Plav

Za druga značenja, pogledajte Plav (višeznačna odrednica).

Plav
Pogled na Plav
Administrativni podaci
Država	Crna Gora
Opština	Opština Plav
Stanovništvo
Stanovništvo	‍
— (2011)	3717
Položaj
Koordinate	42°35′29″ SGŠ; 19°56′26″ IGD
Vremenska zona	UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Nadmorska visina	1065 m
Plav Plav na mapi Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj	84325
Pozivni broj	051
Registarska oznaka	PL

Plav je gradsko naselje i sedište istoimene opštine na istoku Crne Gore. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.717 stanovnika. Nalazi se u podnožju planinskog masiva Prokletije, na reci Lim.

Istorija

Stari vijek

Podaci o ljudskim nasebinama u ovom predjelu datiraju iz VII vijeka prije nove ere. Toponimi ukazuju na prisustvo Ilira i Grka, a u Gornjem Polimlju postoje tragovi rimske kulture.

Srednji vijek

Glavni članak: Plav (župa)

Slovenska plemena naseljavaju ovaj predio krajem VI i početkom VII vijeka nove ere, potiskujući romansko stanovništvo iz plodne doline. Formiraju župu Plav, kojom će vladati srpski župani i kraljevi, a zatim oblasni gospodari, Vojislav Vojinović, Nikola Altomanović i Vuk Branković. Prije turskog osvajanja, Plav je u sastavu Srpske despotovine.

U sastavu Osmanskog carstva

Poslije osmanskog osvajanja, Plavski vilajet, sa 15 sela i 1157 domaćinstava, bio je u sastavu Bihorske kaze (Skadarski sandžak) a nešto kasnije Pećkog sandžaka. U srednjem vijeku nije bilo naseljenog mjesta sa imenom Plav (naselje Plav će biti izgrađeno u osmanskoj državi, a gradnja je, po nekim podacima, završena 1619. godine). Naime, kako bi spriječila uticaje albanskog plemena Klimenata, osmanska vlast još u XVI vijeku počinje sa izgradnjom naselja, sa trgovima i kulturnim institucijama, kao i vojnih utvrđenja. Čitava Plavsko-gusinjska kotlina ušla je u sastav Knjaževine Crne Gore, odlukama Sanstefanskog sporazuma i Berlinskog kongresa. Međutim, u Plavsko-gusinjskoj aferi (zbog nezadovoljstva stanovništva ovakvim odlukama velikih sila) pružen je oružani otpor i odbijen prodor poslate crnogorske vojske (njen poraz u selu Novšiće, blizu Plava, decembra 1879. godine) a nakon bitke u januaru 1880. pet kilometara dalje od navedenog sela, Plavljani (uz pomoć Gusinjana i albanskih dobrovoljaca) primoravaju crnogorsku vojsku na povlačenje i reorganizovanje u mjestu Murino. Na intervenciju velikih sila (posebno na inicijativu Austrougarske) Knjaževina Crna Gora preuzima Ulcinj, novembra 1880. godine (u zamjenu za Plav i Gusinje).

Savremena istorija

U Balkanskom ratu, nakon borbi i povlačenja turske vojske sa položaja na Đevojačkom kršu, Šabovoj glavi i Ječmištu, crnogorska vojska je zauzela Plav, 19. oktobra 1912. godine. Plav ulazi u sastav Kraljevine Crne Gore, pa Kraljevine SHS, Kraljevine Jugoslavije, a 1941. je priključen italijanskoj okupacionoj zoni (tzv. Velikoj Albaniji). Oslobođen je od strane partizanskih jedinica 25. jula 1944. godine.

Demografija

U naselju Plav živi 2.406 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 32,5 godina (31,3 kod muškaraca i 33,7 kod žena). U naselju ima 889 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,07.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija Godina Stanovnika 1948. 1.850 1953. 2.018 1961. 2.535 1971. 3.058 1981. 3.348 1991. 4.560 4.073 2003. 5.554 3.615 2011. 3.717

Etnički sastav prema popisu iz 2003.‍
Bošnjaci			2.631	72,78 %
Albanci			327	9,04 %
Srbi			258	7,13 %
Muslimani			220	6,08 %
Crnogorci			139	3,84 %
Makedonci			1	0,02 %
nepoznato			5	0,13 %

Stanovništvo prema polu i starosti

	m			ž
?	4			7
80+	11			23
75—79	18			44
70—74	49			59
65—69	74			73
60—64	59			79
55—59	78			67
50—54	101			99
45—49	123			121
40—44	131			143
35—39	100			116
30—34	83			97
25—29	106			112
20—24	132			144
15—19	225			192
10—14	195			188
5—9	162			139
0—4	142			119
Prosek :	97			59

Domaćinstva 

Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003. Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003. Broj domaćinstava 364 406 468 548 600 922 1.179

Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003. Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek Broj domaćinstava 889 99 124 130 158 170 113 59 27 4 5

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu 

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	1.294	472	773	26	16	7
Ženski	1.376	384	772	186	24	10
UKUPNO	2.670	856	1.545	212	40	17

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja 

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	452	62	0	0	71
Ženski	170	16	0	0	19
UKUPNO	622	78	0	0	90
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	12	10	36	34	14
Ženski	2	1	14	8	3
UKUPNO	14	11	50	42	17
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	1	1	88	33	18
Ženski	1	2	20	38	29
UKUPNO	2	3	108	71	47
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	29	0	0	43
Ženski	3	0	0	14
UKUPNO	32	0	0	57

Znamenitosti

Od kulturno istoriskih spomenika u Plavu najznačajniji su Manastir Svete Trojice u Brezojevici kod Plava, Redžepagića kula, Stara džamija i džamija Sultanija.

Redžepagića kula u Plavu

Manastir Svete Trojice u Brezojevici nalazi se na levoj obali Lima na 2 km od njegovog izviranja iz Plavskog jezera na ušću reke Komarače ispod brda Gradac, ovo je najstariji sačuvani objekata u Plavu i potiče iz doba Nemanjića, prema predanju on je stariji od manastira Dečana nekih 30 godina. Crkva je zidana u srpsko-vizantijskom stilu i pripada tipu jednobrodnih kamenih građevina. Crkava je obnovljena i oslikana 1576. godina za vreme vladavine igumana jeromonaha Nestora. Poznata su imena ktitora, Vukomira Stepanova i Živka Belakova. Oltarski prostor sagradio je drugi ktitor, Mari (veovatno Marin), sa porodicom. O tome svedoči natpis na oltarskom prostoru. Brezojevačka crkva predstavlja kamenu građevinu, sastavljenu od naosa sa velikom pripratom i prostrane apside. Crkva je bez kubeta i zvonika. Unutrašnjost priprate i naosa nekada je bila ispunjena živopisom velike umetničke vrednosti. Najveći deo ove zidne dekoracije je uništen u požarima 1862 i 1912. godine kao i rušenjem crkve u Drugom svetskom ratu. Od živopisa sačuvani su samo, dosta oštećeni fragmenti, očuvani deo kompozicije Strašni sud, Gostoljubljenje Avramovo, slike Sv. Nikita, Bogorodica sa Hristom, iznad nje Sv. Srđ i Vakh, jedan arhanđeo, Uspenje Bogorodice, lik Jovana Preteče iz kompozicije Deizisa, ... U sastavu manastirskog kompleksa se nalazi prva osnovna škola.

Kula Redžepagića nastala je 1671. godine i napravo ju je Hasan beg Redžepagić služila je za odbranu od neprijatelja i da se u njoj dočekuju gosti.

Drvena ili Stara džamija sagrađena je 1471. godine odmah nakon turskog osvajanja ovih krajeva za potrebe vojnika. Nalazi se u centru Plava u okviru nekadašnjeg Grada. Više puta je obnavljana a današnji oblik je dobila u XVIII veku.

Džamiju Sultaniju je sagradio sultan Abdul Hamid 1909. godine, kao poklon meštanima Plava za boj na Nokšiću 1879. godine nakon pobede Turaka nad crnogorskom vojskom.

Stara džamija u Plavu

Džamija Sultanija u Plavu

Zanimljivosti

Opštinu Plav svakog ljeta posjeti veliki broj turista što zbog svoga jezera i mnogih manifestacija koje se organizuju u Plavu.

Jedna od najpoznatijih su svakako „dani borovnica“ koji su do sada odražavane svake godine počev od 2000. godine. Za vrijeme ove manifestacije pored mnogobrojnih turista Plav posete i mnogi narodni ansambli iz bivših jugoslovenskih država. Pored „dana borovnica“, svakog ljeta održavaju se skokovi sa Novšićkog mosta. Takođe ima i onih drugih manifestacija poput onih humanitarnih, kao i nekoliko turnira u malom fudbalu. Turistima je takođe omogućeno i da krstare jezerom kao i rijekom Lim, koja izvire baš iz Plavskog jezera.

Sport

Opština Plav se može pohvaliti i sa dva fudbalsaka kluba „FK Jezero“ i „FK Gusinje“, koji se trenutno takmiče u Drugoj crnogorskoj ligi.

Poznate ličnosti

• Ekrem Jevrić, pevač

Literatura

• Grupa autora: Istorijski leksikon Crne Gore, knjiga 5, Daly Press-Vijesti, 2006.

Spoljašnje veze

• Mape, aerodromi i vremenska situacija lokacija (Fallingrain)
• Satelitska mapa (Wikimapia)
• Gugl satelitska mapa (Maplandia)
• Plan naselja na mapi (Mapquest)