Plav

Koordinate: 42° 35′ 51″ S; 19° 56′ 27″ I / 42.5975° S; 19.9407° I / 42.5975; 19.9407
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Plav (višeznačna odrednica).
Plav
Pogled na Plav
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
DržavaCrna Gora
OpštinaPlav
Stanovništvo
 — (2011)Rast 3.717
Geografske karakteristike
Koordinate42° 35′ 51″ S; 19° 56′ 27″ I / 42.5975° S; 19.9407° I / 42.5975; 19.9407
Vremenska zonaUTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST)
Aps. visina945 m
Plav na karti Crne Gore
Plav
Plav
Plav na karti Crne Gore
Ostali podaci
Poštanski broj84325
Pozivni broj051
Registarska oznakaPL

Plav je gradsko naselje i sedište istoimene opštine na istoku Crne Gore. Prema popisu iz 2011. bilo je 3.717 stanovnika. Nalazi se u podnožju planinskog masiva Prokletije, na reci Lim.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Stari vijek[uredi | uredi izvor]

Podaci o ljudskim naseobinama u ovom predjelu datiraju iz VII vijeka prije nove ere. Toponimi ukazuju na prisustvo Ilira i Grka, a u Gornjem Polimlju postoje tragovi rimske kulture.

Srednji vijek[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Plav (župa)

Slovenska plemena naseljavaju ovaj predio krajem VI i početkom VII vijeka nove ere, potiskujući romansko stanovništvo iz plodne doline. Formiraju župu Plav, kojom će vladati srpski župani i kraljevi, a zatim oblasni gospodari, Vojislav Vojinović, Nikola Altomanović i Vuk Branković. Prije turskog osvajanja, Plav je u sastavu Srpske despotovine. Godine 1435. trgovci iz Plava išli u u Skadar po so.[1]

U sastavu Osmanskog carstva[uredi | uredi izvor]

Poslije osmanskog osvajanja, Plavski vilajet, sa 15 sela i 1157 domaćinstava, bio je u sastavu Bihorske kaze (Skadarski sandžak) a nešto kasnije Pećkog sandžaka. U srednjem vijeku nije bilo naseljenog mjesta sa imenom Plav (naselje Plav će biti izgrađeno u osmanskoj državi, a gradnja je, po nekim podacima, završena 1619. godine). Naime, kako bi spriječila uticaje albanskog plemena Klimenata, osmanska vlast još u XVI vijeku počinje sa izgradnjom naselja, sa trgovima i kulturnim institucijama, kao i vojnih utvrđenja.

Čitava Plavsko-gusinjska kotlina ušla je u sastav Knjaževine Crne Gore, odlukama Sanstefanskog sporazuma i Berlinskog kongresa. Međutim, u Plavsko-gusinjskoj aferi (zbog nezadovoljstva stanovništva ovakvim odlukama velikih sila) pružen je oružani otpor i odbijen prodor poslate crnogorske vojske (njen poraz u selu Novšiće, blizu Plava, decembra 1879. godine) a nakon bitke u januaru 1880. pet kilometara dalje od navedenog sela, Plavljani (uz pomoć Gusinjana i albanskih dobrovoljaca) primoravaju crnogorsku vojsku na povlačenje i reorganizovanje u mjestu Murino. Na intervenciju velikih sila (posebno na inicijativu Austrougarske) Knjaževina Crna Gora preuzima Ulcinj, novembra 1880. godine (u zamjenu za Plav i Gusinje).

Savremena istorija[uredi | uredi izvor]

U Balkanskom ratu, nakon borbi i povlačenja turske vojske sa položaja na Đevojačkom kršu, Šabovoj glavi i Ječmištu, crnogorska vojska je zauzela Plav, 19. oktobra 1912. godine, čime mjesto ulazi u sastav Kraljevine Crne Gore. Nakon austrougarske okupacije 1916-18, osnovana je Kraljevina SHS, gdje Plavogusinjski srez, sa sjedištem u Plavu, pripada Zetskoj oblasti, sa središtem u Cetinju. Kraljevina Jugoslavija je proglašena 1929, podjeljena je na banovine - ranija oblast čini okosnicu Zetske banovine. Nakon okupacije 1941, Plav je priključen italijanskoj Kraljevini Albaniji (tzv. Velikoj Albaniji), prefekturi Metohija, ili Peć, koju nakon kapitulacije 1943. preuzimaju Nijemci. Za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Plavu je postojao logor, u kome su albanski balisti i vulnetari utamničili više stotina pravoslavnih Srba, civila, najvećim dijelom žene i djeca. Poznato je ime 31 djeteta koji su umoreni tu.

Oslobođen je od strane partizanskih jedinica 25. jula 1944. godine, nakon čega se nalazi u socijalističkoj Crnoj Gori i Jugoslaviji.

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Plav živi 2.406 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 32,5 godina (31,3 kod muškaraca i 33,7 kod žena). U naselju ima 889 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 4,07.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Bošnjacima (prema popisu iz 2003. godine).

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka
Demografija[2]
Godina Stanovnika
1948. 1.850
1953. 2.018
1961. 2.535
1971. 3.058
1981. 3.348
1991. 4.560 4.073
2003. 5.554 3.615
2011. 3.717
Nacionalni sastav prema popisu iz 2003.[3]‍
Bošnjaci
  
 2.631 72,78%
Albanci
  
 327 9,04%
Srbi
  
 258 7,13%
Muslimani
  
 220 6,08%
Crnogorci
  
 139 3,84%
nepoznato
  
 5 0,13%
Nacionalni sastav prema popisu iz 2011.‍
Bošnjaci
  
 2.806 75,49%
Albanci
  
 341 9,17%
Crnogorci
  
 182 4,89%
Muslimani
  
 175 4,71%
Srbi
  
 165 4,44%


Stanovništvo prema polu i starosti[4]
m
ž
? 4
  
  
 7
80+ 11
  
  
 23
75—79 18
  
  
 44
70—74 49
  
  
 59
65—69 74
  
  
 73
60—64 59
  
  
 79
55—59 78
  
  
 67
50—54 101
  
  
 99
45—49 123
  
  
 121
40—44 131
  
  
 143
35—39 100
  
  
 116
30—34 83
  
  
 97
25—29 106
  
  
 112
20—24 132
  
  
 144
15—19 225
  
  
 192
10—14 195
  
  
 188
5—9 162
  
  
 139
0—4 142
  
  
 119
Prosek : 97 59
Domaćinstva
Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2003.
Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2003.
Broj domaćinstava 364 406 468 548 600 922 1.179
Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2003.
Broj članova 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 i više Prosek
Broj domaćinstava 889 99 124 130 158 170 113 59 27 4 5
Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu
Pol Ukupno Neoženjen/Neudata Oženjen/Udata Udovac/Udovica Razveden/Razvedena Nepoznato
Muški 1.294 472 773 26 16 7
Ženski 1.376 384 772 186 24 10
UKUPNO 2.670 856 1.545 212 40 17
Stanovništvo po delatnostima koje obavlja
Pol Ukupno Poljoprivreda, lov i šumarstvo Ribarstvo Vađenje rude i kamena Prerađivačka industrija
Muški 452 62 0 0 71
Ženski 170 16 0 0 19
UKUPNO 622 78 0 0 90
Pol Proizvodnja i snabdevanje Građevinarstvo Trgovina Hoteli i restorani Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški 12 10 36 34 14
Ženski 2 1 14 8 3
UKUPNO 14 11 50 42 17
Pol Finansijsko posredovanje Nekretnine Državna uprava i odbrana Obrazovanje Zdravstveni i socijalni rad
Muški 1 1 88 33 18
Ženski 1 2 20 38 29
UKUPNO 2 3 108 71 47
Pol Ostale uslužne aktivnosti Privatna domaćinstva Eksteritorijalne organizacije i tela Nepoznato
Muški 29 0 0 43
Ženski 3 0 0 14
UKUPNO 32 0 0 57

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Od kulturno istorijskih spomenika u Plavu najznačajniji su Manastir Svete Trojice u Brezojevici kod Plava, Redžepagića kula, Stara džamija i džamija Sultanija.

Manastir Svete Trojice u Brezojevici nalazi se na levoj obali Lima na 2 km od njegovog izviranja iz Plavskog jezera na ušću reke Komarače ispod brda Gradac, ovo je najstariji sačuvani objekata u Plavu i potiče iz doba Nemanjića, prema predanju on je stariji od manastira Dečana nekih 30 godina. Crkva je zidana u srpsko-vizantijskom stilu i pripada tipu jednobrodnih kamenih građevina. Crkava je obnovljena i oslikana 1576. godina za vreme vladavine igumana jeromonaha Nestora. Poznata su imena ktitora, Vukomira Stepanova i Živka Belakova. Oltarski prostor sagradio je drugi ktitor, Mari (verovatno Marin), sa porodicom. O tome svedoči natpis na oltarskom prostoru. Brezojevačka crkva predstavlja kamenu građevinu, sastavljenu od naosa sa velikom pripratom i prostrane apside. Crkva je bez kubeta i zvonika. Unutrašnjost priprate i naosa nekada je bila ispunjena živopisom velike umetničke vrednosti. Najveći deo ove zidne dekoracije je uništen u požarima 1862. i 1912. godine kao i rušenjem crkve u Drugom svetskom ratu. Od živopisa sačuvani su samo, dosta oštećeni fragmenti, očuvani deo kompozicije Strašni sud, Gostoljubljenje Avramovo, slike Sv. Nikita, Bogorodica sa Hristom, iznad nje Sv. Srđ i Vakh, jedan arhanđeo, Uspenje Bogorodice, lik Jovana Preteče iz kompozicije Deizisa itd. U sastavu manastirskog kompleksa se nalazi prva osnovna škola.

Kula Redžepagića nastala je 1671. godine i napravo ju je Hasan beg Redžepagić služila je za odbranu od neprijatelja i da se u njoj dočekuju gosti.

Drvena ili Stara džamija sagrađena je 1471. godine odmah nakon turskog osvajanja ovih krajeva za potrebe vojnika. Nalazi se u centru Plava u okviru nekadašnjeg Grada. Više puta je obnavljana a današnji oblik je dobila u XVIII veku.

Džamiju Sultaniju je sagradio sultan Abdul Hamid 1909. godine, kao poklon meštanima Plava za boj na Nokšiću 1879. godine nakon pobede Turaka nad crnogorskom vojskom.

  • Redžepagića kula u Plavu

    Redžepagića kula u Plavu

  • Stara džamija u Plavu

    Stara džamija u Plavu

  • Džamija Sultanija u Plavu

    Džamija Sultanija u Plavu

Turizam[uredi | uredi izvor]

Opštinu Plav svakog ljeta posjeti veliki broj turista što zbog svoga jezera i mnogih manifestacija koje se organizuju u Plavu.

Jedna od najpoznatijih su svakako „dani borovnica“ koji su do sada održavane svake godine počev od 2000. godine. Za vrijeme ove manifestacije pored mnogobrojnih turista Plav posete i mnogi narodni ansambli iz bivših jugoslovenskih država. Pored „dana borovnica“, svakog ljeta održavaju se skokovi sa Novšićkog mosta. Takođe ima i onih drugih manifestacija poput onih humanitarnih, kao i nekoliko turnira u malom fudbalu. Turistima je takođe omogućeno i da krstare jezerom kao i rijekom Lim, koja izvire baš iz Plavskog jezera.

Sport[uredi | uredi izvor]

Fudbalski klub „Jezero“ se trenutno takmiči u Prvoj crnogorskoj ligi.

Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1899. godine
  2. ^ Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2003, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2005. COBISS-ID 8764176. 
  3. ^ Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. septembar 2004. ISBN 978-86-84433-00-0. 
  4. ^ Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. Podgorica: Republički zavod za statistiku. oktobar 2004. COBISS.CG-ID 8489488. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Grupa autora: Istorijski leksikon Crne Gore, knjiga 5, Daly Press-Vijesti, 2006.
  • Otašević, Branislav (2009). „Kulturno istorijski spomenici i toponimi na području srednjovekovnih župa Plav, Zla Rijeka i Budimlja”. Mileševski zapisi. 8: 133—150. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Plav na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Плав&oldid=26062248”