Ojkača
| Ojkanje | |
|---|---|
 Narodna nošnja ojkača iz Dalmatinske zagore | |
| Svetska baština Uneska | |
| Zvanično ime | Ojkanje |
| Mesto | Svetska baština po zemljama, Hrvatska |
| Kriterijum | Nematerijalno kulturno nasleđe: |
| Referenca | 00320 |
| Upis | 2010. (34. sednica) |
| Veb-sajt | https://ich.unesco.org/en/USL/ojkanje-singing-00320 |
| Ojkanje | |
|---|---|
 Kozarčani pjevaju ojkaču | |
| Nematerijalno kulturno nasleđe | |
| Region | Vojvodina, Beograd |
| Zajednica | Krajiško stanovništvao naseljeno pre svega u Vojvodini i na području Beograda |
| Predlagač | Brankovo kolo, Zavičajno krajiško udruženje „Nikola Tesla” |
| Datum upisa | 18. 6. 2012. |
| Veb sajt | http://nkns.rs/cyr |
Ojkača je deseteračka pjesma iz dva stiha, koji se završavaju dugim „ooj“. Pjeva je tri ili pet pjevača, ili cijelo kolo, u polutonu (sekundi). Može biti praćena jednostrunim ili dvostrunim guslama sviranim u istoj intonaciji, koja se u zapadnoevropskoj muzičkoj teoriji smatra obrascem kakofonije. Tradicija ojkače, ili ojkanja posebno se gaji u Krajini, a naročito o Potkozarju.
Ojkača je uvrštena u Nacionalnom registru nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[1] Ojkača se i u Hrvatskoj smatra nematerijalnim kulturnim nasleđem, pa se od 2010. godine, na predlog Republike Hrvatske, nalazi i na UNESKOVOJ Reprezentativnoj listi nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečanstva, kao ugroženo nasleđe.[2]
Ime „Ojkača“[uredi | uredi izvor]
Postoji više teza i suprotnih mišljenja o nastanku imena „Ojkača“.
Mnogi tvrde da je njeno ime nastalo od glagola ojkati, što znači «otegnuto i tužno pjevati, naglašavajući i produžavajući glas o».
Jedna od pretpostavki da je nastala iz riječi 'Oj'(koje je naglašeno u pjesmi) i riječi 'Kača'-zmija staroslovenski koja asocira na igru tj. kolo
Narod ojkaču naziva i vojkačom, što se može objasniti na više načina: riječ vojka znači „ovdje“. Dakle: ovdje, vođe, voj, vojka, vojkare, vojkarce. Prema tome vojkača je naša pjesma, ona što se pjeva ovdje, tu, u zavičaju, na ognjištu.
Pjevanje ojkače[uredi | uredi izvor]
Ojkača je izražena u jednostavnoj melodiji pratećeg glasa i razvijenoj melodiji pjevača koji vodi. Jedan zavodi pjesmu dok su drugi pratnja.
Često se suglasnik v prilikom ojkanja može čuti tamo gdje mu nije mjesto u seljačkom pjevanju. Ovdje se javlja dakle potreba kićenja riječi, odnosno melodije sa viškom riječi koji doprinose bogatstvu ojkače.
Teme[uredi | uredi izvor]
Teme su uglavnom šaljivog ili tužnog karaktera, a neretko se u njima pojavljuju i neke egzistencijalne teme iz svakodnevnog života. Posle ratova 90-tih godina, i nestankom velikog broja Srba sa prostora Krajine, često se pojavljuju i pjesme o životu u izbjeglištvu i pesme nacionalističkog karaktera.
Krajiška muzika[uredi | uredi izvor]
Krajiška muzika predstavlja modernizovanu verziju ojkače i izvodi se uz pratnju harmonike, a ponekad i bez pratnje drugih glasova. Posebno je popularna u Republici Srpskoj i među doseljenicima iz Krajine.
Ojkanje kod Krajišnika[uredi | uredi izvor]
Ojkanje (takođe vojkanje, treskanje, zavijanje, grohotanje) je poseban način pevanja slogova hoj, voj, oj, dužim tremolisanjem ili takođe dužim ili kraćim melismima. Javlja se kao refren u deseteračkim i osmeračkim pesmama, a izvodi se pojedinačno u tzv. samačkim i putničkim pesmama ili češće polifono; dok jedan pevač drži otegnute tonove iste visine tj. vojka, oči, drugi treska, potresa, tj. tremoliše. Pevač koji treska započinje za kvartu ili tercu više od ležećeg tona spuštajući glas i postepeno ga smirujući u unisonu sa drugim pevačima.[3] Ojkanje je u raznim oblicima najrasprostranjenije u Lici, Dalmaciji (naročito Dalmatinskoj zagori) i Hercegovini. Ojkalica se u Sinju tradicionalno zove rera, a u Imotskom i okolini te u zapadnoj Hercegovini ganga. Obično se ojkajući ispevavaju kratki stihovi, najčešće šaljive rime. Gange ili gangalice su narodne pesme koje se izvode na način primitivne polifonije, naročito raširene u okolini Imotskog.[2]
Nematerijalno kulturno nasleđe[uredi | uredi izvor]
UNESKO-ov Komitet za nematerijalnu kulturnu baštinu sveta 16. novembra 2010. je, na predlog Republike Hrvatske, uvrstio muzički izričaj ojkanje na UNESKO reprezentativnu listu nematerijalnog kulturnog nasleđa čovečenstva.[2]
Ojkača je danas izuzetno raspostranjena u oblastima u kojima je naseljeno stanovništvo krajiškog porekla, pre svega u Vojvodini i na području Beograda. Zato je 2012. godine uvršteno i u Nacionalni registar nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije.[1]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Kozara
- Kozaračko kolo
- Spisak elemenata nematerijalnog kulturnog nasleđa Srbije
- Nematerijalno kulturno nasleđe
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „OJKAČA”. Nematerijalno kulturno nasleđe Srbije. Ministarstvo kulture i informisanja RS i Etnografski muzej u Beogradu. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ a b v „Ojkanje singing”. Intangible Cultural Heritage. UNESCO. Pristupljeno 20. 1. 2019.
- ^ Opšta enciklopedija Jugoslavenskog leksikografskog zavoda, svezak 6 (Nih-Ras), Zagreb (1980). str. 155.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Paleta kulturnog nasleđa: Krajiške ojkače (RTS Kulturna baština - Zvanični kanal)
- Ojkalice na kulturnoj mapi sveta („Politika“, 11. januar 2012)
- Radio-televizija Republike Srpske: Ojkača: zaštita srpskog kulturnog nasljeđa, 2. 7. 2012. (jezik: srpski)
- Ojkača kao ratni plen („Politika“, 14. januar 2014)
|  | |