Palermo
| Palermo Palermo | |
|---|---|
 | |
 Zastava
.svg) Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija | Sicilija |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 657.935 |
| — gustina | 4.141,08 st./km2 |
| Aglomeracija | 1.000.000 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 38° 06′ 56″ S; 13° 21′ 43″ I / 38.115556° S; 13.361944° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 14 m |
| Površina | 158,88 km2 |
  Palermo Palermo na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Dijego Kamarata |
| Poštanski broj | 90100, 90121–90151 |
| Pozivni broj | 091 |
| Registarska oznaka | PA |
| Veb-sajt | |
| comune.palermo.it | |
Palermo (ital. Palermo,[1] na mesnom govoru Palermu) je peti po veličini grad Italije, središte Okruga Palermo, glavni grad istoimene pokrajine i autonomne regije Sicilije u jugozapadnoj Italiji. Palermo je poznat kao središte Sicilije i važno uporište italijanske mafije.
Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]
Poreklo naziva Palerma vezano je za doba kada je grad bio kolonija stare Grčke, kada su mu dali ime Panormus, u značenju Cela luka. Ovo ime je dalo današnji naziv grada.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Palermo se nalazi u jugozapadnom delu Italije. Od prestonice Rima grad je udaljen 930 km južno.
Reljef[uredi | uredi izvor]
Palermo se smestio u severozapadnom delu Sicilije. Grad se obrazovao uz južnu obalu Tirenskog mora, u nevelikom zalivu istog naziva. Palermo danas ispunjava celu neveliku ravnicu Zlatna Konka, okruženu planinama sa svih strana - planine Pelegrino i Galo.
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima u Palermu je sredozemna klima. Stoga su leta topla i sušna, a zime blage i kišovite.[2]
| Klima Palermo-Bokadifalko aerodroma u predgrađu (nadmorskoa visina: 117 m, satellite view), 1971-2000 normale, ekstremi 1943-sadašnjost | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 27,2 (81) |
28,1 (82,6) |
34,6 (94,3) |
32,2 (90) |
39,1 (102,4) |
44 (111) |
43,6 (110,5) |
45,2 (113,4) |
41,2 (106,2) |
37,4 (99,3) |
30,3 (86,5) |
26,7 (80,1) |
45,2 (113,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 14,7 (58,5) |
14,5 (58,1) |
16,4 (61,5) |
18,7 (65,7) |
23,3 (73,9) |
27,2 (81) |
29,8 (85,6) |
30,5 (86,9) |
27,5 (81,5) |
23,5 (74,3) |
19,0 (66,2) |
15,8 (60,4) |
21,74 (71,13) |
| Prosek, °C (°F) | 11,8 (53,2) |
11,5 (52,7) |
13,0 (55,4) |
15,1 (59,2) |
19,3 (66,7) |
23,2 (73,8) |
25,7 (78,3) |
26,6 (79,9) |
23,8 (74,8) |
20,1 (68,2) |
15,9 (60,6) |
13,0 (55,4) |
18,25 (64,85) |
| Minimum, °C (°F) | 8,9 (48) |
8,5 (47,3) |
9,6 (49,3) |
11,4 (52,5) |
15,3 (59,5) |
19,2 (66,6) |
21,7 (71,1) |
22,7 (72,9) |
20,1 (68,2) |
16,7 (62,1) |
12,9 (55,2) |
10,2 (50,4) |
14,77 (58,59) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −1,2 (29,8) |
0 (32) |
−0,3 (31,5) |
4,6 (40,3) |
8,4 (47,1) |
11 (52) |
14,8 (58,6) |
13,1 (55,6) |
10,6 (51,1) |
7,2 (45) |
3,6 (38,5) |
0,8 (33,4) |
−1,2 (29,8) |
| Količina padavina, mm (in) | 97,5 (3,839) |
109,9 (4,327) |
78,2 (3,079) |
65,1 (2,563) |
36,2 (1,425) |
17,9 (0,705) |
6,7 (0,264) |
31,8 (1,252) |
65,3 (2,571) |
105,6 (4,157) |
117,5 (4,626) |
123,7 (4,87) |
855,4 (33,678) |
| Dani sa padavinama | 9,6 | 9,6 | 8,7 | 8,6 | 4,1 | 1,9 | 1,2 | 2,4 | 5,4 | 8,2 | 10,4 | 12 | 82,1 |
| Izvor #1: Servizio Meteorologico[3] | |||||||||||||
| Izvor #2: Tu Tiempo[4] Extreme temperatures. | |||||||||||||
| Klima Palerma (Punta Rejzi aerodrom), nadmorska visina: 21 m (69 ft), 1961-1990 normale, ekstremi 1960-sadašnjost | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 25,6 (78,1) |
29,4 (84,9) |
34,7 (94,5) |
34,6 (94,3) |
39,9 (103,8) |
44 (111) |
43,1 (109,6) |
42,4 (108,3) |
40,6 (105,1) |
35,2 (95,4) |
31 (88) |
26,7 (80,1) |
44 (111) |
| Maksimum, °C (°F) | 14,8 (58,6) |
15,1 (59,2) |
16,1 (61) |
18,4 (65,1) |
21,8 (71,2) |
25,1 (77,2) |
28,3 (82,9) |
28,8 (83,8) |
26,6 (79,9) |
22,9 (73,2) |
19,3 (66,7) |
16,0 (60,8) |
21,1 (69,97) |
| Prosek, °C (°F) | 12,5 (54,5) |
12,6 (54,7) |
13,5 (56,3) |
15,7 (60,3) |
18,9 (66) |
22,4 (72,3) |
25,6 (78,1) |
26,2 (79,2) |
24,1 (75,4) |
20,3 (68,5) |
16,8 (62,2) |
13,7 (56,7) |
18,52 (65,35) |
| Minimum, °C (°F) | 10,2 (50,4) |
10,1 (50,2) |
10,9 (51,6) |
12,9 (55,2) |
16,0 (60,8) |
19,7 (67,5) |
22,9 (73,2) |
23,6 (74,5) |
21,5 (70,7) |
17,8 (64) |
14,3 (57,7) |
11,5 (52,7) |
15,95 (60,71) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | 1,4 (34,5) |
2,4 (36,3) |
2,4 (36,3) |
5,8 (42,4) |
9 (48) |
13,3 (55,9) |
16 (61) |
17,9 (64,2) |
13 (55) |
8 (46) |
5,1 (41,2) |
1,6 (34,9) |
1,4 (34,5) |
| Količina padavina, mm (in) | 71,6 (2,819) |
65,4 (2,575) |
59,5 (2,343) |
44,1 (1,736) |
25,5 (1,004) |
12,2 (0,48) |
5,1 (0,201) |
13,3 (0,524) |
41,5 (1,634) |
98,0 (3,858) |
94,3 (3,713) |
80,0 (3,15) |
610,5 (24,037) |
| Dani sa padavinama | 10 | 10 | 9 | 6 | 3 | 2 | 1 | 2 | 4 | 8 | 9 | 11 | 75 |
| Relativna vlažnost, % | 73 | 72 | 72 | 72 | 72 | 71 | 69 | 71 | 72 | 71 | 70 | 73 | 71,5 |
| Izvor #1: NOAA[5] | |||||||||||||
| Izvor #2: Altervista[6] Extreme temperatures. | |||||||||||||
Vode[uredi | uredi izvor]
Palermo se razvio u najjužnijem delu Tirenskog mora. More je neodvojivi deo grada, a gradska privreda je veoma oslonjena na delatnosti povezane sa njim (luka, ribarstvo, morski turizam).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Praistorija[uredi | uredi izvor]
Područje današnjeg Palerma naseljeno je u doba praistorije, pre oko 8.000 godina. Grad je u to vreme bio naseljen plemenom Sikulima.
Antika[uredi | uredi izvor]
Po predanju naselje na mestu grada osnovali su Kartaginjani 734. p. n. e. i vladali područjem nekoliko vekova. Kasnije, dolaskom Grka na istočne obale Sicilije i osnivanjem Velike Grčke dolazi do ratova između njih i Kartaginjana na zapadu ostrva. U to vreme grad je bio i u grčkim rukama, koju su mu dali ime Panormus, u značenju Cela luka. Ovo ime je dalo današnji naziv grada. Stalni ratovi između Grka i Kartaginjana oslabili su obe strane, pa Palermo u 3. veku p. n. e. prelazi u ruke starog Rima. Nekoliko sledećih vekova grad je proveo u miru i privrednom procvatu.
Srednji vek[uredi | uredi izvor]
Početkom srednjeg veka Palermo menja više gospodara (Vandali, Ostrogoti, Goti). U 7. veku grad osvajaju Vizantinci u vreme moćnog cara Justinijana I. Vizantijska vladavina okončala se 831. godine kada grad pada u ruke Arapa - Saracena. U doba arabljanske vladavine Palermo postaje vodeće mesto na ostrvu i naglo napreduje. Međutim, 1072. godine preuzimaju Normani, koji osnivaju državu na jugu današnje Italije, koja je trajala nekoliko sledećih vekova - Kraljevstvo Sicilija. U ovo vreme grad ponovo postaje hrišćansko središte. Gradi se mnogo crkava i gradskih palata.
Novi vek[uredi | uredi izvor]
Tokom nekoliko vekova postojanja Kraljevstvo Sicilija imalo je nekoliko vladarskih kuća na čelu - Normani, Anžujci, Aragonci, Savoja, Habzburgovci, Burboni. Nakon Francuske revolucije i Napoleonovog osvajanja Italije 1797. godine U 19. veku grad gubi mnoge odlike prestonice u korist Napulja. Palermo 1860. godine ulazi u sastav Kraljevine Italije. Posle ujedinjenja države Palermo postaje središte Sicilije i napreduje. Međutim, viševekovni jaz Juga i Severa ni danas nije prevaziđen, pa su stanovnici Palerma i dalje osetno siromašniji od stanovnika većih gradova na severu Italije.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 657.561 stanovnika.[7]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 379.905 | 411.879 | 490.692 | 587.985 | 642.814 | 701.782 | 698.556 | 686.722 | 657.561 |
2008. godine. Palermo je imao nešto preko 650.000 stanovnika, za dvostruko više nego na početku 20. veka, ali za isto kao 1970. godine. Stagniranje stanovništva tokom proteklih decenija uzrokovano je stalnim preseljenjem stanovništva (mahom mladih porodica) u mirnija predgrađa sa višim kvalitetom života, ali i stalnom seobom u severne, razvijenije delove Italije. I pored toga gradsko stanovništvo je mlađe i sa višim prirodnim priraštajem nego u ostatku države.
Grad danas ima gotovo beznačajan udeo imigrantskog stanovništva, doseljenika iz svih krajeva svega 2%.
Palermo ima veliko gradsko područje sa 850 hiljada stanovnika (tzv. „Veliki Palermo"). Metropolitensko područje grada ima oko milion stanovnika i prevazilazi granice gradskog okruga.
Gradska privreda[uredi | uredi izvor]
Palermo je oduvek bio grad povezan sa morem, pa se gradska privreda nekada, ali i danas oslanjala na lučne delatnosti, pomorstvo i brodogradnju. Pored toga, danas je Palermo i veliko upravno, kulturno i obrazovno središte, a u blizini grada postoje brojna turistička odredišta vezana za turizam na Sredozemlju.
Veliki problem grada je razvijen kriminal i delovanje poznate sicilijanske mafije. Zbog toga je Palermo privredno mnogo slabiji od mnogih manjih gradova na severu Italije.
Gradske znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Celokupni stari deo grada Palerma je turistička znamenitost grada, posebno kada se uzme u obzir da je on u sebi sačuvao odlike mnogih uticaja nekadašnjih gradskih osvajača i stanovnika (Grci, Rimljani, Vizantinci, Arapi, Normani, Španci).[8] Najvažnije znamenitosti su:
- Gradska katedrala, građena od 12. veka,
- Manastir San Đovani delji Eremiti, iz 12. veka,
- Crkva Sv. Katalda, iz 12. veka,
- Normanska palata, iz 12. veka,
- Katakombe Kapucinera,
- Teatro Masimo (ital. Teatro Massimo Vittorio Emanuele) iz 1897, najveća operska kuća u Italiji
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Palermo je sestrinjski grad sa:[9][10][11]
Vilnjus
Bizerta
Bukavu
Čengdu
Gdanjsk
Hanoj
Kan Junis
Majami- Monterej
Palermo
Temišvar
Pistoja
Rijeka
Samara
Santijago de Kuba
Tbilisi- Jaroslavlj
- Zagreb
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
-
Teatro Masimo -
-
Crkva sv. Katalda -
Manastir San Đovani delji Eremiti -
Spomenik Karlu V -
Arheološki muzej -
Stadion „Delje Palme“
_-_Foto_Giovanni_Dall%27Orto,_28-Sept-2006.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Wells, John C. (2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0.
- ^ „Palermo, Sicily Climate Palermo, Sicily Temperatures Palermo, Sicily Weather Averages”. www.palermo.climatemps.com. Arhivirano iz originala 20. 3. 2019. g. Pristupljeno 9. 6. 2020.
- ^ „Palermo/Boccadifalco (PA) 117 m. - Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare, 1971-2000” (PDF).
- ^ „Palermo Boccadifalco: dati climatici”. www.tutiempo.net. Pristupljeno 15. 5. 2020.
- ^ „Palermo (16405) - WMO Weather Station”. NOAA. Pristupljeno 20. 7. 2019.
- ^ „Palermo Punta Raisi: record mensili dal 1960”. climaintoscana.altervista.org. Pristupljeno 15. 5. 2020.
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
- ^ Enciklopedija likovnih umjetnosti. Sv. 3, Inj-Portl. Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod. 1964. str. 621-622.
- ^ „Comune di Palermo”. comune-italia.it (na jeziku: italijanski). Comune Italia. Pristupljeno 16. 12. 2019.
- ^ „Bilancio Sociale 2016: Palermo Capitale del Mediterraneo”. comune.palermo.it (na jeziku: italijanski). Palermo. Pristupljeno 16. 12. 2019.
- ^ „Palermo and Valletta together for 2018. Cultural twinning at Palazzo Asmundo”. palermoworld.it. Palermo World. Pristupljeno 18. 9. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Appleton, D (2005). The World in the Middle Ages. University of Michigan.
- Almsaodi, Aymn. The Desert Race.
- Fabbri, Patrizia (2005). Palermo e Monreale. Florence: Bonechi.
- Graham, A.J. (1982), „The Western Greeks”, The Cambridge Ancient History, Vol. III, Pt. 3: The Expansion of the Greek World, Eighth to Sixth Centuries B.C. (2nd izd.), Cambridge: Cambridge University Press, str. 163—195.
- Head, Barclay; et al. (1911), „Zeugitana”, Historia Numorum (2nd izd.), Oxford: Clarendon Press, str. 877—882.
- Langdale, Allan (2015). Palermo: Travels in the City of Happiness.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- www.palermotourism.com Turistički ured Palerma
- Rosalio www.rosalio.it Rosalio Forum vezan za teme o gradu
- Vodič kroz grad
- Tourist Information Centre
- Palermo Coupon
- Things to do in Palermo
- Palermo capitale italiana della cultura 2018 Архивирано на сајту Wayback Machine (15. фебруар 2018)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
