Realizam (umetnost)

Gistav Kurbe, Slikarski atelje

Gistav Kurbe, Prosejavanje pšenice

Žan-Fransoa Mije, Sakupljačice klasja

Realizam je u opštem značenju oznaka za sva strujanja u umetnosti koja se odlikuju težnjom ka bliskošću u prikazu stvarnosti, nasuprot idealizmu koji teži da se izdigne iznad stvarnosti. U posebnom značenju termin realizam se odnosi na pravac u francuskom slikarstvu sredinom 19. veka čiji je glavni predstavnik Gistav Kurbe.

Prvi oblik realizma označava se često i kao naturalizam, budući da se umetnici u okviru tog značenja upravljaju prema vidljivoj i empirijski spoznajnoj prirodi, što vodi u većini slučajeva ka likovnim rešenjima koja su verna u detalju i ispravna u pogledu anatomije, odnosno perspektive. Takva strujanja, koja su zainteresovana za mimetičko prenošenje stvarnosti, mogu se sresti u umetnosti svih vremena, pa čak i u praistorijskim pećinskim slikama, na egipatskim portretima na mumijama ili na rimskom zidnom slikarstvu. Ostale umetničke epohe koje su bile na poseban način bliske preciznom podražavanju jesu pozno srednjovekovno slikarstvo, umetnost renesanse, karavađizam ili holandsko i špansko slikarstvo baroka. Vrste kao što su slikarstvo portreta, mrtve prirode i pejzaža izvan svih epoha karakteriše realistično prenošenje onoga što je viđeno. Spektar seže od čistog trompe d'oile slikarstva, preko slikarstva veduta, pa sve do oblika koji interpretiraju stvarnost, kao što su na primer reprezentativni, lako ulepšani portreti ili komponovani isečci iz pejzaža. Jer, dok se čist naturalizam često vrednuje kao neumetnički, jer zahteva samo zanatsko savršenstvo kreativnim odnosom prema naturalističko shvaćenim elementima, moguće je postići i umetnički efekat. To utoliko pre što je izbor prikazanih motiva od najvećeg značaja. Tako je naturalistički način prikazivanja često povezan sa integrisanjem ružnog, brutalnog ili grubog, kao što je to na primer na slikama Karavađa, ili na žanr slikama Adrijana Brouvera. Naturalističko prenošenje stvarnosti ispunjava zbog toga različite funkcije; jedna od njih je memorijalna funkcija kod portreta, kod kojih se pažnja poklanja pre svega reprezentativnosti. To realistično prenošenje stvarnosti može, međutim, imati i moralni značaj time što se prikazuje društvena realnost čije negativne strane često zanemaruju idealizujući umetnički pravci.

Ovaj moralni aspekt realističnog načina slikanja bio je oslonac epohe realizma u Francuskoj. Kurbe je skovao pojam réalisme na taj način što je tu reč napisao kao naslov za pregled svojih dela na Svetskoj izložbi u Parizu 1855. godine. Njegove slike su posvećene jednostavnom, često oskudnom pejzažu, marljivim stanovnicima sela i slično. One predstavljaju produžetak realističkih tendencija onakvih kakve su bile razvijene u barbizonskoj školi za slikarstvo pejzaža, ali sad uz korišćenje slikarstva u slobodnom prostoru i u pravcu društvene relevantnosti. Njima je zajedničko nastojanje koje je upravljeno protiv istorizujućih tendencija i koje pridaje najveći značaj neposrednoj stvarnosti i njenim pojavnim oblicima. Mada se mnoge slike odlikuju socijalno-kritičkim i političkim aspektom, one se takođe mogu tumačiti i alegorijski ili simbolički. Jedno od svojih dela, Slikarski atelje, Kurbe označava kao stvarnu alegoriju. Na slikama Žan-Fransoa Mijea, koji se takođe svrstava u realizam, javlja se u to i izvesna religiozno-hrišćanska potka. Njegove Sakupljačice klasja, na primer, predstavljaju jednu od najsiromašnijih grupa stanovništva, ali se njihov rad harmonizuje i smešta u jedan viši po važnosti nadređeni smisaoni kontekst.

U drugoj polovini 19. veka raširile su se realistične struje po čitavoj Evropi. U Nemačkoj bio je to krug oko Vilhelma Lajbla i Karla Šuha koji se pod jakim uticajem Kurbea, čije je delo zahvaljujući izložbama bilo poznato u Nemačkoj, u delimično akribičnoj detaljnosti posvetio prikazivanju seljaka i pejzaža. U Rusiji je od 1870. grupa Peredvižniki (videti Ilja Rjepin) radila takođe na socijalno-kritičkim temama. I impresionizam može da se podvede u realistička strujanja, mada su predstavnici tog pravca bili potpuno okrenuti čisto fenomenološkim pojavnim oblicima sveta, a društveno-kritičke aspekte jedva da su tematizovali.

U 20. veku stalno su se iznova pojavljivali novi realistični načini slikanja, naročito sa ciljem da prikažu socijalne prilike (videti verizam) ili da bi svetu stvari podarili magijsko značenje (videti magijski realizam, nova stvarnost, nadrealizam). Oblik realizma koji se temeljio na konkretnoj realnosti predmeta predstavljao je razvoj objekatske umetnosti od vremena ready made umetnost Marsela Dišana, koja je našla svoj produžetak u novom realizmu. Nasuprot tome, sa obradom socijalno kritičkih tema nastavljeno je u slikarstvu muralizma i socijalističkog realizma.

Književnost

Široko definisan kao „verno predstavljanje stvarnosti“, realizam kao književni pokret zasnovan je na „objektivnoj stvarnosti“. On se fokusira na prikazivanje svakodnevnih aktivnosti i života, pre svega u društvu srednje ili niže klase, bez romantične idealizacije ili dramatizacije. Prema Korneliju Kvasu, „realistička figuracija i refiguracija stvarnosti formiraju logičke konstrukte koji su slični našem uobičajenom poimanju stvarnosti, ne narušavajući princip tri vrste zakona – prirodnih, psiholoških i društvenih“. To se može smatrati opštim pokušajem da se prikažu subjekti onako kako se smatra da postoje u objektivnoj stvarnosti trećeg lica, bez ulepšavanja ili tumačenja i „u skladu sa sekularnim, empirijskim pravilima“. Kao takav, pristup inherentno implicira verovanje da je takva stvarnost ontološki nezavisna od konceptualnih shema ljudske vrste, jezičkih praksi i verovanja, i tako može biti poznat (ili spoznat) umetniku, koji zauzvrat može verno da predstavi ovu 'stvarnost'. Kako Ijan Vat navodi, moderni realizam „počinje od stava da istinu može otkriti pojedinac putem čula“ i kao takav „vodi svoje poreklo od Dekarta i Loka, a svoju prvu potpunu formulaciju dobio je od Tomasa Rida sredinom osamnaestog veka“.

Dok je prethodna romantičarska era takođe bila reakcija na vrednosti industrijske revolucije, realizam je sa svoje strane bio reakcija na romantizam, i iz tog razloga se takođe pogrdno naziva „tradicionalnim“ „buržoaskim realizmom“. Neki pisci viktorijanske književnosti proizveli su dela realizma. Ukočenost, konvencije i druga ograničenja „buržoaskog realizma“ izazvali su revolt koji je kasnije označen kao modernizam; počevši od oko 1900. godine, pokretački motiv modernističke književnosti bila je kritika buržoaskog društvenog poretka i pogleda na svet iz 19. veka, kojoj je suprotstavljen antiracionalistički, antirealistički i antiburžoaski program.

Vidi još

• Američki realizam
• Klasični realizam
• Fantastični realizam
• Figurativna umetnost
• Ilustracija
• Žanr slikarstvo
• Herojski realizam
• Magijski realizam
• Nacistički herojski realizam
• Novi realizam
• Hiperrealizam
• Socijalistički realizam
• Socijalni realizam

Literatura

• Baron, Christine; Engel, Manfred, ur. (2010). Realism/Anti-Realism in 20th-Century Literature. NL: Rodopi. ISBN 978-9042031159. 
• Blunt Anthony, Artistic Theory in Italy, 1450–1600, 1940 (refs to 1985 edn), Oxford University Press. . ISBN 978-0-19-881050-6. 
• Morris, Pam (2003). Realism. London: Routledge. ISBN 978-0415229388. 
• Needham, Gerald, "Naturalism." Grove Art Online. Oxford Art Online. Oxford University Press, accessed February 23, 2013, subscriber link
• Raben, Hans (mart 2006). „Bellori's Art: The Taste and Distaste of a Seventeenth-Century Art Critic in Rome”. Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art. 32 (2/3): 126—146. JSTOR 20355327. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Watt, Ian (1957). The Rise of the Novel: Studies in Defoe, Richardson and Fielding. Berkeley: University of California Press. 
• West, Shearer (1996). The Bullfinch Guide to Art. UK: Bloomsbury Publishing Plc. ISBN 978-0821221372. 
• Dahlhaus, Carl (1985). Realism in Nineteenth-Century Music. Translated by Mary Whittall. Cambridge, London, New York, New Rochelle, Melbourne, Sydney: Cambridge University Press. ISBN 978-0521261159. . Dahlhaus, Carl (13. 6. 1985). Realism in Nineteenth-Century Music. Cambridge University Press. ISBN 978-0521278416. CS1 održavanje: Format datuma (veza) (pbk).
• Dahlhaus, Carl (1989). Nineteenth-Century Music. Translated by J. Bradford Robinson. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press. ISBN 978-0520076440. 
• Frisch, Walter (2005). German Modernism: Music and the Arts. Berkeley, Los Angeles, and London: University of California Press. ISBN 978-0520251489. 
• Benedetti, Jean (2005). „Realism”. Stanislavski: An Introduction. Routledge. ISBN 978-1-135-47020-3. 
• Benedetti, Jean (1999). Stanislavski: His Life and Art. Revised edition. Original edition published in 1988. Benedetti, Jean (1990). Stanislavski: A Biography. London: Methuen. ISBN 0-413-52520-1. 
• Benedetti, Jean (2012). „Realism”. The Art of the Actor: The Essential History of Acting from Classical Times to the Present Day. Routledge. ISBN 978-1-136-55619-7. 
• Esslin, Martin (2001). „Modern Theatre 1890–1920”. Ur.: Brown, John Russell. The Oxford Illustrated History of Theatre. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-285442-1. 
• Harrison, Martin (1998). The Language of Theatre. Harrison, Martin (1998). The Language of Theatre. New York: Routledge. ISBN 0-87830-087-2. 
• Champfleury, Jule-Français (1857). Le Realisme. Paris: Michel Lévy. 
• Donna M. Campbell. „Realism in American Literature”. Wsu.edu. Pristupljeno 2014-07-15. 
• Newlin, Keith (2019). The Oxford Handbook of American Literary Realism. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-064289-1. 
• Collins, Peter (1998). Changing Ideals in Modern Architecture, 1750-1950, Second Edition. Montreal: McGill-Queen's Press. ISBN 0-7735-1704-9. 
• „Metropolitan Museum of Art”. Metmuseum.org. 2014-06-02. Pristupljeno 2014-07-15. 
• „Realism definition of Realism in the Free Online Encyclopedia”. Encyclopedia2.thefreedictionary.com. Pristupljeno 2014-07-15. 
• Kvas, Kornelije (2019-11-19). The Boundaries of Realism in World Literature (na jeziku: engleski). Rowman & Littlefield. ISBN 978-1-7936-0911-3. 
• Kvas, Kornelije (2019). The Boundaries of Realism in World Literature. Lanham, Boulder, New York, London: Lexington Books. ISBN 978-1-7936-0910-6. 
• Hill, Philip (1992). Our Dramatic Heritage, Volume 6. Cranbury, NJ: Associated University Presses. ISBN 978-0-8386-3421-9. 
• Kuritz, Paul (1988). The Making of Theatre History. Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall. ISBN 978-0-13-547861-5. 
• Downs, William; Wright, Lou Anne; Ramsey, Erik (2013). The Art of Theatre: A Concise Introduction, 3rd edition. Boston, MA: Wadsworth Cengage Learning. ISBN 978-1-111-34831-1. 
• Zarrilli, Phillip; McConachie, Bruce; Williams, Gary Jay; Sorgenfrei, Carol (2010). Theatre Histories: An Introduction, 2nd edition. Oxon: Routledge. ISBN 978-0-415-46223-5. 
• Lane, David (2010). Contemporary British Drama. Edinburgh: Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-3821-5. 

Spoljašnje veze

• Article on American literary realism at the Literary Movements site
• Art term: Realism at tate.org.uk