Poljoprivredni institut Republike Srpske

Poljoprivredni institut Republike Srpske osnovan je 3. jula 1947. godine pod imenom Poljoprivredni zavod. Sjedište Instituta je u Banjoj Luci, naselje Lazarevo.^[1] Institut ima sopstvene poslovne objekte i upravnu zgradu, te moderno i funkcionalno opremljene laboratorije, koje omogućavaju Institutu da prati aktuelne naučno-istraživačke tokove u oblasti poljoprivrede. Osim toga, Institut posjeduje i vlastite zemljišne površine i prateću mehanizaciju za izvođenje ogleda i sjemensku proizvodnju, kao i vlastiti doradni centar.
U cilju efikasnijeg rada, aktivnosti Instituta definisane su kroz rad devet zavoda, i to: Zavod za strna žita, Zavod za kukuruz, Zavod za industrijsko bilje, Zavod za krmno bilje, Zavod za povrtarstvo, Zavod za voćarstvo i vinogradarstvo, Zavod za zaštitu bilja, sjemenarstvo i biotehnologiju, Zavod za agroekologiju i Zavod za stočarstvo. Institut obavlja osnovna, primjenjena i razvojna istraživanja iz oblasti poljoprivrede od opšteg interesa, odnosno strateškog značaja za Republiku Srpsku.

Organizaciona struktura[uredi | uredi izvor]

Organizacionu strukturu Instituta čine: Upravni odbor, direktor i naučno vijeće.^[2]
Upravni odbor Instituta čine članovi koji su u radnom odnosu u Institutu i članovi koje imenuje Vlada Republike Srpske kao osnivač. Upravni odbor ima pet članova od kojih su dva iz reda zaposlenih istraživača na Institutu, sa naučnim ili istraživačkim zvanjem. Izbor i imenovanje Upravnog odbora vrši se na osnovu konkursa prema proceduri utvrđenoj Zakonom o ministarskim, vladinim i drugim imenovanjima Republike Srpske i Zakonom o naučnoistraživačkoj djelatnosti. Mandat članova Upravnog odbora traje četiri godine.^[2]
Naučno vijeće je stručni organ Instituta. Članovi Naučnog vijeća u Institutu su istraživači u naučnom zvanju od kojih su dvije trećine zaposleni u Institutu sa punim radnim vremenom. Naučno vijeće broji dvanaest članova, a mandat članova traje 4 godine. Članove naučnog vijeća koji nisu zaposleni u radnom odnosu imenuje Osnivač putem Ministarstva za nauku i tehnologiju, a na inicijativu Naučnog vijeća Instituta.^[2]

Istorijat[uredi | uredi izvor]

Institut je respektabilna naučna ustanova sa najdužim naučno-istraživačkim iskustvom u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini. Još davne 1947. godine tadašnja Vlada NR BiH, na prijedlog Ministra poljoprivrede donijela je Uredbu o osnivanju Poljoprivrednog zavoda u Banjoj Luci, ustanove Ministarstva poljoprivrede. Rezultati jedinstvenog selekcijsko-oplemenjivačkog rada Poljoprivrednog instituta RS ogledaju se u 45 stvorenih sorti i hibrida strnih žita, krmnog bilja, kukuruza i povrća, koje predstavljaju okosnicu agrarnog i ruralnog razvoja Republike Srpske, dok rezultati rada Zavoda Instituta čije se djelatnosti zasnivaju na laboratorijskim analizama, se odnose na kvalitet i zdravstvenu bezbjednost sjemena i sadnog materijala poljoprivrednih proizvoda i stočne hrane, na plodnost i stanje zemljišta, a sve u interesu bezbjednosti, sigurnije i kvalitetnije poljoprivredne proizvodnje.^[3] Poljoprivredni institut Republike Srpske jedini javni naučno-istraživački institut iz oblasti poljoprivrede u Republici Srpskoj. Institut je u svojoj istoriji, od osnivanja do danas, prolazio kroz različite periode, procvata i uspjeha, zatišja i kriza, kroz periode povećanih ulaganja od strane SIZ-a nauke BiH, ali i nedovoljnog interesa zajednice, nemara društva i nesigurnog oslonca u državnim strukturama, finansijsku oskudicu, lutanja u djelatnostima, kako naučnoistraživačkim tako i stručnim, kadrovske deficite. Veoma dinamičan razvoj Institut je imao u periodu od 1980. do 1990. godine, kada je bio u sastavu AIPK-a Banja Luka i kada je SIZ nauke BiH izdvajao značajna sredstva za finansiranje naučno-istraživačkog rada Instituta.
Drugi period procvata, nakon što je uz velike teškoće uspio da preživi period rata, poslijeratnog raspada velikih državnih poljoprivrednih preduzeća, Institut počinje da doživljava od 2009. godine, od kada je Vlada Republike Srpske, počela znatno i kontinuirano budžetsko izdvajanje, u vidu tekućih pomoći ili tekućeg granta za sufinansiranje naučno-istraživačkih i stručnih djelatnosti Instituta koje su od interesa za Republiku Srpsku.

Resursi Instituta[uredi | uredi izvor]

Institut je jedina institucija, ne samo u Republici Srpskoj već i u Bosni i Hercegovini, koja ima sopstvene sorte strnih žita, krmnog bilja, industrijskog bilja i povrća kao i hibride kukuruza. To je osnovna pretpostavka organizovanja vlastite sjemenske proizvodnje u Republici i smanjenja uvoza sjemena stranih sorti i hibrida, a time i smanjenja odliva deviznih sredstava iz Republike Srpske po tom osnovu. Indirektno, institutske sorte predstavljaju osnovu za proizvodnju u Republici Srpskoj i BiH, za angažovanje domaćih proizvođača, dorađivača i prometnika sjemena — što predstavlja osnovne vidove ostvarivanja dohotka u Republici Srpskoj u toj oblasti. Institut ima potrebne objekte, poljoprivredno zemljište i mehanizaciju za eksperimentalna istraživanja i baznu sjemensku proizvodnju svih gajenih biljnih vrsta u Republici Srpskoj i BiH. Bazna sjemenska proizvodnja je osnov za proizvodnju komercijalnog sjemena. Savremene laboratorije za agrohemiju i agroekologiju, zaštitu bilja, sjemenarstvo i biotehnologiju, predstavljaju osnov uključivanja Instituta u evropske projekte očuvanja životne sredine i proizvodnje zdravstveno bezbjedne hrane, koja ima otvoreno tržište. Laboratorija za biotehnologiju omogućava potpunu kontrolu i otkrivanje prisustva genetički modifikovanih sorti na našem tržištu. Sjemenska laboratorija je opremljena za efikasno ispitivanje kvaliteta svih količina i vrsta sjemena i sadnog materijala koji se nalaze u prometu na teritoriji Republike Srpske. Institut ima i vlastitu banku biljnih gena u kojoj se čuva i održava veliki broj autohtonih i starih sorti, različitih populacija i novih sorti i hibrida gajenih biljaka.^[3] Institut raspolaže visokoobrazovanim, edukovanim i stručnim kadrom za obavljanje svih djelatnosti. U tom pogledu, cilj Instituta je: sačuvati postojeće kadrove i istovremeno razvijati vlastitu “banku kadrova”.^[3]

Važniji naučnoistraživački projekti koji su realizovani[uredi | uredi izvor]

Neki od projekata koji su realzivani od osnivanja Instituta: „Intenziviranje proizvodnje krme na oranicama ravničarskog rejona”, „Oplemenjivanje (selekcija) višegodišnjih trava“, “Unapređenje proizvodnje pšenice u SR BiH”, „Inventar stanja zemljišnih resursa u poslijeratnom periodu u Bosni i Hercegovini”, “Raž u sistemu organske proizvodnje”, „Unapređenje proizvodnje sjemena krmnog bilja u Republici Srpskoj”, „Selekcija i umnožavanje sjemena hibridnog kukuruza u Republici Srpskoj”, “Stvaranje novih sorti krušaka otpornih prema bakterijskoj plamenjači”, “Stvaranje novih visokorodnih hibrida kukuruza u Republici Srpskoj”, “Analiza prisustva genetskih modifikacija u živim biljkama, dijelovima biljaka i biljnim proizvodima u Republici Srpskoj”, “Eksperimentalni ogledi sa ljekovitim biljem u Popovom polju”, “Testiranje i uvođenje u proizvodnju nove sorte ozime pšenice”, “Program unapređenja stočarstva na teritoriji opštine Kostajnica” i mnogi drugi.^[3]

Priznate sorte i hibridi[uredi | uredi izvor]

Poljoprivrednom institutu Republike Srpske u periodu od 1947. do 2012. godine priznato je: 14 sorti pšenice, dvije sorte ječma, jedna sorta raži, dvije sorte tritikalea, devet hibrida kukuruza, četiri sorte lucerke, dvije sorte smiljkite, dvije sorte ježevice, jedna sorta mačji rep, jedna sorta jarog stočnog graška, jedna sorta crvenog vijuka, četiri sorte soje i dvije sorte paprike.
Zavodu za strna žita u periodu od 1972. do 2012. godine priznate su sljedeće sorte strnih žita: Bosanka, Sarajka, Pliva, Ukrina, Vrbas, Granada, Kristina, Banjalučanka, Jelena, Prijedorčanka, Stojanka, Orion, Nova bosanka, Oziris, Kosta, Oskar, Viktor, Oktavija.
Hibridi kukuruza: BL-270, BL SC-55, BL SC-44/10, BL SC-50/19, BL SC-29, BL SC-27t, BL SC-48, BL SC-43, BL SC-46.
Sorte krmnog bilja: Lucerka, Banjalučanka, Sonja, Biljana, Smiljkita Žuti — Zvjezdan, Tera, Ježevica, BL — Krajina, Mačiji rep, Buki, Saša.
Sorte industrijskog bilja: Sana, Sonja, Milica, Marina.
Sorte povrća: Stela i Banjalučka rana.^[3]

Nagrade i priznanja[uredi | uredi izvor]

Za doprinos unapređenju nauke u poljoprivredi, poljoprivrede i proizvodnje ratarskih, povrtarskih i voćarskih biljnih vrsta, te razvoju stočarstva, društvenom i kulturnom razvoju Grada, Republike Srpske i Bosne i Hercegovine, Poljoprivredni institut je dobio više nagrada i priznanja:

Zlatna medalja na Svjetskom salonu pronalazaka 2009

Evropski Orden zasluga za stvaralaštvo, III reda — komandor 2009.

Nagrada “Veselin Masleša”, 1972. godine

Povelja (1990), dodjeljena od Društva za semenarstvo Jugoslavije

Plaketa — INA Petrokemija Kutina 1978. godine

Prva nagrada Zlatni klas dodjeljena od Banjalučkog velesajma “Agros”

Prva nagrada za tehnološke inovacije 2008. godine

Zlatna medalja dodjeljna od Instituta za ratarstvo i povrtarstvo Novi Sad 1998.

i mnoge druge nagrade i priznanja.^[3]

Monografija[uredi | uredi izvor]

Povodom 65 godina postojanja i rada Poljoprivrednog instituta Republike Srpske pripremljena je i objavljena Monografija “65 godina naučno-istraživačkog i praktičnog rada na unapređenju poljoprivrede”. Ideja o pisanju monografije Poljoprivrednog instituta RS rodila se u jesen 2011. godine. Monografija je objavljena u 2012. godini.^[3]