Pokolj u Drakseniću
 | Ovaj članak možda zahteva čišćenje i/ili prerađivanje kako bi se zadovoljili standardi kvaliteta Vikipedije. Problem: Reference. |
Pokolj u Drakseniću predstavlja primjer genocida nad Srbima u Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, konkretno na prostoru Kozare, kotara Bosanska Dubica (danas Opština Kozarska Dubica). Zločin se dogodio na Mladi Božić, 14. januara 1942. godine, kada su ustaše i domobrani na zvjerski način, u hramu Svetoga apostola i jevanđeliste Marka, pogubili 207 stanovnika Draksenića, mahom žena i djece.
Geografski položaj[uredi | uredi izvor]
Selo Draksenić nalazi se u sastavu opštine Kozarska Dubica, na području Kozare. Smješteno je u Dubičkoj ravni, u podnožju Prosare, na raskršću puteva između Kozarske Dubice i Jasenovca i između Kozarske Dubice i Gradiške. Selo je udaljeno 8 km od Koz. Dubice, 9 km od Jasenovca i 34 km od Gradiške. Prije Drugog svjetskog rata Draksenić je imao oko 1500 stanovnika, i bio je isključivo naseljen srpskim pravoslavnim stanovništvom. U selu je 1933. godine podignut hram Svetoga apostola i jevanđeliste Marka.
Dešavanja 1941. godine[uredi | uredi izvor]
Nakon proglašenja Nezavisne Države Hrvatske i uspostavljanja ustaške vlasti Hrvatsko domobransto i žandarmerija NDH uspostavili su na području Bosanske Dubice svoja uporišta u većim seoskim naseljima. Ustaške vlasti nisu mogle da se oslone na stanovništvo, budući da na području Dubice nema naselja s hrvatskom etničkom većinom. Ovo se naročito pojačava nakon izbijanja ustanka na Kozari krajem jula i početkom avgusta 1941.
Draksenić je bio naročito važan zbog toga što je osiguravao pristup logoru Jasenovac. Tokom septembra dolazi do pojačanja posade u selu koju je, uoči napada, činilo oko 80 ustaša, domobrana i žandarma. [1][2]
Ustaški napad na selo[uredi | uredi izvor]
Dana 14. januara 1942. oko 1200 ustaša i domobrana iz Bosanske Gradiške, Karađorđeva, Bos. Dubice, Nove Gradiške i Jasenovca, uz podršku dva voda haubica iz Jasenovca i Hrvatske Dubice izvršili su napad na sela Donju Gradinu i Draksenić. U napadu su učestvovale: 2. bojna 5. pješačke pukovnije, 1. satnija požečke dokomandne bojne, 48. ustaška satnija iz pravca dubice, 1. satnija 10. pješačke pukovnije iz Bos. Gradiške, jedna satnija domobrana iz Karađorđeva te 70 ustaša i vod domobrana iz Jasenovca. Sve jedinice bile su pod zapovjedništvom potpukovnika Skolibeka, komandanta 2. bojne, 5. pješačke ustaško-domobranske pukovnije. Partizani su uspjeli da zaustave ustaško napredovanje iz pravca Dubice, ali su brojno nadmoćnije neprijateljske snage, uz artiljerijsku podršku, ubrzo savladale branioce sela. [3]
Pokolj u hramu[uredi | uredi izvor]
Nakon zauzimanja sela ustaše su pozvale stanovnike u crkvu. Rečeno im je da će im se obratiti komandant. Preostali mještani, većinom žene i djeca odazvali su se na poziv. Tada je započeo pokolj. Ustaški zločinci su zvjerski svirepo, noževima, maljevima i tupim predmetima umorili oko 207 lica, većinom djece, žena i staraca. Crkva je potom zapaljena, kao i čitavo selo. Odvedena je stoka a ostale vrijedne stvari su takođe opljačkane.
O ovom zločinu postoji nekoliko svjedočanstava. Pokolj su preživjele Mara Blagojević kao i Anka Pavković s kćerkom Radojkom.
Njihova sjedočenja su potresna. Mara Blagojević:
Ušle smo u crkvu ... Nalazimo se u zvoniku. Neće niko da ide prema oltaru... Primijetila sam mnogo ustaša oko zidova oltara. Vidim Savku Dračinu sjedi na stolici. Ne znam
da li je već zaklana ili je stavljena da gleda kako ustaše kolju. Sjedjela je okrenuta narodu u crkvi. U tome samo što sam se okrenula, udarena sam bajonetom u rebra. Svalila sam se i pala. Ostale žene vežu oči i padaju na mene. Ustaše su nastavile da ih kasape. Moju majku Rosu Vlajinić zaklali su na mojim nogama. Osjećala sam da sam živa, pa sam se pomicala da uklonim poginule sa sebe. Čula sam jauk žena, pa sam i ja počela da jaučem. Onda sam se smirila i bila sam pri svijesti. Rane koje sam dobila iznad i ispod ramena strašno su me boljele. Međutim, strah me je toliko obuzeo da sam zaboravila na bolove...
Anka Pavković u svojim kazivanjima, pored ostalog, navodi:
... U kuću je ušlo osam ustaša s puškama. Naredili su nam da izađemo jer nas poziva ustaški komandant. Izišle smo i oni su nas potjerali. Stigli smo pred crkvu. Tu je već njih troje bilo zaklano... Na ulazu u crkvu stoje dvojica ustaša i propuštaju nas dotjerane. Ulazimo u crkvu. Vidimo više ustaša sa obje strane, nedaleko od vrata... i tako su nas opkolili. Kako smo nailazili počeli su da nas bodu bajonetima. Zadobila sam desetak rana po vratu, glavi i po rukama. Udarali su nas bajonetima, kundacima i ašovima. Padali smo jedni na druge pod udarcima i ubodima. Ali oni su nastavili i dalje da nas bodu. Pored ubijanja vršili su i druga nedjela, napastvovanja i silovanja... Ja sam pala sa grupom oko mene... Čuo se plač djeteta Milana Petkovića. Ustaše su mu prišle i udarile kundakom u glavu. Bio je to dječačić star godinu, a možda i manje.
[4] Sačuvano je i svjedočenje boraca Drugog partizanskog bataljona Drugog krajiškog NOP odreda Dušana Toromana, Uroša Reljanovića, Đure Kotura i Milenka Jajčanina:
U crkvi su ležale iznakažene žrtve, iz kojih je još vrela krv šikljala po bijelim zidovima. Među njima su bile dvije žene i jedno dijete, još živi, ali u polusvjesnom stanju... Na ulaznim vratima od crkve na jednoj strani nalazilo se prikovano i iznakaženo tijelo muškarca, a na drugoj tijelo žene, čije su grudi prosječene, a kroz njih provučene ruke. U oltaru su bile izdvojene djevojke koje su na poseban i zvjerski način mučene. U crkvi su mnoge majke ležale mrtve, a na njihovim grudima djeca izbodena bajonetama.
Prema kazivanju Mare Blagojević, u pokolju stanovnika Draksenića učestvovao je i Valent Majkić iz Novske. On je prije rata radio kao mlinar u Drakseniću i poznavao je veliki broj ljudi. Nakon rata Majkić je osuđen i strijeljan.[6]
Stradanje stanovništva Bosanske Dubice[uredi | uredi izvor]
Od 1941. do 1945. godine samo u Drakseniću je ukupno smrtno stradalo 896 lica što ovo selo svrstava na prvo mjesto po broju stradalih u kotaru Bosanska Dubica, kotaru u kojem je zabilježeno najveće stradanje stanovništva u cijeloj Jugoslaviji.
Od poginulih stanovnika Draksenića 94 čine poginuli borci dok su 802 lica žrtve ustaškog genocida nad srpskim narodom ili, kako su to govorili komunistički istoriografi, ,,žrtve fašističkog terora". Tokom Drugog svjetskog rata stradalo je čak 16.155 poimenice poznatih stanovnika kotara/opštine Bosanska Dubica, što predstavlja stradanje oko 53% predratnog stanovništva. Iako je poimenični popis stradalih stanovnika kotara Bosanska Dubica prilično detaljan, može se pretpostaviti da je konačan broj stradalih nešto veći, s obzirom da su u mnogim mjestima kotara stradale čitave porodice. Od 16.155 žrtava 1.494 su pali borci NOVJ, dok su 14.625 civilne žrtve. Sa područja ovog kotara život je tokom rata izgubilo najmanje 4.149 (poimenično poznate) djece mlađe od 14 godina.[7]
Od ukupnog broja stradalih stanovnika kotara Bos. Dubica 98,53% odnosno 15.918 čine žrtve srpske narodnosti što jasno karakteriše ove zločine kao genocid nad Srbima. Potpuno uništenje Srba, kao i Jevreja i Roma bila je zvanična državna politika NDH.
Nakon rata[uredi | uredi izvor]
Godine 1950. komunističke vlasti su minirale ostatke crkve u Drakseniću. U dvorištu nekadašnjeg hrama sahrenjene su žrtve ovog pokolja. Podignuta je u svijetu jedinstvena grobnica u kojo su sahranjeni mozgovi i krv nevino stradalih žrtava. Komunistička vlast je i ove, kao i sve žrtve genocida nazivala ,,žrtvama fašističkog terora". Početkom 1990-ih godina započeta je obnova Hrama Svetoga jevanđeliste i apostola Marka koja je dovršena početkom HHI vijeka kada je i hram ponovo otvoren.
Godine 2014. o pokolju u Drakseniću snimljen je ruski dokumentarni film pod nazivom ,,Bog ne zaboravlja svoje mrtve"
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ U noći između 10. i 11. oktobra 1941. ustanici napadaju žandarmerijsku stanicu u Drakseniću. Selo je oslobođeno bez gubitaka, neprijatelj se razbježao a zaplijenjeno je gotovo cjelokupno naoružanje ustaške posade.
- ^ Samardžija. Dušan D. Samardžija, Bosanskodubičko područje u NOR-u i socijalističkoj revoluciji 1941-1945. Bosanska Dubica 1984. str. 112—115.
- ^ Samardžija. Dušan D. Samardžija, Bosanskodubičko područje u NOR-u i socijalističkoj revoluciji 1941-1945. Bosanska Dubica, 1984. str. 154—156.
- ^ Samardžija. Dušan D. Samardžija, Bosanskodubičko područje u NOR-u i socijalističkoj revoluciji 1941-1945. Bosanska Dubica 1984. str. 156.
- ^ Milenko Jajčanin, Đuro Kotur, Uroš Reljanović. Pokolj u draksenićkoj crkvi. "Krajiške brigade" Ljubljana 1954. str. 153—154.
- ^ Samardžija. Dušan D. Samardžija, Bosanskodubičko područje u NOR-u i socijalističkoj revoluciji 1941-1945. Bosanska Dubica, 1984. str. 156.
- ^ Cvetković Dragan. Dragan Cvetković, "Bosna i Hercegovina: numeričko određenje ljudskih gubitaka u Drugom svetskom ratu". ,Pri lozi istraživanju zločina genocida i ratnih zločina, (ur. Jovan Mirković), Beograd, 2009,. str. 124—128.