Pero Đukanović

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Pero Đukanović
Datum rođenja(1892-07-12)12. jul 1892.
Mesto rođenjaDonja Kravica, kod Bratunca, Austrougarska
Datum smrti20. januar 1986.(1986-01-20) (93 god.)
Mesto smrtiBeograd, SR Srbija, SFRJ

Pero Đukanović (Donja Kravica kod Bratunca, 12. jul 1892 — Beograd, 20. januar 1986) bio je zemljoradnik, četnički vojvoda i partizanski komandant. Učestvovao u probijanju Solunskog fronta. Posle Prvog svetskog rata, politički je bio aktivan u redovima Zemljoradničke stranke, a dugo godina je bio i predsednik Udruženja dobrovoljaca u srebreničkom kraju. Jedan od organizatora ustanka u Srebrenici i Bratuncu 1941. godine. Do 1943. godine je bio pod komandom Dragoljuba Mihailovića, a onda prelazi na partizansku stranu. Učesnik Drugog zasedanja AVNOJ-a. Posle rata je obavljao razne društveno-političke funkcije u rodnom kraju. Po izbijanju sukoba između Jugoslavije i Informbiro-a, zatvoren je na Golom otoku. Nosilac više domaćih i stranih odlikovanja.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Donjoj Kravici, pored Bratunca. Za vrijeme Prvog svjetskog rata je bio solunski dobrovoljac. U Kraljevini Jugoslaviji je bio aktivista Zemljoradničke stranke.[2] Bio je dugogodišnji predsednik Sreskog odbora Udruženja dobrovoljaca Balkanskog i Prvog svjetskog rata sve do 1941. godine.

U proljeće 1941. u Drinjaču je iz Vlasenice došao ustaša Mutavelić i sazvao skup muslimana kako bi ih regrutovao u ustaše. Na skupu je pozvao muslimane da se pridruže ustaškom pokretu, da hapse i odvode Srbe u logore, i obećao da će sva srpska imovina da pripadne muslimanima.[3] Na Vidovdan 28. juna 1941. godine ustaše su došle u Kravicu i uhapsile Peru Đukanovića i potom odvele u žandarmerijsku kasarnu u Drinjači. U Drinjači su ga ustaše mučile osam dana nakon čega je uspio da pobjegne nazad u Kravicu.[2] Zajedno sa sinovima, Pavlom i Đokom, zatim rođacima i drugim Srbima je 8. avgusta 1941. godine podigao srpski narodni ustanak kome je cilj bio odbrana fizičkog opstanka srpskog naroda. Ustanak se razbuktao na prostoru od Drinjače, preko Bratunca, Osatu do Skelana, uz rijeku Drinu do Višegrada, zatim na prostoru Vlasenice, Han Pijeska, Rogatice, pa do Srednjeg na Palama.[3] Na dan 15. avgusta 1941. oko 1.500 naoružanih i nenaoružanih srpskih ustanika su pod vođstvom Pere Đukanovića oslobodili Drinjaču od ustaša, a nakon toga Srebrenicu i Bratunac. Drinjača je u međuvremenu pala u ruke Nijemaca, da bi je srpski oslobodilački odredi ponovo oslobodili 24. avgusta 1941. kada su zarobili dva poljska topa, sedam mitraljeza, nekoliko stotina pušaka itd.[2] Nakon ove akcije, Pero Đukanović kao vođa srpskog ustanka se povezuje sa ustanicima u Srbiji, nakon čega Draža Mihailović šalje u Podrinje svog izaslanika Jezdimira Dangića, koji je inače bio rodom iz Bratunca. Tom prilikom je Pero Đukanović predao komandu nad ustaničkim odredima Jezdimiru Dangiću, kao iskusnom oficiru Vojske Kraljevine Jugoslavije koja je 1941. bila napadnuta. U ovom periodu je Draža Mihailović imenovao Peru Đukanovića za četničkog vojvodu, i nazvao ga „Vojvoda od Ludmera“.[2] Ludmer je naziv za užu oblast oko Bratunca koja obuhvata 19 naselja. Ubrzo nakon jačih neprijateljskih napada srpski ustanici pod komandom Jezdimira Dangića gube Drinjaču, a Dangić se vraća u Srbiju, što će dovesti do pogoršanja odnosa između Đukanovića i Dangića. Pero Đukanović ponovo postaje ustanički komandant te u akcijama ponovo oslobađa Srebrenicu, Bratunac i Drinjaču i povezuje se sa srpskim ustanicima koji su oslobodili Šekoviće, Miliće, Han-Pijesak i Vlasenicu.[2] Krajem septembra na oslobođenu teritoriju u Drinjaču stižu Svetozar Vukmanović Tempo i Rodoljub Čolaković kao povjerioci Glavnog štaba NOVJ koji su donijeli nova ideološka i politička shvatanja. Do tada srpski ustanak u Podrinju nije imao ideološki i politički pravac, a Pero Đukanović kao vođa ustanka nije bio politički opredijeljen, nego je cilj borbe bio spasavanje srpskog naroda od genocida koji su vršile ustaše.[2] Do dolaska Tempa i Rodoljuba Čolakovića u Drinjaču, srpski ustanici se nisu dijelili na partizane i četnike. Međutim, njihov cilj je bio da započnu pregovore sa predstavnicima JVUO, te da se na taj način napravi podjela među ustanicima na partizane i četnike. Tako je u Drinjači 1. oktobra 1941. godine osnovan zajednički štab „Komanda bosanskih vojnih i partizanskih odreda“, a Pero Đukanović je bio jedan od ukupno šest potpisnika toga sporazuma.[2] U Vlasenici je 16. novembra 1941. godine održana ustanička konferencija na kojoj je došlo do ideološkog razlaza između srpskix ustanika, a koji se od tada dijele na partizane i četnike. Tada dolazi i do raspada zajedničkog štaba. Prema zapisima Pere Đukanovića, za ideološki razlaz između ustanika je kriva KPJ koja je insistirala na nametanju socijalističkog i komunističkog programa svim srpskim ustanicima. Većina srpskih ustanika nije pridavala pažnju programu KPJ, jer je osnovni razlog podizanja ustanka bio zaštita od ustaških zločina. Ovaj ideološki razdor koji je nametnula KPJ je doveo do bratoubilačkog rata između srpskih ustanika i do podjela.[2] Nakon propasti Užičke republike, u Podrinje pred kraj 1941. godine se povlači veliki broj partizanski jedinica koje nisu ulazile u sukobe sa ustašama i Nijemcima. Ove jedinice su se povukle ka Foči i Čajniču.

Zahvaljujući intervenciji Đukanovića Dragoslav Račić je pustio Čolakovića iz pritvora. Čolakovića su kao taoca u četnici zadržali u četničkoj komandi u Olovu, navodno zbog zarobljavanja poručnika Jovana Mirića od strane partizana (Mirić je dobrovoljno stupio u partizane).

Po naređenju Josipa Broza, Prva proleterska brigada pod komandom Koče Popovića je od 4. do 25. marta 1942. izvršila napad na četnike u Podrinju i Birču, u pravcu Romanije, Vlasenice, Milića, Bratunca i Srebrenice. Prva proleterska brigada je u ovoj akciji poubijala skoro sve četničke komandante i dio ustanika, od čega samo na Borikama sto i trideset.[3] Istog mjeseca marta 1942. Nezavisna Država Hrvatska je organizovala veliku ofanzivu na području Olova, Sarajeva, Kladnja, Kalinovika, Foče, Han Pijeska, Romanije, Sokoca, Rogatice i Borika, sa namjerom da pomjeri granice Nezavisne Države Hrvatske do Drine, te masovnim genocidim uništi srpsko stanovništvo na ovom području.[4] Pošto su napad na četnike vodile ustaše i partizani iz dva pravca, ustanički pokret je skoro potpuno slomljen u ovom kraju, a nezaštićeni zbjegovi civilnog stanovništva su se kretali prema rijeci Drini. Tri dana pred kraj ofanzive koju je naredio Josip Broz, desio se masovan pokolj srpskog stanovništva koje se nalazilo u ustaškom obruču. Pokolj u Starom Brodu i Miloševićima se desio 22. marta 1942. godine. Prema zapisima Pere Đukanovića, naređenje za napad na ustanike koje je izdao Josip Broz je omogućilo ustašama, odnosno Crnoj legiji za izvrši masovne pokolje srpskog stanovništva. Đukanović je zapisao da je tako na području Srebrenice od Srba ostala živa samo jedna djevojčica.[3]

Dangić se od jeseni 1941. povezao sa Nedićevom vladom i Abverom po pitanju zajedničke borbe protiv partizana i izdvajanja istočne Bosne iz sastava NDH i pripajanja teritoriji vojnoupravnog komandanta Srbije. Đukanović je pratio Dangića na sastanak sa generalom Paulom Baderom februara 1942. Po povratku iz Beograda Đukanović se razišao sa Dangićem i sa svojim četničkim odredom prešao partizanima, a zatim postao vijećnik AVNOJ-a.


Pero Đukanović je nakon Drugog svjetskog rata po sjećanjima napravio zapise o ustaničkom vremenu. Svoje rukopise je predao Rodoljubu Čolakoviću 27. decembra 1971. godine. Rodoljub Čolaković je te rukopise predao listu Politika kako bi bili objavljeni, a Miodrag Maksimović je 20. marta 1974. pisao Peri Đukanoviću da je rukopise poslao glavnom uredniku Politike Vojislavu Đuriću.[2] Rukopisi nisu objavljeni sve do vremena kada je srpski istoričar Zdravko Antonić tokom rada na neobjavljenim dnevnicima Rodoljuba Čolakovića pronašao zapise Pere Đukanovića. Pero Đukanović je preminuo u Beogradu 1986, a rukopisi su objavljeni u knjizi tek 1994. godine nakon raspada SFRJ.[2]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Srpski biografski rečnik. 3. Novi Sad: Matica srpska. 2007. str. 602—603. ISBN 978-86-7946-001-1. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z i j Pejić, Mitar (27. 1. 2011). „Istina o Srbima - Pero Đukanović: Legenda u sjenci ideologije” (PDF). Boračka organizacija Republike Srpske: Srpski borac - list boraca Republike Srpske br. 126/127. pp. 58, 59, januar/ferbuar 2010. Arhivirano iz originala (PDF) 16. 01. 2014. g. Pristupljeno 27. 01. 2011. (jezik: srpski)
  3. ^ a b v g Ristić, Slobodan N. (27. 1. 2011). „Oklevetani rat, Posledice prećutanih uzroka”. Srpski list: Glasnik Srpskog kluba br 5. pp. 147-149, Beograd, mart 2004. [mrtva veza] (jezik: srpski)
  4. ^ SPC (27. 1. 2011). „Osveštan spomenik žrtvama ustaške Crne legije”. Srpska pravoslavna crkva, Mitropolija dabrobosanska. Arhivirano iz originala 15. 07. 2012. g. Pristupljeno 28. 01. 2011.  (jezik: srpski)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Zapisi Pere Đukanovića: Ustanak na Drini, Zdravko Antonić, Balkanološki institut SANU, Beograd, (1994)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Перо_Ђукановић&oldid=27690488”