreban period za sticanje državljanstva, tako da je ostalo priličan broj osoba bez državljanstva. Prilikom izmena zakona o državljanstvu 2003. godine državljani bivše države su davali dokaze da su bili u Rusiji najmanje 5 godina bez prekida, znanje ruskog jezika i ekonomskoj nezavisnosti, dobijali državljanstvo. U periodu od 6 godina, oko 2,7 miliona ljudi je dobilo rusko državljanstvo.

Dok je u Srbiji izmenom zakona o državljanstvu 2018. godine dat rok da do 3. aprila 2019. godine predaju zahtev za državljanstvo, a da su imali državljanstvo SFRJ.

Diskriminacija[uredi | uredi izvor]

Najčešći razlog apatrida jeste diskriminacija. Najbolji primer diskriminacije je mjanmarski zakon o državljanstvu[5] Po tom zakonu, da bi bio neko državljanin Mjanmara od rođenja mora biti pripadnik neke od 135 etničkih priznatih grupa, pa tako pripadnik Rohindža naroda(koji nije na listi od 135 priznatih grupa) ne može da bude državljanin Mjanmara, iako su njegovi roditelji i preci sa područja Mjanmara. Zvanično objašnjenje je da su oni "ilegalni imigranti i/ili njihovi potomci".

Administrativne prepreke[uredi | uredi izvor]

Postoje više administrativnih prepreka, kao što su: previsoke takse, predugačak period rešavanja zahteva ili nemogućnost prikupljanja potrebnih dokumenata.[6]

Automatski gubitak državljanstva[uredi | uredi izvor]

Neke države praktikuju oduzimanje državljanstva usled boravka u inostranstvu. Tako je SFRJ imala praksu "odsutnost" po kojoj se oduzima državljanstvo osobi koja boravi u inostranstvu i poslednjih 15 godina od navršene 18 godine neispunjava javne obaveze prema državi i pri tome poslednjih 5 godina propustilo evidentiranje predstavništvu ili pismeno prijavi ministarstvu unutrašnjih poslova. Takođe potomcima osobe koje su rođene u inostranstvu koji tamo stalno borave, a nisu se sama evidentirala.[7][8]. Nepoznato je kad je (ili da li je) ova odredba izbrisana iz zakona SFRJ, ali postojala je odredba u zakonu SR Srbije da osoba koja je odsutna iz SFRJ i poseduje strano državljanstvo, oduzima mu se državljanstvo[9].

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Arhivirana kopija” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 03. 10. 2017. g. Pristupljeno 26. 08. 2019. 
  2. ^ https://news.un.org/en/story/2018/11/1025561
  3. ^ https://www.fmreview.org/sites/fmr/files/FMRdownloads/en/FMRpdfs/FMR32/FMR32.pdf
  4. ^ https://web.archive.org/web/20111027165644/http://www.state.gov/g/176132.htm
  5. ^ BBC na engleskom jeziku.[1]
  6. ^ Stranica 40, [2]
  7. ^ Zakon o državljanstvu DFJ, [3]
  8. ^ Zakon o državljanstvu FNRJ[4]
  9. ^ Zakon o državljanstvu Socijalističke Republike Srbije[5]

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Osoba bez državljanstva na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Особа_без_држављанства&oldid=27675799”