Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke

Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke Pravoslavná církev v Českých zemích a na Slovensku
Hram Svetih Ćirila i Metodija u Pragu
Osnovni podaci
Osnivanje	863.
Autokefalnost	1951.
Kanonsko priznanje	kanonski priznata
Predstojatelj	arhiepiskop prešovski i mitropolit čeških zemalja i Slovačke Rostislav
Sjedište	Prag
Kanonska jurisdikcija	Češka, Slovačka
Kalendar	Novojulijanski kalendar
Zvanični veb-sajt
Statistika
Arhijereja	6
Eparhija	4
Vjernika	oko 100.000

Srpski pravoslavni hram u slovačkom gradu Komarno, sagrađen sredinom 18. veka

Čehoslovačka od 1920 do 1938

Praški episkop Gorazd (Pavlik) (1921-1942)

Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke (češ. Pravoslavná církev v Českých zemích a na Slovensku, slč. Pravoslávna cirkev v českých krajinách a na Slovensku) jeste pomesna i autokefalna crkva sa dostojanstvom mitropolije. Nalazi se na 14. mestu u diptihu.

U periodu 1921—1951. zvala se Moravska pravoslavna crkva a od 1951—1992. godine Pravoslavna crkva Čehoslovačke (češ. Pravoslavná církev v Československu), a koristi se i naziv Čehoslovačka pravoslavna crkva.

Istorija

Crkva je osnovana u Velikoj Moravskoj (863) misionarenjem Svetih Ćirila i Metodija. Međutim, nakon njihove smrti u Solunu nametnut im je latinski obred od strane papskih izaslanika. Pravoslavlje se održava samo u okviru Eparhije Mukačevo.

U 19. veku se organizuje prva zajednica pravoslavnih vernika. Godine 1903. u Pragu nastaje zajednica Pravoslavna beseda. Godine 1920, na srpsku inicijativu, u Karpatima ponovo se uspostavljaju parohije u nadležnosti Srpske pravoslavne crkve. Dana 25. septembra 1921. godine srpski patrijarh Dimitrije posvetio je Gorazda Pavlika za episkopa Češko-moravske eparhije.

Međutim, u to vreme je došlo i do prvih unutrašnjih podela među pravoslavnim hrišćanima u Čehoslovačkoj. Jedna skupina obratila se Carigradskoj patrijaršiji koja je 1923. godine bez prethodnog dogovora sa Srpskom patrijaršijom postavila Savatija Vrabeca za „arhiepiskopa praškog i cele Čehoslovačke” što je dovelo do neželjenog zapleta u odnosima između dve patrijaršije.

Na molbu pravoslavnih hrišćana iz istočnih delova Čehoslovačke, Srpska pravoslavna crkva je osnovala i Mukačevsko-prešovsku eparhiju za čijeg je episkopa postavljen Damaskin Grdanički (1931). Nakon njegovog prelaska u drugu eparhiju, za novog mukačevsko-prešovskog episkopa izabran je Vladimir Rajić (1938). U jesen 1938. godine, nakon prve Bečke arbitraže, Čehoslovačka je bila primorana da Mukačevo ustupi Mađarskoj. Grad je oslobođen 1944. godine, ali već naredne godine je ustupljen Sovjetskom Savezu i uključen u sastav Ukrajinske SSR, dok je Prešov ostao u sastavu Čehoslovačke. Tada je izvršena i podela dotadašnje Mukačevsko-prešovske eparhije: od istočnog dela oko Mukačeva osnovana je Mukačevsko-užgorodska eparhija Ruske pravoslavne crkve, dok je od zapadnog dela oko Prešova osnovana Prešovska eparhija Čehoslovačke pravoslavne crkve.

Tokom Drugog svetskog rata pravoslavni episkopi i sveštenstvo bili su masovno proganjani i streljani.

Nakon rata, Srpska pravoslavna crkva je 1948. godine zvanično dala saglasnost da autonomna Češka i moravsko-šleska eparhija pređe u nadležnost Moskovske patrijaršije. Godine 1951, nakon darovanja autokefalnosti, organizuje se Čehoslovačka pravoslavna crkva sa četiri eparhije.

Po popisu iz 1991. godine, u Češkoj i Slovačkoj, bilo je oko 53 hiljade pravoslavnih vernika. Na popisu iz 2001. godine, u Slovačkoj je bilo 50.363 pravoslavnih vernika. Pravoslavni su najbrojniji u Prešovskoj regiji. U Češkoj Republici, bilo je 23.053 pravoslavnih vernika. U Češkoj i Slovačkoj, sve je veći broj pravoslavnih. Od svih tradicionalnih verskih zajednica Češke i Slovačke, Pravoslavna crkva je zajednica sa najbržim rastom broja vernika.

Organizacija

Nakon dogovornog raspada Čehoslovačke, na Pomesnom saboru Čehoslovačke pravoslavne crkve, održanom 11—12. decembar u Prešovu, odlučeno je da se sačuva jedinstvo autokefalne Crkve i odlučeno je da se preimenuje u Pravoslavnu crkvu čeških zemalja i Slovačke. Istovremeno je usvojen novi Ustav prema kome je jedinstveni Mitropolijski savet bio razdeljen na dva organa — Mitropolijski savet Pravoslavne crkve u češkim zemljama (sa sedištem u Pragu) i Mitropolijski savet Pravoslavne crkve u Slovačkoj (sa sedištem u Prešovu), a za jedinstvenog poglavara (mitropolita) može biti izabran ili arhiepiskop praški ili arhiepiskop prešovski. Jedinstveni za celu Crkvu su Sveti sinod i Pomesni sabor.

Pravoslavna crkva čeških zemalja i Slovačke ima ukupno četiri eparhije:

• Praška eparhija;
• Olomoucko-brnjenska eparhija;
• Prešovska eparhija;
• Mihalovsko-košicka eparhija.

Posle smrti Njegovog blaženstva arhiepiskopa prešovskog Nikolaja (2006) za mitropolita čeških zemalja i Slovačke je ustoličen Njegovo blaženstvo arhiepiskop praški Hristofor. Nakon njegovog povlačenja (april 2013) za novog mitropolita je izabran arhiepiskop prešovski Rostislav.

Vidi još

• Češko-moravska eparhija
• Mukačevsko-prešovska eparhija
• Gorazd Češki

Literatura

• Marek, Pavel; Bureha, Volodymyr (2008). Pravoslavní v Československu v letech 1918-1953: příspěvek k dějinám Pravoslavné církve v českých zemích, na Slovensku a na Podkarpatské Rusi. Centrum pro studium demokracie a kultury. str. 86,208. ISBN 978-80-7325-171-0. 

Spoljašnje veze

• Zvanična stranica Pravoslavne crkve u Češkoj
• Zvanična stranica Pravoslavne crkve u Slovačkoj
• Temelji crkve u Pragu dokazuju vizantijsku tradiciju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (21. septembar 2016)