Postaja Snejp
| Odbrana postaje Snejp | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Druge bitke kod El Alamejna u Drugom svetskom ratu | |||||||
 Mapa bitke kod El Alamejna. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Ujedinjeno KraljevstvoKomonvelt |
 Nemačka Italija | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Viktor Turner |
Georg Štume † Etore Bastiko | ||||||
| Jačina | |||||||
|
1 pešadijski bataljon 1. PT baterija ukupno oko 300 boraca | 15. Pancer divizija (deo) | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 72 | 52–57 oklopnih vozila | ||||||
Odbrana postaje Snejp (26–27. oktobra 1942.) u Egiptu desila se u Drugoj bici kod El Alamejna, tokom pustinjske kampanje u Drugom svetskom ratu. Nakon proboja prve linije snaga Osovine kod El Alamejna u Operaciji Lako Stopalo (23–25. oktobra 1942.), jedan bataljon britanske pešadije (iz 1. oklopne divizije) ukopao se na 900 m od druge linije Osovine i izdržao protivnapad 15. Pancer divizije, uništivši više od 30 nemačkih i italijanskih tenkova.
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Nemačka operacija Aida[uredi | uredi izvor]
Afrička oklopna armija napredovala je u Egipat nakon bitke kod Gazale, progoneći Osmu armiju, koja je zauzela odbrambeni položaj kod Mersa Matruha. Brzina napredovanja nemačke oklopne armije omogućila jooj je da prestigne britanski 13. i 10. korpus, ali su snage Osovine bile preslabe da spreče Britance da pobegnu. 13. korpus povukao se uveče 27. juna, ali loša komunikacija ostavila 10. korpus sam u tvrđavi Mersa Matruh. 10. korpus probio se sledećeg jutra, ali je ostavio za sobom 6.000 ljudi i veliki deo opreme i zaliha. Osma armija nastavila je da se povlači na istok, sukobljavajući se usput sa snagama Osovine više puta. Pokušaj regrupisanja kod Fuke je napušten i Okinlek je naredio povlačenje 160 km sve do El Alamejna, 100 km zapadno od Aleksandrije. Povlačenje je dovelo Osmu armiju blizu njene baze, što je učinilo snabdevanje drumom mnogo efikasnijim, a geografska neprohodnost depresije Katara, 64 km na jug otežala je obilazne manevre Osovine.[1] Do 25. juna, Afrički korpus spao je na 60 tenkova, a italijanski 20 korpus imao je samo 14 ispravnih tenkova. Koristeći zalihe zarobljene u Tobruku, na granici i u Mersa Matruhu, Oklopna armija je dosegla El Alamejn 30. juna. Snabdevanje snaga Osovine tako daleko na istok od Gazale postalo je mnogo teže, pošto je većina njihovih zaliha i dalje dolazila iz Tripolija, udaljenog 1.400 milja.[2]
Prva bitka kod El Alamejna[uredi | uredi izvor]
Pokušaj odbacivanja Osme armije sa položaja kod Alamejna izvršen je u Prvoj bici kod El Alamejna (1-27. jula 1942). Posle četiri dana, Romel je prekinuo napad zbog jačine britanske odbrane, iscrpljivanja zaliha i smanjenja nemačkih divizija na po 1.200-1.500 ljudi. Do 5. jula, broj upotrebljivih nemačkih tenkova pao je na oko trideset. Posle zatišja, nemačka Oklopna armija je ponovo planirala napad, sa oko pedeset nemačkih tenkova i oko 2.100 nemačke pešadije, uz 54 italijanska tenka i 1.600 ljudi, ali su Britanci napali prvi kod Tel el Eisa (10-14. jula), što je iscrpelo obe strane.[3] Britanci su počeli da napadaju italijanske jedinice, locirane koristeći informacije šifre Ultra, kod grebena Ruveisat (14-17. jula) i od 21. do 23. jula, ponovo kod Tel El Eisa 22. jula i grebena Miteirja (22. i 26. jula), nakon čega je došlo do novog zatišja.[4] Nemački gubici iznosili su oko 10.000 ljudi. Italijanski gubici su nepoznati, ali 7.000 osovinskih vojnika jezarobljeno, u zamenu za 13.250 izgubljenih vojnika Osme armije.[5][6]
Bitka kod Alam el Halfe[uredi | uredi izvor]
General-pukovnik Bernard Montgomeri je sredinom avgusta preuzeo komandu Osme armije. Romel je pokušao da uništi Britance i stigne u Kairo prije nego što saveznička pojačanja, očekivana u septembru, učine nemogućom pobedu Osovine u Africi. Oklopna armija Afrika (PAA) je bila u lošem stanju, a zdravlje mnogih Nemaca je opalo zbog klime i ratnih napora; 19.000 nemačkih trupa je bilo u Africi od marta 1941. godine. Pojačanja su ojačala četiri nemačke divizije na 90.000 ljudi (17.000 ljudi ispod pune snage) i 12.600 vozila, od kojih je samo 34.000 ljudi pripadalo borbenim jedinicama. PAA je sakupila oko 200 nemačkih tenkova i 243 talijanska tenka protiv 700 britanskih tenkova.[7]
U bici kod Alam el Halfe / Unternehmen Brandung (30. avgusta - 5. septembra), snage Osovine su pokušale da obuhvate Osmu armiju maršom oko njenog južnog krila. Britance je upozorila Ultra (dekodirane nemačke radio poruke) i ostavili su samo patrole na jugu. Najveći deo britanskih tenkova i topova koncentrisan je na grebenu Alam el Halfa, koji je blokirao napredovanje Osovine na 32 km iza fronta. Tenkovi su ostali na grebenu i branili se u mestu, a ne u pokretu. Saveznički avioni bombardovali su i mitraljirali trupe Osovine kontinuirano od 30. avgusta do 4. septembra, što je uništilo svega nekoliko tenkova, ali ih je prikovalo i omelo brz manevar i koncentraciju Oklopne armije. Napadi Osovine na greben nisu uspeli, zalihe su potrošene i Romel je naredio povlačenje 2. septembra.[8] Uveče 3. septembra, jedna novozelandska i jedna britanska brigada su izvele kontranapad kako bi presekle povlačenje Osovine, ali operacija Beresford je bila skup neuspeh, a do 5. septembra je povlačenje Osovine uspešno završeno.[9] Osma armija izgubila je 1.750 ljudi i 68 tenkova; Osovina je izgubila 2.900 ljudi, 49 tenkova, 36 aviona, 60 topova i 400 kamiona.[10]
Druga bitka kod El Alamejna[uredi | uredi izvor]
Kada je ofanziva Osme armije započela 23. oktobra, Oklopna armija je imala 104.000 ljudi, od toga 50.000 Nemaca, od kojih je samo 24.173 bilo u borbenim jedinicama. Bilo je 496 tenkova, od čega 290 italijanskih, 500 topova i 850 protivtenkovskih oruđa. Osma armija imala je 195.000 ljudi, 1029 tenkova i još 1.000 u radionicama, 908 topova i 1.451 protivtenkovsko oruđe. Snage Saveznika bile su dobro uhranjene i punoj formi, a trupe osovine su bile pothranjene i iscrpljene bolestima. Oklopna armija je imala samo 290 km goriva po vozilu. Do 27. oktobra, Oklopna armija je spala na 114 nemačkih tenkova, a do 2. novembra Oklopna armija je istrošila municiju i imala je samo 32 nemačka i 120 italijanskih tenkova. Nakon što je odlučio da se povuče, Hitler je naredio Romelu i Oklopnoj armiji da drže položaj, a 4. novembra, Osma armija se probila, a Romel je naredio povlačenje.[11]
Romel je žrtvovao nemotorizovane jedinice, posebno italijanske formacije u centru i na jugu. Oklopna armija Afrika je imala 37.000 žrtava, 30% armije, izgubila je 450 tenkova i 1.000 topova. Osma armija je izgubila 13.500 ljudi, daleko manji procenat, i 500 tenkova (samo 150 je uništeno) i oko 110 topova (uglavnom protivtenkovskih). Oklopna armija je spala na oko 5.000 ljudi, 20 tenkova, 20 protivtenkovskih topova i 50 poljskih topova.[12] Pokušaji okruženja snaga Osovine u Mersa Matruhu nisu uspeli, a najveći deo Korpusa Afrika je pobegao do 7. novembra. Snage Osovine su se povukle duž obalnog puta, ali nedostatak tenkova i goriva za pokretnu odbranu otvorenog južnog boka, onemogućio je odbranu kod prolaza Halfija ili na bilo kojoj drugoj poziciji.[13] Tobruk je oslobođen 13. novembra i povlačenje Osovine se nastavilo; Bengazi je pao 20. novembra i zarobljene luke su brzo popravljene da bi snabdevale britansko napredovanje.[14]
Bitka[uredi | uredi izvor]
Operacija Lako Stopalo[uredi | uredi izvor]
Druga bitka kod El Alamejna započela je Operacijom Malo Stopalo (eng. Operation Lightfoot)[15], 23-26. oktobra 1942.: glavni udar Osme armije izveo je 30. korpus (4 pešadijske divizije i 1 oklopna brigada) na severnom kraju trostruke odbrambene linije Osovine (zaštićene 4-8 km dubokim minskim poljem), dok je napad 13. korpusa (3 pešadijske divizije) na jugu služio kao diverzija, a 10. korpus (3 oklopne divizije) bio je u rezervi. Do 25. oktobra, na pravcu glavnog udara 30 korpus je prokrčio minska polja[15], i oklopne divizije 10. korpusa probile su prvu liniju Osovine u dubini od 2 km i izdržale protivnapad 15. Pancer divizije[15] , dok je pešadija započela uništavanje italijanske pešadije odsečene prodorom. [16]
Na jugu, 13. korpus nije uspeo da se probije, ali je svojim napadima vezao 2 oklopne divizije Osovine.[17] 26. oktobra 1. oklopna divizija pokušala je da se probije na zapad i preseče odstupnicu snaga Osovine, ali je zadržana, dok je na jugu 13. korpus prodro do grebena Mitairja. Naredna dva dana usledilo je pregrupisavanje Osme armije za odlučujući napad.[18]
2. streljačka brigada[uredi | uredi izvor]
Britanska 2. streljačka brigada (potpukovnik Viktor Turner) bila je jedan od dva bataljona 7. motorizovane brigade iz 1. oklopne divizije. Motorizovani bataljon (ime "brigada" je zadržano iz istorijskih razloga) se sastojao od jedne PT čete sa 16 protivtenkovskih topova od 6 funti, tri čete strelaca, izviđačkog voda sa 11 oklopnih transportera "Bren", voda minobacača od 75 mm i mitraljeskog voda sa teškim mitraljezima Vikers, što mu je davalo vatrenu moć daleko veću od običnog pešadijskog bataljona. Gubici tokom Operacije Lako Stopalo smanjili su bataljon na 22 oklopna transportera i 76 strelaca, koji su pojačani iz raznih jedinica na oko 300 ljudi.[19]
Postaja Snejp[uredi | uredi izvor]
Nakon prodora kroz odbrambene linije Osovine 25-26. oktobra, 1. oklopna divizija morala je da izdrži protivnapad 15. Pancer divizije. U noći 26/27. oktobra 1942. godine, 2. streljačka brigada (deo 1. oklopne divizije), sa 13 protivtenkovskih topova od 6 funti, i 239. baterija iz 76. PT puka kraljevske artiljerije (76. RA), sa još šest 6-funtaša, upućeni su da zauzmu položaj u pustinji, poznat kao Snejp, mala depresija u pejzažu 2.4 km jugozapadno od grebena Bubreg (eng. Kidney Ridge) koja je bila pogodna za uporište. Jednom utvrđena, ona se mogla koristiti kao polazište za napredovanje 24. oklopne brigade. Postaja se nalazila samo 900 m južno od logora 15. pancer divizije i italijanske oklopne divizije "Litorio".[20][21] Depresija je pružala odličan zaklon, a pešadija je bila iskusna (u pustinji od 1940.) i ukopala se duboko.[20]
Romelov kontranapad[uredi | uredi izvor]
Dana 27. oktobra Romel je naredio kontranapad rezerve Oklopne armije da bi povratio originalne nemačke pozicije, na frontu od 10 km od El Viške na jugu do tačke 29. na severu, koje su bile izgubljene tokom operacije Lako Stopalo [22] Postaja Snejp je bila oko 900 m iza nemačke linije fronta, preko puta desnog krila kontranapada; Romel je kasnije napisao o "ubistvenoj vatri" sa postaje Snejp, koja je "udarila u naše redove" i zaustavila najveći protivnapad protiv 30. korpusa. [23]
Od 26. do 27. oktobra, 2. streljačka brigada odbila je brojne kontra-napade oklopnih snaga Osovine i izdržala konstantna artiljerijska bombardovanja i mitraljesku vatru, uništivši 52-57 oklopna vozila Osovine sa povremenom podrškom tenkova i artiljerije 1. oklopne divizije. [24][25] Britanska 2. streljačka brigada pokazala je, da sa moćnim protivtenkovskim topovima, ukopanim na dobro izabranim položajima, britanska pešadija može naneti nesrazmerne gubitke tenkovima koji dođu u domet, uključući i mogućnost uništavanja nemačkih tenkova na 1.800 m. Saradnja između artiljeraca Streljačke brigade i tenkovskih nišandžija 24. oklopne brigade, 27. oktobra, bila je izvrsna, ali je britanska komanda štedela tenkove za dalje operacije. [26]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Odbrana postaje Snejp uspela je da pokvari najveći kontra-napad Osovine na pozicije 30. korpusa, osvojene tokom operacije Lako Stopalo, ali je bataljon imao 72 mrtva i ranjena. Uništeno je 22 nemačka i 10 italijanskih tenkova, zajedno sa pet samohodnih topova; ljudski gubici Osovine nisu poznati, ali se veruje da su veći od savezničkih. [24][25] 26. oktobra, četvrti dan operacije Lako Stopalo, broj tenkova Oklopne armije pao je sa 206 na 137, a 27. oktobra spao je na 114 operativnih tenkova. [27] Borba kod postaje Snejp navela je Romela da napiše da oklopni napad, na zemlji koji su branioci mogli da pripreme, ima malu verovatnoću da uspe.[23]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Playfair 1960, str. 277–295
- ^ Cooper 1978, str. 375–376
- ^ Cooper 1978, str. 376.
- ^ Playfair 1960, str. 340–357
- ^ Watson 2007, str. 3.
- ^ Barr 2005, str. 184.
- ^ Cooper 1978, str. 377.
- ^ Cooper 1978, str. 378–379
- ^ Playfair 1960, str. 379–392
- ^ Watson 2007, str. 14.
- ^ Cooper 1978, str. 381–385
- ^ Watson 1999, str. 27.
- ^ Lewin 1968, str. 190.
- ^ Playfair 1966, str. 81–239
- ^ a b v Playfair et al. 2004, str. 34.
- ^ Hinsley 1994, str. 430–431.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 18.
- ^ Gažević 1974, str. 643.
- ^ Latimer 2003, str. 242–243.
- ^ a b Latimer 2003, str. 245.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 54.
- ^ Playfair et al. 2004, str. 55.
- ^ a b Pitt 1982, str. 161, 164.
- ^ a b Playfair et al. 2004, str. 56.
- ^ a b Latimer 2003, str. 254.
- ^ Pitt 1982, str. 155, 157, 161.
- ^ Cooper 1978, str. 381–382.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (tom 2). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 643.
