Panjširska dolina
| Panjširska dolina | |
|---|---|
 Pogled na dolinu Panjšira u Avganistanu | |
  | |
| Lokacija |  AvganistanPanjšir |
| Planinska oblast | Hindakuš |
| Regije | Severo-istočni Avganistan |
Panjširska dolina (; persijski: درهٔ پنجشير – Dare-ye Panjšēr; na književnom jeziku Dolina Pet lavova) je dolina u severnom-centralnom delu Avganistana, 150 kilometara severno od Kabula, u blizini planinskog venca Hindakuš.[1] Podeljena je rekom Panjšir. Dolina je dom za više od 940.000 ljudi, uključujući najveću koncentraciju etničkih Tadžika na prostoru Avganistana.[2] U aprilu 2004. godine postala je srce nove pokrajine Panjšir, koja je prethodno bila deo provincije Parvan.[3]
Ona je predstavljala središte Panjširskih ofanziva koje su se odvijale u okviru borbi između Demokratske Republike Avganistana i Sovjetskog saveza sa mudžahedinima tokom sovjetsko-avganistanskog rata od 1980 do 1985, kada je lokalni komandant Ahmed Šah Masud uspešno odbranio dolinu i time sprečio njeno preuzimanje. Dolina je ponovo postala poprište borbi koje su obnovljene 1996-2001 tokom građanskog rata između Talibana i Severne Alijanse pod komandom Masuda, gde je on ponovo branio dolinu od Mudžahedina koji su hteli da je stave pod svoju kontrolu.[4] Od 2016. godine dolina Panjšira se smatra najbezbednijom oblašću u celom Avganistanu.[5]
Naziv[uredi | uredi izvor]
Naziv Panjšir, u bukvalnom prevodu označava "Pet lavova", široko se verovalo da se odnosi na pet Vali (bukvalno, zaštitnike), visoko duhovne braće koja su bila smeštena u dolini. Lokalna legenda tvrdi da su petorica braće izgradila branu za Sultana Mahmuda od Gaznija, u ranom 11. veku. Temelji ove građevine i danas služe kao rezervoar. Međutim, ime Panjšir su koristili arapski osvajači u 7 veku, što znači da legenda o pet Vali mora da je postojala još pre 11. veka ili da nema nikakve veze s njom.
Ekonomija i prirodni resursi[uredi | uredi izvor]
Dolina Panjšir ima potencijal da postane glavni centar smaragdnog rudarstva. Još od 1. veka, Plinije Stariji je komentarisao o draguljima iz ovog regiona.[6]U srednjem veku, Panjšir je bio poznat po svojoj rudnicima srebra, a Safaridi i Samanidi su tamo kovali svoje novčiće.[7] Od 1985. Godine tamo su pronađeni kristali od preko 190 karata (38 g), koji su konkurisali po svom kvalitetu najfinijim kristala iz rudnika Muzo u Kolumbiji.[6] Napori američke obnove u Avganistanu izazvali su razvojni bum u dolini sa izgradnjom novih modernih puteva i novim radio tornjem koji je omogućio stanovnicima doline da hvataju radio signale iz glavnog grada Kabula.[8]Ova dolina ima potencijal da bude energetski centar za Avganistan, kroz izgradnju nekoliko električnih brana. U skoroj budućnosti lokalitet poznat pod nazivom Revat može postati mesto prve električne brane. Zbog svog velikog potencijala smatra se da dolina može prostor oko avganistanske prestonice učiniti samodovoljnim u pogledu elektične energije. Dok će izgradnja asfaltiranog puta u provinciju Badakšan doprineti prosperitetu doline. Turizam predstavlja još jedan od potencijalnih izvora prihoda koji bi u budućnosti mogao da obezbedi značajne prihode ovom području.
Panjšir je oduvek predstavljao prometan i izuzetno značajan putni pravac. On se proteže skoro 100 km, i vodi do dva prolaza iznad Hindu Kuša – prolaz Kavak (3.848 m) koji vodi do severnih ravnica, i prolaz Anjoman (4.430 m) koji prelazi u Badahšan – koristile su vojske Aleksandra Velikog i Timura. Aprila 2008. godine u dolini Panjšir je izgrađen vetro park sa 10 vetroturbina.[9]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Afghanistan gets rid of heavy arms in Panjshir”. Xinhua. 06. 3. 2005. Arhivirano iz originala 16. 10. 2006. g. Pristupljeno 22. 11. 2006.
- ^ „Afghanistan”. Library of Congress Country Studies. Library of Congress. 1997. Pristupljeno 19. 11. 2006.
- ^ American Forces Press Service (05. 7. 2006). „New Afghan Road Offers Gateway to Optimism”. archive.defense.gov (na jeziku: engleski). U.S. Department of Defense. Arhivirano iz originala 30. 09. 2017. g. Pristupljeno 16. 8. 2017.
- ^ https://www.vanityfair.com/news/2002/02/junger200202
- ^ https://www.thenational.ae/world/foreign-kayakers-surprise-afghans-in-the-panjshir-valley-1.136676
- ^ a b Bowersox, Gary; Lawrence W. Snee; Eugene E. Foord; Robert R. Seal II (1991). "Emeralds of the Panjshir Valley, Afghanistan". Gems and Gemology. Gemological Society of America. Spring: 26–39.
- ^ „Pandjhir”. Encyclopaedia of Islam (CD-ROM v. 1.0 izd.). Leiden, The Netherlands: Koninklijke Brill NV. 1999.
- ^ Anderson, John Ward (28. 9. 2007). „A Haven of Prosperity in Afghanistan: U.S. Building Effort Blooms in Panjshir”. The Washington Post. str. A11. Pristupljeno 09. 10. 2007.
- ^ „Power to the People: Getting 'off the grid'”. EcoBob. 16. 7. 2008. Arhivirano iz originala 23. 2. 2009. g. Pristupljeno 10. 1. 2010.
