Ratkovo

Koordinate: 45° 27′ 10″ S; 19° 19′ 34″ I / 45.452666° S; 19.326166° I / 45.452666; 19.326166
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Ratkovo (višeznačna odrednica).

Ratkovo
Ratkovo
Administrativni podaci
DržavaSrbija
Autonomna pokrajinaVojvodina
Upravni okrugZapadnobački
OpštinaOdžaci
Stanovništvo
 — 2011.Pad 3411
 — gustina66/km2
Geografske karakteristike
Koordinate45° 27′ 10″ S; 19° 19′ 34″ I / 45.452666° S; 19.326166° I / 45.452666; 19.326166
Vremenska zonaUTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina91 m
Površina51,6 km2
Ratkovo na karti Srbije
Ratkovo
Ratkovo
Ratkovo na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj25253
Pozivni broj025
Registarska oznakaSO

Ratkovo (mađ. Paripás, nem. Parabutsch) je naselje u opštini Odžaci u Zapadnobačkom okrugu u Srbiji.

Prema popisu iz 2011. ima 3411 stanovnika. Većinsko stanovništvo čine Srbi. U odnosu na popis iz 2002. godine broj stanovnika je u padu, tada je broj stanovnika bio 4118.

Kroz istoriju većinsko stanovništvo Ratkova je bilo nemačko. Do 1945. godine u naselju je bilo 75% Nemaca, a ostatak su činili Srbi. Nakon Drugog svetskog rata, Nemci su iseljeni, a u Ratkovo su došli kolonisti iz Toplice i okoline Leskovca.

Nazivi[uredi | uredi izvor]

Ratkovo od 1948. godine nosi naziv po narodnom heroju i španskom borcu Ratku Pavloviću Ćićku. Raniji srpski naziv naselja je bio Parabuć.

Ratkovo se prvi put pominje pod nemačkim imenom Paraput, dok se na mađarskom zove Paripás ili Parabuty, a na nemačkom Parabutsch. U nekim zemljišnjim knjigama su se mogu naći i nazivi Dubrava i Gutacker.[1]

Geografske osobine[uredi | uredi izvor]

Ratkovo se nalazi na severozapadnom delu Vojvodine, odnosno Srbije, 110 km severozapadno od glavnog grada Beograda.[2]

Ratkovo se nalazi u ravnici najviša tačka u njegovom krugu iznosi 97 m. Ratkovo zauzima površinu od 51,6 km² i gustina naseljenosti iznosi 66/km² . Najbliži veći grad su Odžaci, 8,2 km severozapadno od Ratkova.[3]

Ratkovo je okruženo naseljima: Odžaci, Lalić, Deronje, Pivnice, Parage, Selenča.

Klima u Ratkovu je umerena. Prosečna temperatura je 12 °C. Najtopliji mesec je jul, sa 24 °C, a najhladniji januar, sa -2 °C. Padavina je u proseku 977 mm godišnje. Najviše padavina ima u mesecu maju, 168 mm kiše, i najmanje u mesecu novembru, 50 mm kiše.[4]

Istorijat mesta[uredi | uredi izvor]

Osnivanje Ratkova[uredi | uredi izvor]

Kada je otomanska vojska predvođena Sulejmanom I pobedila ugarsku vojsku predvođenu Ludvigom II u Mohačkoj bitki 1526. godine cela oblast današnje Bačke je pala u otomaske ruke. Tokom 150 godina duge vladavine Osmanskog carstva došlo je do razaranja i depopulacije naselja na prostoru Panonske nizije.[5]

Ratkovo se prvi put pominje u turskom opisu mesta 1543. godine. Za vreme otomanske vladavine stanovnici naselja su bili Srbi. Nakon otomanske vladavine broj Srba se znatno smanjio, tako da su 1715. godine svega 4 srpske porodice živele u Ratkovu.[5]

Naselje u sadašnjem obliku je osnovano 1700. godine od strane Srba. Broj srpskih porodica je porastao do 1748. godine i tada je iznosio 113 porodica. Prva škola u Ratkovu osnovana je 1745. godine. Srpska pravoslavna crkva u Ratkovu podignuta je 1775. godine i posvećena je Svetom ratniku Georgiju.[5]

Habzburški period[uredi | uredi izvor]

Krajem XVII veka selo je pripalo Habzburškoj monarhiji započeta je kolonizacija naselja nemačkim stanovništov koja se odigrala u tri etape. 1748. godine planirana je prva kolonizacija naselja sa 200 nemačkih porodica iz Bavarske, Virtemberga, Palatinata i Badena, kao i francuske Lorene. Prva kolonizacija je završena 1772. godine. Od tada je počeo zajednički život Srba i Nemaca. Drugi put su kolonisti dolazili iz Pruske u periodu od 1780. do 1786. godine. Iduće godine je usledila i poslednja kolonizacija, to su bili nemci koji su prvobitno bili naseljeni u Rumi.[6]

Prva katolička crkva je sagrađena 1784. godine u dvorištu bivše nemačke škole. Prvi katolički sveštenik u selu je bio Jozef Filko. Ona je srušena i 1805. godine je doneta odluka da se na njenom mestu sagradi nova katolička crkva koja je posvećena Sv. Ivanu Nepomuku. Izgradnja crkve je završena 1811. godine.[7]

Epidemija kolere pogodila je naselje 1873. godine u kojoj je umrlo više od 800 stanovnika. To znači da je skoro svaki četvrti stanovnik preminuo od ove bolesti. Groblje na kome su sahranjeni oboleli od kolere i danas postoji u Ratkovu i podseća na ovu užasnu epidemiju.[7]

Tokom ovog perioda došlo je i do industrijskog razvoja naselja. Iako su se stanovnici Ratkova imali manje zemljišne posede nego stanovnici drugih mesta u Bačkoj oni nisu bili siromašni. Uglavnom su se bavili poljoprivredom, ali su u Ratkovu postojale i fabrike za obradu kudlje i svile, kao i mlin. Takođe je dosta ljudi proizvodilo vino ili su imali svoje voćnjake. Trgovina je bila bazirana uglavnm na okolna mesta Selenču, Pivnice, Tovariševo, Parage, Deronje i Filipovo.[8]

Broj stanovnika 1880. godine je bio 4209, a 1910. broj stanovnika je opao na 4073. Većinsko stanovništvo Ratkova su činili Nemci, kojih je prema popisu iz 1910. godine bilo 3283. 1918. godine, nakon Prvog svetskog rata. naselje je pripalo Kraljevini Srba, Hrvata i Slovenaca. Prvi ogranak Kulturbunda, organizacije koja deluje na području cele Kraljevine Jugoslavije, a imao za cilj da čuva i razvija nemačku kulturu i jezik, u Bačkoj formiran je 1920. godine u Ratkovu.[9]

Drugi svetski rat u Ratkovu[uredi | uredi izvor]

Tokom Drugog svetskog rata Bačka je pripala mađarskoj okupacionoj zoni. Mladi ljudi rođeni između 1912. i 1922. godine su regrutovani u nemačku vojsku u periodu od 1942. do 1944. godine. Ukupno je regrutovano 700 ljudi od kojih je 175 poginulo za vreme rata.[10]

Mađarska vojska je želela da pošalje Srbe iz Ratkova u logor Šarvar u Mađarskoj gde su već bili smešteni i Srbi iz Riđice, ali su Nemci iz naselja sprečili deportaciju. Kada je nemačka vojska počela da se povlači iz Rumunije 1944. godine deo nemačkog stanovništva je bio evakuisan. Vest o evakuaciji je stigla 6. oktobra 1944. godine, a prvi stanovnici su krenuli na put već 7. oktobra. Evakuacija se vršila u četiri grupe. Nemci su bili preseljeni u Sudetsku oblast, ali i u Šlesku i Meklenburg. Ukupno je raseljeno 2450 ljudi od kojih 62 nije preživelo put. U naselju je ostalo oko 650 Nemaca.[10]

Sovjetska vojska je u Ratkovo stigla 20. oktobra. Tokom decembra je na prostoru cele Bačke došlo do ubijanja između 6 do 8 hiljada Nemaca od strane Crvene armije i partizana. Jedino mesto u kome nisu ubijani Nemci je bilo Ratkovo. Ne zaboravljajući da su ih Nemci zaštitili od deportovanja u logor, Srbi su doveli i svoje živote u opasnost u pokušaju da odbrane svoje susede[10] .

Nakon odluke AVNOJ-a sve podunavske Švabe su osuđene kao ratni zločinci i kažnjeni su proterivanjem, koje stanovnici Ratkova nisu mogli da spreče, a 28. decembra 58 muškaraca i žena je depottovana u Rusiju, od kojih je 12 umrlo. Prvi logor za civile je otvoren u februaru 1945. godine, a njihova celokupna imovina je konfiskovana. Ukupno 500 ljudi iz Ratkova je bilo poslato u civilne logore od čega je 273 preminulo. Pošteđeno je bilo 130 ljudi koji su bili u mešovitim brakovima i sveštenici. Ipak ukupan broj žrtava u Ratkovu je bio veliki. Život je izgubilo 522 ljudi[9] .

Obnova Ratkova[uredi | uredi izvor]

Nakon Drugog svetkog rata i raseljavanja Nemaca usledila je nova kolonizacija. U ratkovo su došli kolonisti iz Toplice i okoline Leskovca.[11] Većinsko stanovništvo je postalo srpsko. Došlo je do obnova škola i drugih javnih ustanova. Formirane su seljačke radne zadruge od zemlje koja je bila dodeljena kolonistima. Takođe je došlo i do promene u nazivu mesta koje je dobilo ime po narodnom heroju Ratku Pavloviću Ćićku.

Kultura[uredi | uredi izvor]

Jedno od najvažnijih kulturnih dešavanja svakako je Gitarijada Ratkovo koja se održava od 1974. Pored Gitarijade u ratkovu se održavaju i Letnji festival folklora, Pesničko veče, Vidovdanske svečanosti i Pasuljijada.

Gitarijada Ratkovo[uredi | uredi izvor]

Pojam gitarijada je nastao 70-ih godina 20. veka kao projekat raznih omladinskih udruženja. Trend se proširio po tadašnjoj Jugoslaviji i veliki broj mesta je uskoro imao svoje gitarijade. Uspeh tih manafestacija je varirao u znatnoj meri.

Prva Gitarijada u Ratkovu je organizovana 1974. godine. Zahvaljujući uspešno realizovanoj ideji da se rokenrol uzdigne do tog nivoa da velikom broju ljudi to postaje način života, organizatori su bili u mogućnosti da ponove celu manifestaciju sledeće godine sa još većim uspehom nego prvi put. Kako je sve više ove muzike dopiralo do većeg broja ljudi, tako je i kvalitet muzike postajao bolji, i sve više bendova je dobilo priliku da na svoj način doprinese celom dešavanju.

Gitarijada Ratkovo poprima novi oblik 1978. godine, i dobija takmičarski karakter, ali ona takođe zadržava i svoj stari oblik revijalnog predstavljanja.

U periodu raspada Jugoslavije, Gitarijada se nije održavala, osim par neuspelih pokušaja. Tokom 90-ih godina i početkom 21. veka ona je skoro iščezla iz sećanja ljudi. Novi Veliki prasak se desio 2005. godine kada je sve ponovo oživelo. Ponovo se okupio zavidan broj obožavalaca rokenrola na jednom mestu.

Kulturno-umetničko društvo "Ratko Pavlović Ćićko"

Najstarije kulturno-umetničko društvo u Ratkovu se bavi već 52 godine amaterskim radom. Koreograf je već dugi niz godina Dalibor Ivović - Buca.

KUD broji mnoga takmičenja i dostignuća. Najznačajniji uspeh je festival nematerijalnog kulturnog nasleđa "Zlatni opanak 2018" u Valjevu. Sa svojom koreografijom "Igre Kumanovskog polja" ostavili su odličan utisak i bili su zapaženi, zbog čega im je dodeljena diploma za izuzetan nastup.

Takođe, društvo ima odličnu saradnju sa okolnim mestima, kao i sa nešto daljim, Novi Sad i Rumenka.

Obrazovanje[uredi | uredi izvor]

U Ratkovu postoji jedna osnovna škola koja postoji gotovo tri veka, a od 1959. godine nosi ime po Ratku Pavloviću. Nastava se prvo održavala u crkvi, a nakon Drugog svetskog rata na više lokacija sve do izgradnje nove zgrade škole 1970. godine u kojoj se škola i sada nalazi.[12]

Pored osnovne škole u Ratkovu se nalazi i predškolska ustanova Pčelica, koja je izdvojeno odeljenje predškolske ustanove Poletarac iz Odžaka.[13]

Sport[uredi | uredi izvor]

U Ratkovu je 1918. godine osnovan i prvi fudbalski klub pod imenom Olimpija. Klub je osnovala grupa sportskih entuzijasta predvođena lokalnim zanatlijama. U klubu su igrali Nemci, Mađari i Srbi koji su u to vreme živeli u Ratkovu. Klub je postojao pod tim imenom sve do kraja Drugog svetskog rata kada je klub preimenovan u Radnički. Klub je svoj najveći uspeh ostvario plasmanom u treći nivo takmičenja.[14]

Pored fudbalskog kluba posebno mesto u istoriji Ratkova zauzimaju i košarkaški klub Radnički, kao i šahovski klub Miloš Rakić, koji i organizuje memorijalni turnir posvećen dugogodišnjem igraču i kapitenu kluba Milošu Rakiću.

Pored navedenih u Ratkovu postoje: stonoteniserski klub Ratkovo, ribolovački klub Šaran i konjički klub Ždrebac.[15]

Verski objekti[uredi | uredi izvor]

Hram Svetog velikomučenika Georgija[uredi | uredi izvor]

Hram Svetog velikomučenika Georgija podignut je 1775. godine, pod zaštitom je kao spomenik kulture u kategoriji nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja.[16][17]

Hram Svetog velikomučenika Georgija je posvećen Svetom ratniku Georgiju (Đurđic). Unutrašnjost hrama je izdeljena na tri nejednaka traveja, nadvišena bačvastim svodom ojačanim lucima na konzolama. Nad zapadnim travejem uzdiže se galerija. Duboka oltarska apsida, spolja petostrana, uža je od broda crkve. Bočne fasade ukrašene su dubokim slepim nišama koje prate unutrašnji prostorni raspored. Visoka oltarska pregrada predstavlja jedno od poslednjih slikarskih ostvarenja Jakova Orfelina. Ikonostas sa tidesetosam ikona završen je 1792. godine u maniru uzdržanog baroka. Ratkovački ikonostas, pevnice i tronovi visokog su kvaliteta i pripisuju se drvorezbaru majstoru Vikentiju. U riznici hrama se nalazi veliki broj knjiga i ikona sakupljenih tokom XVIII i XIX veka, trinaest ikona na limu, rad Jefimija Sekulića iz Feldvara iz 1884. godine, i ruske bogoslužbene knjige iz XVIII veka.[18]

Rimokatolička crkva Sv. Ivan Nepomuk[uredi | uredi izvor]

Rimokatolička crkva Sv. Ivana Nepomuka podignuta je 1811. godine, pod zaštitom je kao spomenik kulture u kategoriji nepokretnih kulturnih dobara od velikog značaja.[7]

Crkva je podignuta na mestu nekadašnje škole i stare katoličke crkve koja je bila sagrađena 1784. godine, ali je već 1805. bila srušena kada je usvojen predlog da se podigne nova katolička crkva. U crkvi se nalazi bogata riznica knjiga.[19]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

U naselju Ratkovo je 2011. živelo 3462 stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosila je 40,5 godina (39,0 kod muškaraca i 41,9 kod žena). U naselju prema popisu iz 2011. ima 1195 domaćinstva, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,85.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2011. godine).

Godina popisa 1948. 1953. 1961. 1971. 1981. 1991. 2002. 2011.
Br. stanovnika 4835 4904 5266 4684 4337 4114 4230 3462

Poznati Ratkovčani[uredi | uredi izvor]

Neki od najpoznatijih Ratkovčana su:

  • Boško Perošević (1956—2000), srpski političar
  • Jovica Stanišić, srpski obaveštajac
  • Mihalj Eiseman (1898—1966), mađarski kompozitor, dirigent i pijanista
  • Anemari Akerman (1913—1994), nemačka političarka
  • Kaća Čelan, srpska glumica i reditelj

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Boris Masić, Chronik der Besiedlung von Parabutsch pp. 1.
  2. ^ Josip Pleša, Opština Odžaci, Novi Sad 1976 pp. 115.
  3. ^ Dr Vladimir Stojanović, Razvoj morfoloških karakteristika Odžaka od 18. do 21. veka, Novi Sad 2007 pp. 19.
  4. ^ Dr Vladimir Stojanović, pp. 19.
  5. ^ a b v Boris Masić, pp. 1.
  6. ^ Boris Masić, pp. 2.
  7. ^ a b v Boris Masić, pp. 4.
  8. ^ Boris Masić, pp. 5.
  9. ^ a b Boris Masić, pp. 7.
  10. ^ a b v Boris Masić, pp. 6.
  11. ^ Nikola Gaćeša, Agrarga reforma i kolonizacija u Jugoslaviji 1945–1948, Novi Sad 1984
  12. ^ „OŠ Ratko Pavlović Ćićko”. osratkopavloviccicko.nasaskola.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  13. ^ „PU Pčelica”. odzaci.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  14. ^ „FK Radnički Ratkovo”. ico.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  15. ^ „Sportske organizacije”. odzaci.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  16. ^ „Hram Svetog velikomučenika Georgija”. sanu.ac.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  17. ^ „Hram Svetog velikomučenika Georgija”. pzzzsk.rs. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  18. ^ „Hram Svetog velikomučenika Georgija”. turizamodzaci.rs. Arhivirano iz originala 25. 04. 2015. g. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  19. ^ „Rimokatolička crkva Sv. Ivan Nepomuk”. turizamodzaci.rs. Arhivirano iz originala 25. 04. 2015. g. Pristupljeno 12. 2. 2017. 
  20. ^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Pleša, Josip (1976): Opština Odžaci, Institut za geografiju Prirodno-Matematičkog Fakulteta Novi Sad, Novi Sad
  • Idvorean — Stefanović, Bratislava i Andraši, Olga (2010): Odevne tekstilije zbirke kolonizacija muzejske jedinice Odžaci, Narodna biblioteka Branko Radičević, Odžaci
  • Đorđević, Boško. (2012): Mala enciklopedija Odžaka, Narodna biblioteka Branko Radičević, Odžaci
  • Ižak, Bela (2014): Na krilima vremena — znameniti ljudi opštine Odžaci, Narodna biblioteka Branko Radičević, Odžaci
  • Agbaba, M., Alimpić, D., Kostić, S., Mirnić, J., Perc, R., Sokolović, K. Tadić, Ž. (1963): Vojvodina u borbi, Savez udružennja boraca narodnooslobodilačkog rata SR Srbije predsedništvo AP Vojvodine, Novi Sad
  • Mirnić, Josip (1974): Nemci u Bačkoj u Drugom svetskom ratu, Institut za izučavanje istorije Vojvodine, Novi Sad
  • Stojanović, Vladimir (2007): Razvoj morfoloških karakteristika Odžaka od 18. do 21. veka, Matica srpska, Novi Sad
  • Gaćeša, Nikola (1984): Agrarna reforma i kolonizacija u Jugoslaviji 1945—1948., Matica srpska, Novi Sad
  • Tomasevich, Jozo (2002). War and Revolution in Yugoslavia, 1941-1945: Occupation and Collaboration. Stanford: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-3615-2. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Službena stranica opštine

Informativni sadržaji

Kultura

Saobraćaj

Mape

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ратково&oldid=27551840”