Porodice u Narodnooslobodilačkoj borbi
U toku Drugog svetskog rata na području Jugoslavije stradalo je oko 1.700.000 ljudi, a među njima se nalazi veliki broj porodica čiji su svi članovi ili deo njih stradali kao borci u jedinicama Narodnooslobodilačke vojske, kao pripadnici Narodnooslobodilačkog pokreta ili kao žrtve fašističkog terora. Mnoge porodice stradale su u strahovitom teroru okupatora — njegovih kaznenih ekspedicija, ali i teroru domaćih izdajnika. Veliki je broj porodica čiji su svi članovi bili zatočeni u koncentracionim logorima u Jugoslaviji, Nemačkoj ili drugim mestima okupirane Evrope.
Spisak istaknutih porodica stradalih u NOR[uredi | uredi izvor]
Ovde se nalazi spisak porodica čiji su gotovo svi članovi učestvovali u Narodnooslobodilačkoj borbi, a jedan ili više članova proglašeno je za narodne heroje:
Acev[uredi | uredi izvor]
Pripadnici poznate makedonske porodice Acev učestvovali su u mnogim ratovima i borbama za oslobođenje Makedonije. Dončo Acev, učesnik Ilindanskog ustanka iz 1903, zajedno sa svoje troje dece — Mirčetom, Dimčetom i Verom, učestvovao je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Mirče i Dimče su stradali kao partizanski borci, a Mirče je kao jedan od organizatora NOB-a u Makedoniji, posmrtno odlikovan Ordenom narodnog heroja. Njihova sestra Vera, koja je posle rata bila aktivni društveno-politički radnik SR Makedonije, takođe je odlikovana Ordenom narodnog heroja.[1]
Baković[uredi | uredi izvor]
Četvoro dece iz zagrebačke porodice Franje Bakovića — Zdenka, Jerko, Rajka i Mladen učestvovali su Narodnooslobodilačkoj borbi. Sestre Rajka i Zdenka stradale su početkom 1942. godine kao zagrebačke ilegalke, a njihova braća Mladen i Jerko bili su zatvoreni u logoru Jasenovac. Samo je Jerko dočekao kraj rata, a Rajka je posthumno proglašena za narodnog heroja.[1]
Baruh[uredi | uredi izvor]
Svi članovi jevrejske sefardske porodice Baruh iz Beograda poginuli su tokom rata. Braća Isidor (proglašen za narodnog heroja), Josip i Bora Baruh, poginuli su kao partizanski borci, a njihove sestre Rahela i Berta su stradale kao zatočenice logora na Banjici. U toku rata stradao je i Lazar Simić, muž Rahele Baruh.[1]
Benderać[uredi | uredi izvor]
Sedmorica sinova solunskog borca Jakše Benderaća, iz Klobuka, kod Trebinja, aktivno su učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. Pored njega poginula su i četvorica njegovih sinova — Manojlo, Veljko, Mirko i Mile. Posle oslobođenja, kao vojni pilot stradao je njegov sin Novak. Jedan od Jakšinih sinova, Manojlo Benderać Majo, proglašen je za narodnog heroja.[1][2]
Bukumirović[uredi | uredi izvor]
Četvoro dece iz porodice Bukumirović učestvovali su u Narodnooslobodilačkom pokretu. Miroslav Bukumirović je maja 1942. uhapšen i u zatvoru je izvršio samoubistvo skokom kroz prozor, a posle rata je proglašen za narodnog heroja. Njegove sestre Srbijanka, Jovanka i Ružica, uhapšene su oktobra 1943. i zatvorene u logoru na Banjici. Srbijanka i Jovanka su streljane septembra 1944. godine.[1][3]
Vitasović[uredi | uredi izvor]
Četvoro dece zemljoradnika Ivana Vitasovića iz sremskog sela Laćark, kod Sremske Mitrovice, stradalo je tokom Narodnooslobodilačkog rata. Sinovi Trivun i Ranko, poginuli su kao partizanski borci, a Stevo je ubijen u logoru Jasenovcu. Ćerka Radinka zvana „Lepinjica“, bila je poznata sremska partizanka i umrla je avgusta 1943. od posledica ranjavanja. Trivun zvani „Triva Lebarnik“ proglašen je za narodnog heroja.[1][3]
Dapčević[uredi | uredi izvor]
Četvoro dece pravoslavnog sveštenika Jovana Dapčevića, iz okoline Cetinja, učestvovalo je u Narodnooslobodilačkoj borbi — Peko, Vlado, Milutin i Danica. Svo četvoro su preživeli rat. Peko je iz rata izašao kao general-lajtnant i narodni heroj, a kasnije je bio načelnik Generalštaba JNA i Savezni sekretar za saobraćaj i veze, dok su se Vlado, Milutin i Danica 1948. izjasnili za Rezoluciju Informbiroa, nakon čega su bili zatočeni u zatvoru na Golom otoku.[1]
Dudić[uredi | uredi izvor]
Svi članovi porodice predratnog komuniste Dragojla Dudića, iz sela Klinci, kod Valjeva, učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi. On je 1941. sa sinom Milošem stupio u partizane i bio predsednik Glavnog Narodnooslobodilačkog odbora Srbije. Poginuo je novembra 1941, a njegov sin je umro 1944. od posledica ranjavanja. Ćerka Persa je stradala kao zatočenica logora Aušvic, dok su supruga Stevka i ćerka Zorka, koje su bile zatočene u logoru na Banjici, preživele rat. Dragojlo i njegov sin Miša proglašeni su za narodne heroje.[1]
Kovačević[uredi | uredi izvor]
- Porodica narodnog heroja Save Kovačevića, komandanta Treće udarne divizije i člana Vrhovnog štaba, aktivno je učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. Savin stariji brat Nikola Kovačević, koji je bio preratni revolucionar i član KPJ od 1920, za vreme rata se nalazio u SAD, a u NOB su učestvovali njegova supruga Ljubica, ćerka Vjera i sinovi Mitar i Dragan. Zajedno sa Savom, tokom bitke na Sutjesci, juna 1943. poginuli su njegov otac Blagoje, brat Janko i sinovac Dragan, koji mu je bio kurir. Pored Save, Ordenom narodnog heroja odlikovan je i njegov bratić Mitar.[1][2]
- Sedmorica sinova Petra i Joke Kovačević iz Grahova, kod Nikšića, učestvovala su u Narodnooslobodilačkoj borbi. Od njih sedmorice posebno se ističu — Pavle, Stanko, Mirko, Vojo i Vasilije. Ordenom narodnog heroja odlikovani su Vojo i Vasilije, koji su preživeli rat, kao i posthumno Mirko, koji je bio i španski borac.[1]
Končar[uredi | uredi izvor]
Porodica Rade Končara, člana CK KP Hrvatske i CK KP Jugoslavije, aktivno je učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. Pored njega tokom rata stradala je njegova supruga Dragica i brat Bogdan. Radetov sin takođe Rade, rođen 1942, par meseci posle očevog streljana, bio je najmlađi zagrebački ilegalac, za kojim su tragali ustaška policija i Gestapo. Rade Končar i njegova supruga Dragica proglašeni su za narodne heroje.[1][2]
Mažar[uredi | uredi izvor]
Članovi porodice Nikole i Marije Mažar iz Banjaluke, su još pre rata aktivno učestvovali u revolucionarnom pokretu. Braća Josip, Ivica, Drago i Boško, kao i njihova sestra Nada i majka Marija, bili su aktivni učesnici Narodnooslobodilačke borbe. Tokom rata poginula su tri brata (Josip, Ivica i Boško), kao i njihova majka Marija. Ordenom narodnog heroja posthumno su odlikovani Josip i Ivica, kao i njihov brat Drago koji je preživeo rat.[1]
Miklavc[uredi | uredi izvor]
Čitava porodica Miklavc iz Ljubljane učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi — Justin Miklavc zvani „Očko“, njegova supruga Angela zvana „Mamica“, kao i sinovi Vlado zvani „Henrih“, Ferdinad zvani „Nand“, Justin i Franc zvani „Vinko“. Tokom rata stradala su trojica njegovih sinova — Franc, Vlado i Ferdinad. Vlado Miklavc, koji je tokom desanta na Drvar 25. maja 1944, stradao kao pratilac Edvarda Kardelja, proglašen je za narodnog heroja.[1][2]
Mitrović[uredi | uredi izvor]
Svi članovi porodice Ivana Iva Mitrovića, učitelja sa Svetog Stefana, učestvovali su u Narodnooslobodilačkoj borbi - sinovi Nikola, Stefan, Ratko i Veljko, kao i kćeri Vukica, Lepa i Mira. Od njih sedmoro samo dvoje (Stefan i Mira) je preživelo rat, Veljko je poginuo kao partizanski borac, dok su ostali (Nikola, Vukica, Lepa i Ratko) streljani kao zatočenici Banjičkog logora. Vukica je proglašena za narodnog heroja, dok je Ratko kao uhapšenik Specijalne policije odao mnoge partijske veze, čime je naneo veliku štetu NOP-u u Beogradu. Takođe tokom rata, stradao je i Andrija Habuš, suprug Vukice Mitrović.[4][5]
Mićunović[uredi | uredi izvor]
Veliki broj članova crnogorskog bratstva Mićunović učestvovao je u Narodnooslobodilačkoj borbi, a nekoliko njih proglašeno je za narodne heroje. Ističu se deca Jovana Mićunovića — Veljko (proglašen za narodnog heroja) i Vukašin; deca Nenada Mićunovića — Blagota i Vukosava, oboje proglašeni za narodne heroje; deca Gavrila Mićunovića - Pavle i Lazar; deca Baća Mićunovića — Marko i Veljko; deca Joša Mićunovića — Žarko i Mirko; deca Bora Mićunovića — Radovan i Špiro; kao i drugi članovi bratstva, od kojih se ističu — Joka Mićunović, Mihailo Mićunović i dugi.[1]
Mrkoci[uredi | uredi izvor]
Sedmoro dece Franje Mrkocija iz Hrvatskog zagorja, njih troje (Tonka, Stjepan i Slavko) su poginuli tokom Narodnooslobodilačke borbe. Slavko, koji je poginuo septembra 1943, proglašen je za narodnog heroja. Takođe za narodnog heroja proglašen je i njegov brat od strica Marko Mrkoci, koji je posle oslobođenja bio društveno-politički radnik SR Hrvatske.[1]
Parenta[uredi | uredi izvor]
Troje dece Miloša Parente, pravoslavnog sveštenika iz Zadra, stradalo je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Sin Nenad, koji je bio lekar, uhapšen je i streljan na Banjici, septembra 1941, a posle rata je proglašen za narodnog heroja. Ćerka Gordana ubijena je u Specijalnoj policiji, maja 1943, a Olga streljana na Banjici, avgusta 1944. godine.[6][3]
Petrov[uredi | uredi izvor]
Troje dece iz porodice Petrov, koja se 1923. iz Bosne preselila u Banat, stradalo je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Marta 1942. u okolini Pančeva, u sukobu sa policijom i Nemcima stradali su Borislav Braca Petrov i njegova sestra Jelisaveta Beba (nevenčana supruga Žarka Zrenjanina). Starija sestra Dragica uhapšena je septembra 1941. u Pančevu i odvedena je u logor na Banjici. Bracina žena Olga Radišić-Petrov, takođe je bila učesnica Narodnooslobodilačkog pokreta i uhapšena je u rodnoj Barandi, oktobra 1941. i odvedena u Banjički logor. Dragica i Olga, stradale su zajedno 9. maja 1942. u gasnom-automobilu zvanom „dušegupka“.[1][3]
Ribar[uredi | uredi izvor]
Porodica predratnog političara Ivana Ribara, aktivno je učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. On je bio predsednik AVNOJ-a, njegov stariji sin Ivo Lola Ribar, sekretar CK SKOJ-a i predsednik USAOJ-a, a mlađi sin Jurica, član Politodela Četvrte proleterske brigade. Najpre je oktobra 1943. kod Kolašina poginuo Jurica, a mesec dana kasnije, prilikom bombardovanja aerodroma u Glamočkom polju, stradao je Ivo Lola. Jula 1944. četnici su u sremskom selu Kupinovu, uhvatili Ivanovu suprugu Tonicu i zaklali je. Tokom rata Ivanova pastorka, Tonicina ćerka iz prvog braka, Božena je bila zatvorena u logoru na Banjici, a tamo je stradala i Lolina verenica Sloboda Trajković, sa članovima svoje porodice.[6]
Srnić[uredi | uredi izvor]
Četvorica sinova Nikole i Jelene Srnić poginula su u toku Narodnooslobodilačke borbe. Dragoslav je poginuo 1941. u okolini Šapca, Momčilo i Mihajlo 1942, a najmlađi sedamnaestogodišnji Duško je stradao na putu za Kosmajski partizanski odred. Dragoslav zvani „Padobranac“ proglašen je za narodnog heroja.[6]
Stamenković[uredi | uredi izvor]
Deca Todora i Darinke Stamenković, aktivno su učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. Od njih sedmoro — četiri brata (Trajko, Božidar, Petar i Dragi) i tri kćeri (Leposava, Desanka i Vasilija), samo je sin Dragi preživeo rat i posle bio društveno-politički radnik SR Srbije. Dvojica njihovih sinova Trajko i Dragi proglašeni su narodnim herojima.[6]
Tomašević[uredi | uredi izvor]
Porodice tri rođena brata Vladislava, Vukosava i Rista Tomaševića iz okoline Prijepolja, aktivno su učestvovala u Narodnooslobodilačkoj borbi. Iz porodice Vladislava Tomaševića, kojeg su juna 1944. streljali Nemci, poginuli su sinovi Milan i Dušan zvani „Ćirko“, koji je proglašen za narodnog heroja, kao i supruga Ljubica, koja je umrla od posledica mučenja četnika. Iz porodice Vukosava Tomaševića, koga su 1944. ubili četnici, zajedno sa suprugom Anđom, stradala je ćerka Zorka, koja je ubijena u logoru Aušvic, dok su deca Jovanka, Vuk i Kosa preživeli Banjicu i Aušvic, a sin Mile je bio partizanski borac. Iz porodice Rista Tomaševića, koga su takođe 1944. ubili četnici, poginula su tri sina Rade, Marko i Vojin.[6][7]
Herljević[uredi | uredi izvor]
Čitava porodica radnika Franje Herljevića iz Tuzle učestvovala je u Narodnooslobodilačkoj borbi. Njega su 1941. pretukle ustaše, nakon čega je ubrzo preminuo. Suprugu su zajedno sa šestogodišom ćerkom ustaše odvele u logor Jasenovac, gde su kasnije streljane. Dvojica sinova su poginuli kao partizanski borci, jedan je streljan, dok su druga dvojica, kao partizanski borci, preživeli rat. Dvojica njegovih sinova Albin, koji je poginuo i Franjo, koji je preživeo rat, proglešeni su za narodne heroje.[6]
Špalj[uredi | uredi izvor]
Trojica sinova šumara Ivana Špalja, iz sela Krivi Put, kod Senja, učestvovala su u Narodnooslobodilačkoj borbi. Posle smrti majke Marije, oni su prešli na školovanje u Korenicu, a potom u Zagreb, gde su postali članovi SKOJ-a, a posle 1941. godine učesnici ilegalnih akcija. Najstariji Milan, student Tehničkog fakulteta uhapšen je u novembru 1941. i ubijen u logoru Stara Gradiška, jula 1943, a kasnije je proglašen za narodnog heroja. Srednji Branko, student veterine bio je borac prve zagrebačke partizanske grupe i ubijen je u Bjelovaru, 1942. godine. Najmlađi Luka, učenik gimnazije bio je uhapšen decembra 1941. i umro je u logoru Stara Gradiška.[6]
Reference[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Zbornik narodnih heroja Jugoslavije. Beograd: Omladina. 1957. COBISS.SR 50964999
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Mladost. 1975. COBISS.SR 5575431
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Mladost. 1975. COBISS.SR 5575943
- Žene Srbije u Narodnooslobodilačkoj borbi (PDF). Beograd: Prosveta/Nolit. 1975. COBISS.SR 162155015
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
- Tadić, Aleksandar (1984). Majke heroja pričaju — pali za lepša svitanja. Vinkovic: Iskra. COBISS.SR 512644701
- Pali za slobodu 1941—1945 — spomen knjiga poginulih boraca i žrtava fašističkog terora opštine Budva. Budva: Opštinski arhiv Budva. 1984.
- Krkeljić, Branko J. (1988). Sandžačke legende. Titograd: Istorijski institut SR Crne Gore.
