Prava LGBT+ osoba u Holandiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Prava LGBT+ osoba u
Holandiji
Zastava Holandije Zastava duginih boja
Zastava Holandije Zastava duginih boja
Položaj Holandije
Zakonska regulativa
Legalizacija homoseksualnosti Da – 1811. godine
Rodni identitet
Antidiskriminacioni zakoni Da - Zabranjuje sve oblike diskriminacije i zakon prepoznaje zločin iz mržnje.
Uzrast seksualne saglasnosti Da
Vojna služba Da
Porodična prava
Brak
Dozvoljen od 2001.
Istopolna zajednica Da
Usvajanje Da - od 1998.
In vitro fertilizacija
za lezbijke 		Da
LGBT+ u Holandiji
Organizacije
Prava
Mediji
Događaji
Osobe
Značajna mesta
LGBT+ portal

Holandija je jedna od najliberalnijih zemalja na svetu kada su u pitanju prava njenih LGBT građana. Homoseksualnost je dekriminalizovana još 1811, a od 1. aprila 2001. omogućeno je sklapanje braka između osoba istog pola. Holandija je bila prva zemlja u svetu koja je priznala istopolne brakove.[1] U centralnom delu zemlje, poznatom kao Biblijski pojas, ali i na jugu, ne vlada tolerancija prema LGBT osobama jednaka onoj kao na severu ili zapadu zemlje.

U anketi sprovedenoj 2011. godine, 90% ispitanih stanovnika Holandije reklo je da homoseksualci i lezbijke zaslužuju da uživaju podjednaka prava kao i ljudi heteroseksualne orijentacije. Ovo mišljenje dele i emigranti iz Indije.[2] Marokanci i Turci su konzervativniji, budući da se, prema istoj anketi, samo 30% Turaka i 25% Marokanaca slaže da homoseksualci i lezbijke treba da imaju ista prava kao i heteroseksualci.[3]

U Holandiji živi oko milion gejeva i lezbijki,[4] od kojih je oko petnaest hiljada u bračnoj zajednici.[5] Amsterdam je veliki svetski centar gej turizma i jedno od najboljih mesta za život gej muškarca.[6]

Razvoj prava LGBT osoba u Holandiji[uredi | uredi izvor]

18. i 19. vek[uredi | uredi izvor]

Sodomija je u 18. veku u Holandiji bila zločin kažnjavan smrtnom kaznom. Vlasti su započele pogrom homoseksualaca 1730. godine, kada je javno pogubljeno nekoliko stotina muškaraca osumnjičenih da su imali odnos sa drugim muškarcem.[7] Kada je Francuska okupirala Holandiju 1811. godine, nova vlast je uvela Napoleonov kodeks, koji, između ostalih, garantuje i slobodu seksualnog opredeljenja.[8][9] Time je homoseksualnost u zemlji zvanično legalizovana – Holandija je bila peta zemlja u svetu koja je donela takav zakon.[10] Nakon proglašenja nezavisnosti 1813. godine, zakon je ostao nepromenjen i važeći. Ipak, uprkos tom zakonu, u društvu su bili prisutni jak animozitet i pritajena mržnja prema homoseksualnosti, koju su nazivali verkeerde liefhebber (pogrešne ljubavi).[10]

20. vek[uredi | uredi izvor]

1900 — 1939[uredi | uredi izvor]

Godine 1911. vladajuća hrišćanski orijentisana stranka je donela zakon kojim se uzrast seksualne saglasnosti za homoseksualce i lezbijke povećava na 21 godinu starosti, dok je za heteroseksualce i dalje važio zakon koji propisuje šesnaest godina starosti.[11] Pored toga, usvojen je i Zakon o nedoličnom ponašanju, koji je često korišćen protiv gej muškaraca. Muškarcima nije bilo dozvoljeno zadržavanje u javnom toaletu duže od pet minuta, dok su žene morale nositi jedino garderobu koja ih čini ženstvenim.[10] Kao reakciju na ova dva zakona, Jakob Šorer je osnovao holandski ogranak Naučno–humanitarnog komiteta, koji se borio protiv diskriminacije LGBT osoba.[12] Šorer je bio poznati kolekcionar knjiga o homoseksualnoj ljubavi. Njegova privatna biblioteka je bila jedna od najvećih biblioteka lezbijske i gej književnosti na svetu.[12] U ovom periodu, muškarci su partnere nalazili među mornarima ili građevinskim radnicima, dok su žene izdvajale znatne sume novca za seks sa prostitutkama.[10]

1940 — 1969[uredi | uredi izvor]

Holandski ogranak Naučno–humanitarnog komiteta bio je ukinut kada je počeo Drugi svetski rat. Nacisti su progonili homoseksualce, a u holandski Ustav je uveden Paragraf 175, kojim se homoseksualnost tretira kao krivično delo.[13] Pokret za zaštitu prava LGBT osoba oživeo je već 1945, u zgradi Centra za kulturu i rekreaciju (Cultuur en Ontspanningscentrum), u Hagu. Osnivač organizacije je bio Nik Engelshman, koji je iste godine objavio Pravo na život – proglas o pravima homoseksualaca i lezbijki.[14] Ovo je bila prva organizacija te vrste u svetu. Godine 1998, jedan od amsterdamskih mostova poneo je Engelshmanovo ime.[14]

Krajem četrdesetih pa do šezdestih godina, nekoliko holandskih psihijatara i sveštenika predstavljalo je homoseksualnost kao blaži oblik mentalne bolesti. Kada je šezdesetih u svetu izbila seksualna revolucija, negativni stavovi u vezi sa drugačijim seksualnim opredeljenjem su suzbijeni. U Holandiji su legalizovani pobačaj i pornografija, a na preljubu se nije više gledalo kao na zločin.[15]

1970 — 1999[uredi | uredi izvor]

Godine 1970. u Amsterdamu je otvoren prvi ekskluzivni lezbijski klub, „Tabu“,[10] sledeće godine ukinut je član 248bis, a dve godine kasnije, holandske psihijatrijske ustanove prestaju da tretiraju homoseksualnost kao mentalni poremećaj.[10] Član 248bis bio je odgovoran za krivično gonjenje pet hiljada gej muškaraca.[10] Homoseksualcima je dozvoljeno da služe vojni rok, počinje da se štampaju Gej novine (Gay Krant), a liberalne i levo orijentisane partije, koje su se zalagale za toleranciju i liberalizam, počinju aktivno da se bore za prava LGBT osoba.[10]

Diskriminacija nije u potpunosti nestala

Iako je diskriminacija na osnovu seksualnog opredeljenja zabranjena zakonom, to ne znači da je nema u određenim socijalnim grupama. Ortodoksni katolici, i naročito muslimani, koji čine 10% populacije, nastavljaju da vređaju homosekualce. Reč flikker (peder) još uvek se može čuti u školskim dvorištima širom zemlje.

Sajt GLBTQ.COM[16]

Godine 1972. osniva se lezbijska organizacija Ljubičasti septembar, a šest godina kasnije, zakonom se legalizuje promena pola, koja je finansirana iz državnog budžeta.[10]

Epidemija HIV-AIDS-a tokom osamdestih naterala je većinu holandskih homoseksualaca i lezbijki da promene svoje seksualno ponašanje i počnu da upražnjavaju siguran seks. U škole je uvedeno seksualno obrazovanje, a broj zaraženih virusom bio je niži u odnosu na druge zemlje.[10]

Godine 1993. u zemlji je legalizovana prostitucija, a u Ustav uveden Zakon o jednakim građanskim pravima.[10] Ovim aktom se diskriminacija na osnovu seksualnog opredeljenja tretira kao krivično delo – pripadnik LGBT populacije ne sme biti diskriminisan na poslu, ima pravo da nasledi imovinu svog partnera, da prima njegovu penziju.[17] Ipak, dvanaest godina kasnije, otkriveno je da je jedan učitelj jedne verske škole otpušten kada se saznalo da živi u istopolnoj zajednici.[18] Godine 1998. legalizovana su registrovana partnerstva za istopolne parove, te su im data gotovo sva prava koja uživaju i venčani parovi različitog pola.[19] Muškarac koji nije Holanđanin, a čiji je registrovani partner Holanđanin, može dobiti holandsko državljanstvo tri godine posle registracije.[20] Ako se uzme u obzir da se u drugim slučajevima na holandsko državljanstvo čeka pet do deset godina, ovo je najbrži mogući način.[20]

21. vek[uredi | uredi izvor]

Legalizacija istopolnih brakova[uredi | uredi izvor]

Prvog aprila 2001. godine Holandija je legalizovala brakove između osoba istog pola (hol. homohuwelijk)[21] i tako postala prva zemlja u svetu koja je to uradila.[22][23]

Zakon o braku[uredi | uredi izvor]

Početkom osamdesetih, grupa aktivista prevođenih Henkom Krolom, glavnim urednikom Gej novina, zatražila je od vlade da homosekualcima bude omogućeno da stupe u brak. Godine 1995. vlada je organizovala komisiju čiji je zadatak bio da istraži koliko je moguće usvojiti takav zakon, i da istraži mišljenje javnog mnjenja. Ona je završila sa radom dve godine kasnije, a njene analize su pokazale da je zemlja spremna za legalizaciju istopolnih brakova. Godine 2000. 109 članova Donjeg doma Parlamenta glasalo je za, dok je 33 glasalo protiv,[24][25][26] pa je 19. decembra iste godine Gornji dom usvojio zakon.[27][28] U član o braku u Građanskom zakonu uneta je rečenica: Brak mogu sklopiti dve osobe istog ili različitog pola. Zakon je stupio na snagu 1. aprila sledeće godine, kada su tačno u ponoć, u Amsterdamu sklopljena četiri istopolna braka.[29][30]

Uslovi i prava[uredi | uredi izvor]

Da bi brak između dve osobe istog pola mogao biti sklopljen, one moraju imati holandsko državljanstvo ili da im Holandija bude mesto stalnog boravka. U brak mogu stupiti punoletne osobe, ili maloletne osobe uz pristanak roditelja. Brak je najpre važio samo na teritoriji Holandije, a potom i u ostala tri dela kraljevstva – Arubi, Kurasaou i Svetom Martinu.[31][32] Na ovim karipskim ostrvima je pak nemoguće sklopiti brak, i istopolnim osobama koje žive u bračnoj zajednici nisu garantovana sva prava koja uživaju heteroseksualni parovi. U Holandiji za sve važe podjednaka prava, bez razlika – uslovi koje važe za sklapanje i raskid braka i kod jednih i kod drugih su isti.

Kod lezbejskih parova, majka deteta je ona koja ga je rodila, dok druga mora da prođe kroz proces usvajanja da bi dobila status majke. Kada se međutim dete rađa posredstvom donora sperme, obe majke automatski dobijaju status majki.[33]

Protivnici[uredi | uredi izvor]
Statistika[uredi | uredi izvor]

Šest meseci nakon što je novi zakon o braku stupio na snagu, istopolni brakovi činili su 3,6% od ukupnog broja brakova sklopljenih u zemlji – 2.100 muškaraca i 1.700 žena stupili su u istopolni brak.[34] Do 2004. ukupan broj ovih brakova prelazio je 6.000,[traži se izvor] a samo 2005. sklopljeno ih je 1.100.[35] Do danas je u Holandiji sklopljeno više od 30.000 istopolnih brakova, budući da se od 2005. svake godine sklopi oko 1.200 brakova.[36]

2002 — 2004[uredi | uredi izvor]

2005 — 2009[uredi | uredi izvor]

2010 — danas[uredi | uredi izvor]

Amsterdam – svetski centar gej kulture[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Countries Where Gay Marriage Is Legal: Netherlands, Argentina & More - The Daily Beast”. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  2. ^ Homophobia among Hindus in Holland | Radio Netherlands Worldwide Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2014), Pristupljeno 11. 4. 2013.
  3. ^ Lesbians flee Amsterdam for Bible Belt | Radio Netherlands Worldwide Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. januar 2015), Pristupljeno 11. 4. 2013.
  4. ^ „Amsterdam enjoys its Gay Pride parade | News.com.au”. Pristupljeno 13. 9. 2012. [mrtva veza]
  5. ^ „Netherlands marks a decade of gay marriage”. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  6. ^ „Amsterdam In 2001, the Netherlands became the first country in the world to - The Independent”. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  7. ^ > social sciences >> The Netherlands">„glbtq >> social sciences >> The Netherlands”. Arhivirano iz originala 10. 09. 2012. g. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  8. ^ „Dutch Cuisine @ Amsterdam Gay Guide for gays, lesbians and friends · gayScout 2012”. Arhivirano iz originala 04. 04. 2011. g. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  9. ^ „www.amazon.ca”. Pristupljeno 11. 9. 2012. [mrtva veza]
  10. ^ a b v g d đ e ž z i j > social sciences >> The Netherlands">„glbtq >> social sciences >> The Netherlands”. Arhivirano iz originala 10. 10. 2012. g. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  11. ^ „Schuldige seks. Homoseksuele zedendelicten rondom de Duitse bezettingstijd”. Arhivirano iz originala 02. 07. 2012. g. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  12. ^ a b „Matt & Andrej Koymasky - Famous GLTB - Jacob Schorer”. Pristupljeno 11. 9. 2012. 
  13. ^ „www.ct.gov” (PDF). Pristupljeno 12. 9. 2012. 
  14. ^ a b „Matt & Andrej Koymasky - Famous GLTB - Niek Engelschman”. Pristupljeno 12. 9. 2012. 
  15. ^ > social sciences >> The Netherlands">„glbtq >> social sciences >> The Netherlands”. Arhivirano iz originala 10. 10. 2012. g. Pristupljeno 12. 9. 2012. 
  16. ^ > social sciences >> The Netherlands">„glbtq >> social sciences >> The Netherlands”. Arhivirano iz originala 4. 06. 2011. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  17. ^ „Project MUSE - Queer: The Dutch Case”. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  18. ^ „Leaked Dutch report says schools can ban gay teachers - PinkNews.co.uk”. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  19. ^ „International: Global Summary of Registered Partnership, Domestic Partnership, and Marriage Laws (November 2003)”. Arhivirano iz originala 07. 03. 2013. g. Pristupljeno 13. 9. 2012. 
  20. ^ a b „How can I acquire Dutch nationality | MinBuZa.nl”. Arhivirano iz originala 27. 09. 2012. g. Pristupljeno 14. 9. 2012. 
  21. ^ „Frans homohuwelijk blijft verboden”. Nederlandse Omroep Stichting. 18. 1. 2011. Pristupljeno 5. 10. 2011. 
  22. ^ „Gay Marriage Goes Dutch”. CBS news. 1. 4. 2001. Arhivirano iz originala 28. 01. 2016. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  23. ^ „Same-Sex Marriage Legalized in Amsterdam”. CNN. 1. 4. 2001. Arhivirano iz originala 03. 03. 2016. g. Pristupljeno 05. 10. 2012. 
  24. ^ „Dutch Legislators Approve Full Marriage Rights for Gays”. Nytimes.com. 13. 9. 2000. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  25. ^ „Netherlands legalises gay marriage”. BBC News. 12. 9. 2000. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  26. ^ „Dutch legalise gay marriage”. BBC News. 12. 9. 2000. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  27. ^ „Same-Sex Dutch Couples Gain Marriage and Adoption Rights”. Nytimes.com. 20. 12. 2000. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  28. ^ „Dutch gays allowed to marry”. BBC News. 19. 12. 2000. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  29. ^ „World's first legal gay weddings”. TVNZ. 1. 4. 2001. Arhivirano iz originala 05. 02. 2010. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  30. ^ „Dutch gay couples exchange vows”. BBC News. 1. 4. 2001. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  31. ^ (jezik: holandski) „Burgerlijk wetboek (Aruba), boek 1”. Government of Aruba. Arhivirano iz originala 14. 04. 2011. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  32. ^ (jezik: holandski) „Burgerlijk wetboek van de Nederlandse Antillen, boek 1”. overheid.nl. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  33. ^ „Registered partnership – the pros and the cons - GMW Advocaten”. Arhivirano iz originala 26. 10. 2013. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  34. ^ „What is the percentage of the population is homosexuals and Lesbian? | how many gay and lesbians are there? | Christian Apologetics and Research Ministry”. Arhivirano iz originala 04. 10. 2012. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  35. ^ Thornberry, Malcolm (20. 3. 2006). „Netherlands' Gay Marriages Level Off”. 365Gay. Arhivirano iz originala 21. 3. 2006. g. Pristupljeno 5. 10. 2012. 
  36. ^ „Dutch Advice to Obama on Same-Sex Marriage - The Daily Beast”. Pristupljeno 5. 10. 2012. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Prava LGBT+ osoba u Holandiji na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Права_ЛГБТ%2B_особа_у_Холандији&oldid=26979782”