Religija u Republici Srpskoj
Religija u Republici Srpskoj (2013)
Vjera vijekovima predstavlja osnov duhovnog i kulturnog života ljudi. Veliki uticaj na kulturu prostora Republike Srpske ostavilo je preplitanje religija, kultura i civilizacija. Vjerski objekti su svjedoci nekadašnjeg i sadašnjeg duhovnog života ljudi koji su nastanjivali i nastanjuju Republiku Srpsku. Glavne, istorijski utemeljene religije (vjere) u Republici Srpskoj su: pravoslavlje, rimokatoličanstvo, islam i judaizam. Zastupljene su kroz: Srpsku pravoslavnu crkvu, Rimokatoličku crkvu, Islamsku zajednicu u Bosni i Hercegovini i Jevrejsku zajednicu. Dominantna religija u Republici Srpskoj je hrišćanstvo, odnosno pravoslavlje.[1] Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godinee, pravoslavni vjernici čine skoro 83% stanovništva Republike Srpske. U manjem procentu su zastupljeni i islamski vjernici (12,77%) katolički vjernici (2,20%), protestanti (0,02%) kao i pripadnici judaizma (0,001%).
Istorija[uredi | uredi izvor]
Iako su u većem dijelu antičkog doba stanovnici teritorije današnje Republike Srpske uglavnom bili pagani, dio područja današnje Republike Srpske oko Serbinuma na sjeveru današnje Srpske i Skelana i Domavije na istoku Srpske je predstavljao jedan od ranih centara širenja hrišćanstva u Rimskom carstvu.
Srbi su primili hrišćanstvo u 9. vijeku. Nakon raskola Hrišćanske crkve 1054. godine, na području današnje Republike Srpske je dominiralo pravoslavlje, dok se sa sjevera širio katolicizam, a iz centralnih dijelova regije Bosne širilo se bogumilstvo.
Tokom osmanske vladavine, na području današnje Republike Srpske su, pored pravoslavnih Srba, živjeli i islamizovani Srbi, a u manjem broju i drugi narodi katoličke, islamske ili pravoslavne vjere, kao i Jevreji.
Krajem 19. i u prvoj polovini 20. veka, kada teritorija današnje Republike Srpske dolaze pod upravu Austrougarske monarhije, na ove prostore se počinju naseljavati mnogobrojni narodi katoličke i protestantske vjeroispovijijti (Nijemci, Mađari, Slovaci, Poljaci, Česi, Ukrajinci itd).
Vjerska demografija[uredi | uredi izvor]
Prema službenim rezultatima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine sprovedenom na području Republike Srpske, prikupljeni su i podaci o vjerskoj pripadnosti stanovništva.[2]
| 2013[3] | ||
|---|---|---|
| Broj | % | |
| Pravoslavna | 969.315 | 82,82 |
| Katolička | 25.763 | 2,20 |
| Protestantska | 298 | 0,02 |
| Ostale hrišćanske vjeroispovijesti | 2.544 | 0,21 |
| Islamska | 149.435 | 12,76 |
| Judaistička | 13 | 0.00 |
| Istočnjačke vjeroispovijesti | 84 | 0.00 |
| Ostale vjeroispovijesti | 5.790 | 0.49 |
| Agnostici | 1.223 | 0.10 |
| Ateisti | 5.784 | 0.50 |
| Ukupno | 1.170.342 | 100 |
Religija starih Slovena[uredi | uredi izvor]
Hrišćanstvo[uredi | uredi izvor]
Najstariji pomen o hrišćanskoj crkvi na teritoriji današnje Republike Srpske je spomen o hrišćanskoj crkvi u Bosni 530. i 532. god. na crkvenim saborima u Solinu, kad su Bosnom vladali Istočni Goti.[4] Na ovim saborima se govori o ecclesia bestoensis (crkva zenička) i njezinom episkopu Andriji. Podaci iz ovog perioda su veoma šturi, a više podataka postoji tek od perioda nakon 960. godine kad je Bosna poslije smrti vladara Časlava postala privremeno samostalna, jer je dotle bila pod Srbijom, i iz 11. vijeka kad se konačno odbojila od Srbije. Dijelovi teritorije na kojima se danas nalazi Republika Srpska su tokom vladavine kneza Časlava bili hrišćanski prostori, prvobitno pripadajući dračkoj i spljetskoj arhiepiskopiji, zatim dolazi do promjene crkvene jurisdikcije pa je do 1067. godine ovaj prostor bio pod barskom, a od 1078. godine pripao je dubrovačkom arhiepiskopu. Za vrijeme vladavine srpskih banova Borića i Kulina, teritorijom tadašnje Banovine Bosne, koja se prostirala i na teritoriji današnje Republike Srpske prevladao je uticaj pravoslavne istočne crkve sa slovenskim bogosluženjem, jer papin poslanik Jovan de Kazamaris piše 1203. godine papi Inoćentiju III sljedeći izvještaj: "Osim toga da znate, da u državi bosanskog bana Kulina nema već samo jedna episkopija, i sad je upravo umro episkop. Ako može biti, da se tu postavi kakav Latin."[a] Iz toga se vidi, da je sve do 1203. godine bio u Bosni samo jedan episkop i da su već tada njezini episkopi i sveštenici bili za istočni obred i slovensko bogosluženje. U borbi između istočne i zapadne crkve, kao i zbog borbi za crkvenom prevlasti na teritoriji današnje Republike Srpske, arhiepiskopa spljetskog i dubrovačkog, pojavila se samostalna pravoslavna bosanska crkva između 1190. i 1199. godine, kad je Kulin ban sa svojom porodicom i 10.000. najuglednijih podanika prekinuo svaku vezu s papama.
Za vrijeme vladavine dinastija Kotromanić, i Kosača teritrorijom današnje Republike Srpske, postojale su tri episkopije u Bosni, i četvrta u Humu. Najstarija je bosanska episkopija s episkopima, koji su nazivani djedovi i gosti, a oni se nedvojbeno ubrajaju u pravoslavne zato, što su pripadali narodnoj bosanskoj crkvi, čija dogmatska nauka, se ničim ne razlikuje od pravoslavne. Sa padom kraljevine Bosne pod vladavinu Osmanlija 1463. godine, došlo je do kraja crkve bosanske, a veći deo njenih vjernika koji su ostali hrišćani se priključio srpskom pravoslavlju, dok je manji broj njih prišao katoličkoj crkvi. Za vrijeme vladavine kralja Dragutina, Usrorom i Soli, osnovana je druga episkopija, a dabarska i humska episkopija koju je 1219. godine osnovao prvi srpski arhiepiskom Sveti Sava za oblasti Humske Zemlje i Travunije (današnja Hercegovina), sa sjedištem u manastiru Bogorodice Stonske u tadašnjem glavnom humskom primorskom mestu Stonu (današnje dubrovačko primorje),[5] potpale su pod Kraljevinu Bosnu za vrijeme kralja Stefana Tvrtka I. Stari bosanski episkopi imali su sjedištte u Janjićima, srez zenički. Sjedište episkopa Dragutinove upravne teritorije, koja se u velikoj mjeri poklapa sa teritorijom današnje opštine Teslić u Republici Srpskoj nije poznato. Dabarski episkopi bili su u manastiru Banji i župi Dabrubanjanima između Priboja i Višegrada, a humski, kad je Hum potpao pod Bosnu, su imali sjedište u Petropavlovskome manastiru na rijeci Lim, prenijevši u njega svoju stolicu iz Stona početkom 14. veka.[6]
Pravoslavlje[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima pravoslavne vjeroispovijesti se izjasnilo 969.315 građana Republike Srpske.
Pravoslavlje na teritoriji Republike Srpske ima dugu istoriju i tradiciju. Većina stanovnika Republike Srpske su vjernici Srpske pravoslavne crkve. Pored Srba, u pravoslavne vjernike u Republici Srpskoj se ubrajaju i Crnogorci, Makedonci, jedan dio Ukrajinaca, Rusi, Rumuni, Rusini i Karavlasi. Pravoslavlje je dominantno na cijeloj teritoriji Srpske, uključujući područja Podrinja, na istoku Srpske kao i neka mjesta u Posavini, na sjeveru Srpske gdje postoji veći broj pripadnika islamske i katoličke vjeroispovijesti. Pravoslavlje je dominantno u svim službenim gradovima Republike Srpske. Najveći broj pravoslavnih vjerskih objekata u Republici Srpskoj, su pod jurisdikcijom Srpske pravoslavne crkve dok postoji i određen broj vjerskih objekata Ruske pravoslavne crkve i Ukrajinske pravoslavne crkve, samoupravne crkve s pravima široke autonomije u sklopu Moskovskog patrijarhata.
Ruska pravoslavna crkva[uredi | uredi izvor]
Broj pravoslavnih Rusa, na teritoriji Republike Srpske je u porastu, nakon što su Republika Srpska, a prvenstveno njen najjužniji grad Trebinje postali interesantni za ruski narod. Trebinje je proteklih godina postalo drugi dom velikom broju Rusa, koji su se u ove krajeve doselili iz raznih regija matične Rusije.
U Ugljeviku je nakon Odbrambeno-otadžbinskog rata, izgrađen objekat ruske pravoslavne crkve. Hram Svetog Aleksandra Nevskog podignut je za potrebe ruskih vojnika stacioniranih u Ugljeviku u okiru mirovne misije u BiH. Nakon njihovog odlaska na Kosovo 1999. godine, hram je po ukazu ruskog patrijarha Alekseja Drugog pripao Eparhiji zvorničko-tuzlanskoj.[7] U Ritešiću u blizini Doboja u toku je gradnja ruskog manastira. Ovaj vjerski objekat posvećen je Svetoj Matroni Moskovskoj, i jedini je takve vrste na ovim prostorima. Po završetku izgradnje manastira, predviđeno je da ga vodi žensko sveštenstvo, a monahinje bi bile iz različitih pravoslavnih zemalja svijeta.[8]
U Manastiru Svete Petke u Bijeljini, izgrađena je kripta posvećena Svetom Sergiju Radonješkom, u kojoj se nalazi čestita njegovim moštiju.[9]
U naselju Mokro, na magistralnom putu između Pala i Sokoca, u organizaciji Ruskog kulturnog centra iz Istočnog Sarajeva, gradi se ruska pravoslavna crkva, čiji radovi su u završnoj fazi gradnje.[10]
Ukrajinska pravoslavna crkva[uredi | uredi izvor]
Mali broj Ukrajinaca u Republici Srpskoj, tek njih oko 2% su pravoslavne vjeroispovijesti i pripadnici Ukrajinske pravoslavne crkve u sastavu Ruske pravoslavne crkve. Veliki broj pripadnika ukrajinskog naroda, je u vremenu postojanja Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, prešao u pravoslavlje pod okrilje Ruske pravoslavne crkve. Ukrajinski pravoslavci u Republici Srpskoj, žive u naselju Hrvaćani, gdje se nalazi ukrajinsko-ruska pravoslavna crkva, jedini objekat u kome pravoslavni Ukrajinci obavljaju bogosluženje. U Prnjavoru je 1937. godine sagrađen Ukrajinski pravoslavni manastir koji je zbog dotrajalosti srušen 1968. godine.
Srpska pravoslavna crkva[uredi | uredi izvor]
Veliki vezir Mehmed Sokolović čini Srpskoj pravoslavnoj crkvi uslugu od najveće istorijske važnosti pomažući njeno organizovanje, koje je znatno olakšalo srpskom narodu podnošenje sve težeg turskog jarma. Stoga je obnovljena Pećka patrijaršija, pod koju su zajedno s ostalim srpskim krajevima potpale i teritorije današnje Republike Srpske, imala ne samo vjersko, nego i veliko političko značenje. Srpska crkva tada je sklopila kompromis s turskom državom, a narod je priznat kao srpski narod, ali se u isto vrijeme ispoljavala kod svega srpskog naroda i želja za duhovnim jedinstvom koje je i postojalo od 1557. do 1766. godine. Pod Turcima, teritorija današnje Republike Srpske se dijelila na sandžake: vrhbosanski ili kasnije bosanski, hercegovački i zvornički, pa su prema toj podjeli bile i tri episkopije: Dabarska ili Dabrobosanska sa sjedištem u Banji i Rmnju, a od 1717. godine u Sarajevu. Poslije 1557. godine osnovana je nova episkopija u Hercegovini, pored pređašnje Humske, koja je prenesena u Nikšić u 16. vijeku, ali je sasvim nestaje u 18. vijeku, te tako ostaje samo Trebinjska u manastiru Tvrdošu, ili Hercegovačko-zahumska; nju krajem ovoga perioda prenesoše u Mostar. Kad je ustanovljena Zvornička eparhija, ne zna se tačno, ali se pominje u prvoj polovini 16. vijeka, kao dio ohridske arhiepiskopije, a kasnije je nazvana tuzlanskom.[11] Te tri eparhije egzistiraju i u današnjem vremenu, s tim što se od Dabrobosanske mitropolije, krajem 20. vijeka odvojila i konstituisala kao novo upravno tijelo SPC, Eparhija banjalučka.
Episkopski savjet Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini je 2001. donio odluku o osnivanju Katihetskog odbora.[12] On je, pored ostalog, dužan da brine o programu i udžbenicima za vjeronauku, kao i o polaganju stručnih ispita za vjeroučitelje u Republici Srpskoj i Federaciji Bosne i Hercegovine.
Na čelu Katihetskog odbora[13] se nalazi jedan od vladika u sastavu Episkopskog savjeta, a njega postavlja i razrješava Episkopski savjet.
Crkva bosanska[uredi | uredi izvor]
Bosanska crkva, nije bila bogumilska ili patarenska, jeretička. Bosanska crkva označava istočnu i pravoslavnu crkvu u Banovini i Kraljevini Bosni, kao što se srpskom nazivala ista crkva u Srbiji. Srpska pravoslavna crkva bila je bliže Vizantiji i njenom uticaju, a njezino stanje bilo je uvijek povoljnije zato, što se nije morala neprestano boriti s rimokatoličkom crkvom, jer ova zbog dobre crkvene organizacije Svetog Save i jake države za vrijeme Nemanjića ni uz ugarsku zaštitu nikad nije mogla u Srbiji postaviti jake korijene. Bosanska crkva sa svojim slovenskim bogosluženjem, kada se Bosna krajem 11. vijeka konačno odvojila od Srbije, koristeći se sukobom između spljetske i dubrovačke arhiepiskopije i tadašnjom slabom organizacijom zapadne crkve na teritoriji današnje Republike Srpske, započinje samostalno svoju organizaciju krajem 12. vijeka vijeka i nastavlja je u 13. vijeku vijeku, ali odmah nailazi u svom radu na otpor rimske crkve, koja nije htjela dopustiti da prostor današnje Republike Srpske koji je tada ulazio u sastav Banovine Bosne potpadne pod istočnopravoslavni uticaj, jer su pape ovu zemlju i njene hrišćane uvijek smatrali kao svoje područje, a tu borbu zaoštravala je Mađarska svojim pretenzijama. Organizacija bosanske crkve rimokatolicima je bila još neprijatnija, kad su vidjeli, da se odbacuje papino poglavarstvo i stvara posebna vjerska uprava po istočnom običaju.[14] Ta vjerska uprava ili jerarhija bosanske crkve imala je čisto narodna imena i nazive svešteničkih činova, jer se spominju: Milovan, Miloje, Radoslav, Radin, itd. kao i djed, gost strojni, starac, krstjanin, rjeđe episkop, a svetovnjaci su se s ponosom zvali: krstjani, dobri krstjani ili dobri Bošnjani. Ta narodna imena bosanskih episkopa i ostali jerarhijski nazivi dokazuju, da to sveštenstvo nije pripadalo latinskom obredu, kome je narod na ovim prostorima još od vremena Metodijevih učenika okrenuo leđa, kao što su se protiv njega dugo borili i Hrvati, te je i sve jerarhijske nazive pri provođenju organizacije svoje crkve htio obilježiti narodnim izrazima, dok je srpska pravoslavna crkva u Srbiji stepene jerarhije obično nazivala grčkim riječima pod uticajem grčko-vizantijske crkve, s kojom je uvijek imala dodira zbog bliskog susjedstva. Padom srpske Kraljevine Bosne 1463. godine pod Turke, nestalo je i samostalne bosanske crkve, jer nju i srpsku pravoslavnu crkvu u Srbiji poslije 1459, zadesi ista sudbina — tursko ropstvo i borba s grčkom crkvenom vlašću, čime se sad te obje sestrinske crkve potpuno izjednačiše i još više duhom ujediniše.[15]
Nekanonsko pravoslavlje[uredi | uredi izvor]
Nekanonsko pravoslavlje ili alternativno pravoslavlje je naziv za različite vjerske jurisdikcije, grupe i zajednice koje sebe smatraju pravoslavnim, a koje zbog crkveno-kanonskih i istorijskih prilika nisu priznate od strane pravoslavnih pomjesnih crkava i ne nalaze se sa njima u kanonskom opštenju. Srpska istinski pravoslavna crkva je neformalno udruženje građana osnovano 1995. godine a koje djeluje kao povjereništvo Istinski pravoslavne crkve Grčke na teritoriji Srbije. Istinski pravoslavna crkva Grčke, kao glavna crkva srpskih starokalendaraca, nastala je kao posljedica raskola u Grčkoj pravoslavnoj crkvi koji se desio 23. marta 1924. godine.[16] Toga dana Grčka pravoslavna crkva izvršila je kalendarsku reformu i zamenila julijanski kalendar novojulijanskim ili milankovićevim kalendarom.[b] Pripadnici starokalendarske crkve u Republici Srpskoj su pod direktnom jurisdikcijom Grčke istinski pravoslavne crkve. U Republici Srpskoj aktivan je i katakombni manastir Svetog Velikomučenika Georgija, koji je pod kanonskom nadležnošću Eparhije Raško-prizrenske u egzilu.
Grčka istinski pravoslavna crkva[uredi | uredi izvor]
U Republici Srpskoj živi manji broj vjernika grčke istinski pravoslavne crkve, poznata i kao starokalendarska crkva, koja predstavlja vjersku zajednicu nekanonskog pravoslavlja. Nepriznata je od strane Vaseljenske patrijaršije i ostalih pomjesnih crkava. Kada je 1924. godine zvanična paravoslavna crkva prihvatila novi kalendar, određen broj sveštenstva i vjernog naroda nije se pominovao toj odluci, odlučivši da ostanu pripadnici pravoslavne crkve koja u svom bogosluženju praktikuje stari kalendar, Ono što je specifično za starokalendarsku crkvu je slogan „pravoslavlje ili smrt“, što u stvari znači da se istinskog pravoslavlja ne odriču ni po cijenu smrti.
U Selu Piperi u blizini Lopara, nalazi se ženski manastir grčke istinski pravoslavne crkve, posvećen Uspenju presvete Bogorrodice, čiji duhovnik je otac Metodije. Broj vjernika starokalendarske crkve su u Republici Srpskoj procjenjuje na nekoliko desetina do stotinu.[17]
Eparhija raško-prizrenska u egzilu[uredi | uredi izvor]
Bivši episkop raško-prizrenski Artemije (Marko Radosavljević) kojeg je Sveti arhijerejski sabor SPC raščinio 2010, trenutno u Srbiji, uključujući Kosmet, u svojoj Eparhiji raško-prizrenskoj u egzilu, ima više od 120 monaških i mirskih sveštenoslužitelja, u tridesetak takozvanih katakombnih manastira. Kao episkop Eparhije raško-prizrenske od 1991, vladika Artemije poveo je spor pred sudom u Strazburu tražeći zaštitu i obeštećenje zbog „nasilja učinjenog – pod okriljem KFOR-a – nad imovinom SPC, sveštenstvom i narodom na Kosovu i Metohiji”. Ubrzo odbija zahtjev Sinoda da povuče tužbu, kasnije dolazi i do kanonskog sukoba, pa postaje prvi srpski vladika u istoriji koji je ekskomuniciran. Danas stoluje u Manastiru Novoj Nikeji, centru Eparhije raško-prizrenske u egzilu, koji se nalazi u valjevskom selu Lelići. Katakombe su poznate iz prvog vremena hrišćanstva, kad je ono bilo gonjeno i hrišćani se krili po pećinama, podrumima, grobovima. Po njima su katakombe Eparhije raško-prizrenske u egzilu dobile ime, a sad ih je više od 35.
Sa blagoslovom Njegovog Preosveštenstva episkopa raško-prizrenskog i kosovsko-metohijskog u egzilu G. G. Artemija, u nedelju, 5. jula 2015. godine, odslužena je prva Liturgija u novoosnovanoj katakombi – manastiru Svetog Velikomučenika Georgija nedaleko od Banja Luke. Nalazi se u selu Donja Jošavka u opštini Čelinac.[18] Za duhovne potrebe vjernog naroda određen je jeromonah Platon (Babić). Prvu svetu arhijerejsku liturgijuiturgiju u ovom manastiru služio je Njegovo Preosveštenstvo horepiskop staroraški i loznički G. G. Nikolaj uz sasluženje protosinđela Irineja i jerođakona Partenija. Liturgiji je prisustvovalo pedesetak vjernika iz raznih krajeva Republike Srpske i manji broj vjernika iz Srbije.[19]
Katolicizam[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima katoličke vjeroispovijesti se izjasnilo 25.763 građana Republike Srpske.
Još od srednjeg vijeka, katolicizam igra značajnu ulogu na ovim prostorima. Brojni monaški redovi donosili su katoličku duhovnost i promjene u društveni život. U tom periodu, a i nakon njega, izgrađeni su mnogi samostani, katedrale i druge bogomolje katolika. U njima su sačuvane knjige i umjetnine velike kulturološke vrijednosti. Takvi objekti, od velikog značaja za pripadnike katoličke religije, nalaze se danas i na prostoru Republike Srpske.
Rimokatolička crkva[uredi | uredi izvor]
U periodu između 1234 — 1239. Mađari su vodili vojne pohode i krstaške ratove protiv Banovine Bosne i bana koga su smatrali vođom jeresi. Mađari su ratovali s Bosnom i 1244. godine, ali ipak od vremena tih ugarskih navala za vrijeme vladavine bana Mateja Ninoslava počinje se u Banovini Bosni širiti i uređivati rimokatolička crkva pod upravom Ivana, dominikanca, i po narodnosti Nijemca. Pape Grgur IX i Inoćentije IV na molbu ugarskoga kralja Bele IV odvojili su rimokatoličku biskupiju u Bosni od dubrovačke nadbiskupije i potčinili je kaločkom, ugarskom nadbiskupu, iz čega se takođe vide mađarske pretenzije na Bosnu. Pod tim nadbiskupom ostala je bosanska rimokatolička crkva sve do 1852. godine, a episkop se većinom nalazio u Đakovu jer se u Bosni nije mogao održati zbog nesređenih prilika.[20]
Dominikanci[uredi | uredi izvor]
Prvi pomen dominikanaca na teritoriji današnje Republike Srpske, vidljiv je u pismu pape Grgura IX, od 10. oktobra 1233. godine upućeno prioru i redovnicima dominikanskog samostana u Kraljevini Bosni. Dolazak dominikanaca na ove prostore, kao i njihovu početnu djelatnost zapisuje i dokumentuje prior Petar iz Bodroga u djelima izdatim u Ugarskoj 1259. godine. Najveći dio podataka o dominikancima i njihovom djelovanju, se odnosi na okolinu Kozarske Dubice.[21] Osim predstavnika dominikanskog reda, koji su vršili dužnosti bosanskih i trebinjsko-mrkanskih biskupa, tokom 15. vijeka određen broj pripadnika dominikanskog reda, službovao je na dvoru kraljeva Bosne.[22] Nakon što franjevci preuzimaju sve inkvizitorske obaveze u Kraljevini, prestalo je i formalno pravo dominikanaca za službovanjem na ovim prostorima. Posljednji dominikanac, koji je obavljao dužnost bosanskog biskupa, bio je Gabrijel Polgar, koji se na tom položaju zadržao 1493. do 1501. godine.[23]
Trapisti[uredi | uredi izvor]
Trapisti se razvijaju iz reda cistercita kada je sredinom 17. vijeka opat Rance u pomenutom samostanu „La Trape” u Francuskoj, po kome red i dobija ime, započeo reformu koja se sastojala u vraćanju na strogu disciplinu iz vremena svetog Benedikta, velikog reformatora cistercitskog reda. Tako su trapisti reformirani cisterciti koji zajedno sa kartuzijancima čine dva najstrožija reda u Katoličkoj crkvi. U svijetu danas postoji 95 muških i 64 ženska trapistička samostana, a jedini muški na području prostora bivše Jugoslavije je Opatija „Marija Zvijezda” u banjalučkom naselju Trapisti. Prvi trapisti koji su došli u Banju Luku bili su Nijemci, a oni poznaju tehnologiju proizvodnje piva. Narod je u ovim krajevima pekao rakiju, i to lošu, pa su se ljudi od nje često razbolijevali. Franz Pfaner, osnivač samostana, napravio je bolnicu za ovu vrstu bolesnika i liječio ih pivom. Danas se to pivo zove Nektar, a nekad se, po svojim osnivačima, zvalo Trapističko pivo. Za godinu osnivanja Banjalučke pivare uzima se 1873. godine, što je djelomično tačno jer se tek šest godina poslije krenulo sa industrijskom proizvodnjom piva, a do tada su ga trapisti pravili samo za svoje potrebe.[24] Ono po čemu su redovnici trapističkog reda naročito poznati je i proizvodnja sira Trapista. Proizvodnja sira trapista započela je ponovno 1882. godine, kada je u banjalučki samostan stigao opat Ignacije iz francuskog samostana „Port-du-Salut”. U početku je sir pravljen samo za potrebe samostanske zajednice, a kasnije su ga pravili i za tržište Austrije i Ugarske, ali i cijele Evrope.[traži se izvor]
Franjevci[uredi | uredi izvor]
Poslije duže međusobne borbe između 1248 i 1291. godine, franjevci su na teritoriji današnje Republike Srpske, kao inkvizitori, sasvim zamijenili dominikance, a u velikom broju Franjevci su došli u prvoj polovini 14. vijeka, te svojim vještim radom znatno doprinijeli širenju i utvrđenju rimokatoličke vjere. Prvi franjevci su većinom bili Nijemci, a manji broj je bio Italijana i Hrvata, dok poslije izvjesnog vremena Italijani su postali većina. Rim je italijanske franjevce naročito slao, jer ih je smatrao kao najpouzdanije, a i zbog toga što je billo vrlo malo franjevaca porijeklom iz Banovine Bosne.[25]
Tokom 1291. godine Franjevci dolaze u Srebrenicu i u naselju Klisa, grade samostan i crkvu Svete Marije, a franjevačka provincija „Bosna Srebrena“ dobila je naziv po prvom samostanu u Srebrenici. Franjevački samostan u Srebrenici postao je poznat i po tome što ga je prilikom osvajanja Bosne posjetio sam sultan Mehmed Fatih i tada mu poklonio „srebreni lakat“, neki relikvijar porijeklom iz Dalmacije. Na lokalitetu Klisa u Srebrenici postoje i danas tragovi dva objekta, crkve i samostana. Prema tim tragovima, crkva Svete Marije pokazuje se kao četvrtasta dvorana sa pravougaonim korom (svetištem). Dužina zgrade iznosi oko 17 metara, širina lađe 8 metara, a kora oko 5 metara.[26] Ostaci crkve Svete Marije su konzervisani, a 1991. godine, u znak 720 godina od dolaska Franjevaca u ovaj kraj, obnovljena je i stavljena u funkciju. Ovdje se redovno održavaju mise zadnje nedjenje u mjesecu.[27]
Istočne katoličke crkve[uredi | uredi izvor]
Istočne katoličke crkve su crkve koje pripadaju različitim istočnim obredima, a nalaze se u punom su jedinstvu sa Rimokatoličkom crkvom. Istočna katolička crkva na teritoriji Republike Srpske, ima značajan broj vjernika, uglavnom pripadnika ukrajinskog naroda, čiji vjerski život je organizovan pod jurisdikcijom Grkokatoličke crkve u Hrvatskoj i Srbiji.
Grkokatolička crkva[uredi | uredi izvor]
Grkokatolička crkva u Republici Srpskoj je istočna katolička crkva grčko-vizantijskog odnosno slovenskog obreda koja je u punoj uniji sa Katoličkom crkvom. Jurisdikciju nad grkokatolicima u Srpskoj ima Križevačka eparhija, koja pored Republike Srpske obuhvata područja Hrvatske i Slovenije. U Republici Srpskoj postoji veći broj vjerskih objekata grkokatolika, dok se centralna katedralna crkva Hrista Carja nalazi u Banja Luci, pri parohiji Krista Carja formiranoj 1917. godine.[28]
Dolaskom Ukrajinaca grkokatolika formiraju se grkokatoličke parohije na prostoru današnje Republike Srpske. Skoro sve župe su skoncentrisane u zapadnom dijelu Srpske. Od odsivanja prvih župa, grkokatolici nikad nisu uspjeli da se izbore za samostalnu eparhiju čija bi jurisdikcija bio samo prostor Republike Srpske, s obzirom da u Federaciji BiH, broj grkokatolika je zanemarljiv, pa su kroz cijelu istoriji ovdašnji grkokatolici potpadali uglavnom pod Križevačku eparhiju. Na mjesto ukinutog Bosansko-slavonskog vikarijata 2005. osnovan je dekretom Ordinarijata Križevačke eparhije „Grkokatolički vikarijat Križevačke eparhije u Bosni i Hercegovini“. Tada je vikarom (sinđelom) imenovan protojerej stavrofor Mihal Stahnek. Vikarijat je ponovno potvrđen 2. oktobara 2009. s nazivom „Grkokatolički vikarijat u Bosni i Hercegovini“. Na prostoru ovog vikarijata, kao i cijele Republike Srpske živi samo nekoliko domaćih žumberačkih grkokatoličkih porodica u Banja Luci, dok većinu od nekolikoli hiljada vjernika čine Ukrajinci. Sjedište vikarijata je u Trnopolju kod Kozarca.[29]
Protestantizam[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima protestantske vjeroispovijesti se izjasnilo 298 građana Republike Srpske.
Protestantska Hrišćanska zajednica, je crkva protestantsko-evanđeoskog veroispovedanja. Protestanti predstavljaju treće krilo hrišćanstva, pored Rimo-Katoličke i Pravoslavne crkve. Po svom uređenju Protestantska Hrišćanska zajednica je slobodna crkva, kongregacionalnog uređenja, što znači da organizaciono crkvu vode vjernici, a ne crkvena hijerarhija. Sveštenik crkve je jedan od vjernika, kome je povjerena čast da predstavlja crkvu.[30] Protestantizam se na teritoriji Republike Srpske pojavio, nakon okupacije ovih prostora od strane Austrougarske monarhije, prvenstveno zvog naseljavanja brojnih evropskih naroda na prostor tadašnje Bosne i Hercegovine. U Republici Srpskoj postoji samo jedna registrovana zajednica vjernika Protestantske hrišćanske zajednice, i nalazi se u Banja Luci. Evangelističke ili evanđeoske crkve predstavljaju podgrupu u okvirima protestantizma, a u Republici Srpskoj postoje četiri registrovane evanđeoske crkve.[31] Protestanti u Republici Srpskoj su, u najvećem procentu dio mađarskog naroda i Slovaci. Adventizam je grana protestantizma koja je nastala u 19. vijeku kao dio Drugog velikog buđenja u Sjedinjenim Američkim Državama.
Na teritoriji Republike Srpske, Protestantska Hrišćanska zajednica, je najviše aktivna u najvećem gradu Srpske, Banjaluci, gdje je registrovana vjerska zajednica sa nazivom Protestantska crkva „Hrišćanska zajednica”[32]
Adventizam[uredi | uredi izvor]
U Republici Srpskoj djeluje i Adventistička crkva, koja je dio protestantske vjerske zajednice. Hrišćanska adventistička crkva organizovana je putem delegatskog sistema, što znači da autoritet Crkve počiva na vjernicima mjesnih crkava. Adventistička crkva u državama na prostoru bivše Jugoslavije je podijeljena na crkvene oblasti. Sjedište zapadne crkvene oblasti je u Banjaluci, gdje se i nalazi najviše vjernika.[33] Hrišćanska adventistička crkva je u bivšoj Jugoslaviji bila podijeljena na četiri upravne oblasti, a takvu organizaciju je zadržala i posle rata. Jugoistočna upravna oblast, Sjeverna upravna oblast i Južna upravna oblast su imale sjedište u gradovina na teritoriji Srbije, a Jugozapadna upravna oblast je imala sjedište u Sarajevu. Jugozapadna upravna oblast je zbog rata, od 1992. godine, premjestila svoje sjedište u Beograd. Godine 1995. više ih je od sedamstotina, podijeljenih u šest pastoralnih okruga sa sjedištima u Sarajevu, Banja Luci, Prijedoru, Gradišci, Doboju, Bijeljini, sa dvadeset i tri molitvena doma.[34] Nakon okončanja ratnih sukoba rajem 2000. godine, adventisti razvijaju živu prozelitsku aktivnost za teritoriju Republike Srpske, iz novog sjedišta ove upravne oblasti, koje se nalazi u Bjeljini.[35]
Baptizam[uredi | uredi izvor]
Za razliku od mnogih drugih vjerskih pokreta tokom istorije, počeci baptizma ne mogu se odrediti s najvećom preciznošću. Ne postoji jedan jedinstveni događaj, niti pojedinačna ličnost kojima bi se mogli pripisati počeci ovoga pokreta. Njegove korijene treba tražiti u čitavom nizu vjerskih događanja u Engleskoj krajem 16. i naročito početkom 17. vijeka, a u mnogo manjoj mjeri i u pojedinim vjerskim pokretima i u drugim zapadnoevropskim zemljama, posebno menonitskom u Holandiji.[36] Baptizam se kao vid protestantizma pojavio na prostorima današnje Republike Srpske, nakon naseljavanja stranih naroda na teritoriju nove austrougarske jedinice, Kondominijuma BiH. Prva baptistička crkva na prostorima današnje Srpske je osnovana u Sarajevu 1863. a tek nakon Prvog svjetskog rata u Kraljevini SHS, a samim tim i na prostorima današnje Republike Srpske, joj je bila zakonom priznata vjeroispovijest. Tokom Drugog svjetskog rata mnogi baptisti sarađivali su sa fašističkim režimom i posebno sa Gestapoom. Broj vjernika baptističke crkve u Republici Srpskoj je mali, a pretpostavlja se da iznosi oko 100 vjernika.[37] Zabilježeno je da je 1890. u Sarajevu živjelo 20 baptista, te da se taj broj s decenijama nije mnogo uvećao.[34]
Tokom mjeseca septembra 2020. godine u Istočnom Sarajevu je svoje prostorije otvorila Hrišćanska baptistička crkva. Prostorije Baptističke crkve, nalaze se u Hilandarskoj ulici na teritoriji opštine Istočno Novo Sarajevo, a ova vjerska zajednica predstavlja prvu vjersku zajednicu protestantskog učenja na teritoriji Istočnog Sarajeva.[38]
Evangelizam[uredi | uredi izvor]
Najveći broj protestanata na teritoriji Republike Srpske su pripadnici evangelističke zajednice. Zajednica slovačkog naroda u Srpskoj je 2009. godine otvorila Slovačka evangelistička crkva, a riječ je o prvom vjerskom objektu te vrste u Republici Srpskoj. Crkva je izgrađena donacijom Slovaka koji žive u Semberiji, uz pomoć Grada Bijeljina i Slovačke ambasade u BiH. U Bijeljini danas živi između 20 i 30 slovačkih prodica, pripadnika evangelističke zajednice.[39] Njemci koji su do početka Drugog svjetskog rata naseljavali Novo Selo kod Bijeljine, bili su pripadnici Evangelističke crkve, a u centru Novog Sela, danas se nalazi katedrala iz tog perioda.[40]
Pentekostalizam[uredi | uredi izvor]
Pentekostalci su jedna od harizmatskih vjerskih grupa u hrišćanstvu. Oni posebno naglašavaju značaj krštenja u Svetom duhu. Ime su dobili po prazniku Duhovi (grč. πεντηκοστή, Pentekost) kada se, po biblijskom predanju, Sveti duh spustio na apostole. Grad koji je rodno mjesto pentekostalizma na teritoriji današnje Republike Srpske je Brčko, gdje se ova grupa vjernika prvi put pojavila 1957. čime je Brčko postalo centar pentekostalizma, odakle su se širile misijske stanice, od kojih je jedna osnovana i u Trebinju.[34]
Ostale hriščanske vjeroispovijesti[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima ostalih hrišćanskih vjeroispovijesti se izjasnilo 2.544 građana Republike Srpske.
Pored tri glavne grane hrišćanstva, pravoslavlja, rimokatolicizma i protestantizma, vremenom su se javile i druge religijske grupe nastale izdvajanjem od starijih grana. Među druge crkve koje su se proglasile za „hrišćanske“, ali koje se udaljuju od pomenute klasifikacije spadaju Mormoni i Jehovini svjedoci, čije je prisustvo postojano i na teritoriji Republike Srpske. Na teritoriji Republike Srpske u istoriji je zabilježeno i postojanje Nazarena.
Jehovini svjedoci[uredi | uredi izvor]
Jehovini svjedoci su najbrojnija i najorganizovanija manjinska vjerska grupacija u Republici Srpskoj. Na teritoriji Republike Srpske djeluju od samog kraja rata, a broj pripadnika ove vjerske zajednice iznosi oko 1.000. Aktivne zajednice Jehovinih svjedoka, djeluju u Banja Luci, Bijeljini, Doboju i Zvorniku. Najaktivnija zajednica Jehovinih svjedoka u Republici Srpskoj se nalazi u Bijeljini, sa sjedištem u Jermenskoj ulici, gdje se redovno održavaju bogosluženja, i sastanci ove vjerske grupacije. Jehovini svjedoci ne slave rođendane, niti vjerske praznike, odbijaju služenje vojnog roka, ne žele glasati na izborima, niti odati čast i poštovanje državi i njenoj zastavi, a smatraju se najaktivnijim misionarskim radnicima. Njihovi članovi imaju obavezu da obilaze privatne kuće i stanove kako bi u svom „misionarskom pohodu” propovijedali učenje, a jednom godišnje slave „spomendan”, tvrdeći da ga treba održavati na biblijsku godišnjicu Hristove smrti.[41]
Mormoni[uredi | uredi izvor]
Mormonska zajednica u Republici Srpskoj se aktivirala početkom 21. vijeka, dolaskom stranih misionara, prvenstveno iz centralne crkve Isusa Hrista svetaca poslednjih dana. U septembru 2012. godine u Sarajevu je registrovana prva mormonska crkva, koja je ponijela naziv Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana u kojoj se javna bogosluženja obavljaju svake nedjelje. Aktivno djelovanje mormonske zajednice u Republici Srpskoj prisutno je samo u Banja Luci.[42]
Nazareni[uredi | uredi izvor]
Postojanje vjernika koji se izjašnjavaju kao nazareni, bilo je primjetno u Bijeljini početkom 20. vijeka. Jedan od bijeljinskih Slovaka iz ugledne porodice Šimon, Mihajl je postao nazaren. Sveštenik ove vjerske grupacije u Bijeljini je bio Jovo Doroški, a religiozne obrede su obavljali u improvizovanoj Skupštini u Galamića sokaku u Bijeljini. Skupštine su mesta gde se održava Bogosluženje Hrišćanske nazarenske zajednice. Kako se pripadnici te religiozne grupe nisu imali gdje sahranjivati, Mihajl Šimon je poklonio jednu parcelu svoje zemlje za groblje. To se desilo oko 1920. godine. Karakteristično za nazarene je da na njihovim grobovima, nema nadgrobnih obilježja karakterističnih za druge religije, pa je danas nemoguće utvrditi koliko je nazarena sahranjeno u slovačkom groblju u Bijeljini.[43]
Islam[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima islamske vjeroispovijesti se izjasnilo 149.435 građana Republike Srpske.
Islam je u Republici Srpskoj, nakon Pravoslavlja najbrojnija vjerska zajednica. Na teritoriji današnje Republike Srpske Islam se prvi put pojavljuje, u vremenu okupacije Kraljevine Bosne, i Vojvodstva Svetog Save od strane Osmanlija u 15. vijeku. Dolaskom Osmanskog carstva, veliki broj pravoslavnog stanovništa je prisilno prevedn u Islam, dok je određen broj prešao dobrovoljno. Proces prelaska na islam se ubrzao sa nastankom muslimanskih naselja okupljenih oko islamskih kulturnih ustanova poput džamija i tekija. Najokrutniji način prelaska u islam je predstavljao Danak u krvi, sistem prikupljanja mladih dječaka iz osvojenih hrišćanskih zemalja u Osmanskom carstvu, kao vid redovnog oporezivanja sa ciljem da se napravi vijerna robovska vojska (koju su ranije činili ratni zarobljenici) — Adžemi odžak odnosno janjičari, i klasa (vojnih) administratora. Najznačajniji predstavnik, ovakvog vida prelaska u Islam sa teritorije današnje Republike Srpske je Mehmed-paša Sokolović, porijeklom Srbin iz Hercegovine, rođen u selu Sokolovići blizu gradića Rudo, a pravo ime mu je bilo Bajica Sokolović.
Po samom dolasku na ove prostore Turci su izgradili veliki broj džamija, od kojih su na teritoriji Republike Srpske najstarije banjalučke džamije Behram begova izgrađena 1560. godine, Ferhadija izgrađena 1579. godine, i Arnaudija izgrađena 1594. godine, Atik džamija u Bijeljini sagrađena između 1520. i 1566. godine. Najstarijom džamijom u Republici Srpskoj smatra se Careva džamija u Nevesinju, koja je sagrađena između 1481. i 1512. godine za vrijeme vladavine sultana Bajazita II, prije zvanične turske okupacije Vojvodstva Svetog Save.[44]
Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini[uredi | uredi izvor]
Duhovno vođstvo muslimana u Republici Srpskoj, kao i u ostatku Bosne i Hercegovine se zove Rijaset Islamske Zajednice. Ova organizacija je odgovorna za sva vjerska i šerijetska pitanja bosanskohercegovačkih muslimana u zemlji i svijetu. Islamska zajednica u Bosni i Hercegovini čini samostalni rijaset i djeluje između ostalog i na području Republike Srpske. Centar joj se nalazi u Sarajevu. Na čelu ove islamske zajednice je reis-ul-ulema, a zajednica ima devet muftijstava na području Bosne i Hercegovine, od kojih se na teritoriji Republike Srpske nalaze sljedeća: banjalučko, bihaćko, goraždansko, mostarsko, sarajevsko, tuzlansko i zeničko.[45]
Judaizam[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima judaističke vjeroispovijesti se izjasnilo 13 građana Republike Srpske.
Judaizam na teritoriji današnje Republike Srpske, kao i cijelog Balkanskog poluostrva ima dugu istoriju, koja seže u period turske vladavine na ovim prostorima. Protjerivanje aškenaskih Jevreja iz srednje i istočne Evrope, egzodus sefarda sa Pirinejskog poluostrva zbog navodnog neprihvatanja hrišćanstva i pojava Osmanskog carstva na Balkanu ključni su istorijski momenti za prekretnicu u razvoju judaizma na Balkanskom poluostrvu i teritroiji na kojoj se danas nalazi Republika Srpska. Dolaskom na ove prostore velikog broja Jevreja, tokom vremena turske okupacije, i povećanje njihovog broja za vrijeme austrougarske okupacije, proširilo je judaizam, kao novu religiju na ove prostore, uključujući i kompletnu territoriju Republike Srpske. Jevreji su naseljvali veće gradove, poput Banja Luke, a i manja mjesta poput Bijeljine, Višegrada, Doboja, gdje su izgradili veći broj sinagoga, a judaizam je postao jedna od sveprisutnih religija, i ostavio veliki trag u istoriji tih krajeva.[46]
Na teritoriji Republike Srpske, kroz istoriju je postojao veći broj sinagoga, koje su mahom sve srušene, a judaizam kao religija sveden na minimalan procenat vjernika za vrijeme Drugog svjetskog rata. Tokom genocida sprovođenog od strane Ustaša, srušene su dvije sinagoge u Banja Luci, sinagoga u Doboju, Bijeljini, Višegradu, Trebinju, kao i veliki broj jevrejske imovine. Broj Jevreja koji su preživjeli rat se smanjio nakon stvaranja države Izrael, gdje se naselio veliki broj Jevreja iz mnogih zemalja svijeta.
Jevrejske opštine[uredi | uredi izvor]
U Republici Srpskoj, danas su aktivne dvije jevrejske opštine, gdje postoje i objekti u kojima Jevreji obavljaju svoje bogosluženje, koje okupljaju malobrojnu jevrejsku zajednici u Republici Srpskoj. U Jevrejskoj opštini Banja Luka koja je osnovana 1848. godine, u sklopu Jevrejskog kulturnog centra 2013. izgrađena je sinagoga "Ilona Vajs", a u Banja Luci kao najvećem gradu Srpske, primjetan je i najveći broj pripadnika judaizma. Druga zajednica jevrejskog naroda je Jevrejska opština u Doboju, osnovana 1871. godina, a u samom gradu se nalazi sinagoga "Bet Šalom" osvještana u novembru 2003. godine, nakon rekonstrukcije porodične kuće Aleksandra Vrhovskog i Ota Kalamara.
Istočnjačke vjeroispovijesti[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima istočnjačkih vjeroispovijesti se izjasnilo 84 građana Republike Srpske.
U Republici Srpskoj, iako bez javne i vidljive aktivnosti žive i vjernici istočnjačkih vjeroispovijesti, u koje spadaju: hinduizam, budizam, konfučijanizam, taoizam, bahaizam, sikizam i druge manje vjerske grupacije. Broj vjernika ovih grupacija je veoma mali i bez aktivnije organizacije i samih aktivnosti.
Ostale vjeroispovijesti[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima ostalih vjeroispovijesti se izjasnilo 5.790 građana Republike Srpske.
Vaišnavska vjerska zajednica[uredi | uredi izvor]
Na području Republike Srpske živi i manji broj pripadnika Hare Krišna pokreta. Društvu za svjesnost Krišne u Republici Srpskoj, priključili su se i građani Banje Luke, Rogatice i Trebinja. Priča o ovoj vjerskoj zajednici je pokrenuta sedamdesetih godina, kada su prvi sljedbenici pokreta počeli dolaziti na teritoriju Republike Srpske, a 1988. godine ovo duhovno znanje ozbiljnije je predstavljeno stanovnicima uz otvaranje Centra za vedske studije sa sjedištem u Sarajevu, a koje pokriva i teritoriju Republike Srpske. Tokom 2007. godine zvanično je registorvana i Vaišnavska vjerska zajednica, za teritoriju cijele Bosne i Hercegovine. U Centru za vedske studije u Sarajevu žive i monasi koji vode asketski način života. Monasi su zavjetovani na celibat i nisu osnovali svoje porodice, a dan im je ispunjen pjevanjem i molitvom. Svi ostali sljedbenici pridržavaju se četiri osnovna principa pokreta: ne jedu mesu, ne kockaju se, zabranjena im je intoksikacija i upražnjavaju seks jedino s bračnim partnerom. Ovaj vjerski Pokret je otvoren za sve zainteresovane građane koji su posebno pozvani na učešće u specijalnom programu koji se održava svake nedjelje u 17 sati.[47]
Agnosticizam i ateizam[uredi | uredi izvor]
Prema službenim podacima Republičkog zavoda za statistiku na popisu stanovništva 2013. godine, pripadnicima Agnostika se izjasnilo 1.223, a pripadnicima Ateista 5.784 građana Republike Srpske.
Republika i vjerske zajednice[uredi | uredi izvor]
Za odnose Republike Srpske sa vjerskim zajednicama zadužen je Republički sekretarijat za vjere, koji deluje u sklopu Ministarstva prosvjete i kulture Republike Srpske. Na ovaj sekretarijat su prenijeti poslovi bivšeg Ministarstva za vjere Republike Srpske.
Pravni okvir za djelatnost vjerskih zajednica uređen je Ustavom Republike Srpske i posebnim Zakonom o slobodi vjere i pravnom položaju crkava i vjerskih zajednica u BiH. Pri Ministarstvu pravde Republike Srpske vodi se Registar vjerskih zajednica u koji se upisuju vjerske zajednice koje svoju delatnost ostvaruju na području Republike Srpske.
Vjeronauka[uredi | uredi izvor]
Vjeronauka je uvedena kao obavezan predmet u osnovnim školama Republike Srpske još 1992. na osnovu tadašnjeg Zakona o osnovnom obrazovanju i vaspitanju. Časovi vjeronauke se održavaju jednom sedmično u trajanju od 45 minuta u sklopu rasporeda časova. Vjeronauku mogu predavati diplomirani teolozi i lica koja su položila stručni ispit za vjeroučitelje — sveštenici ili civili. Episkopski savjet, koga čine svi pravoslavni episkopi u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini, donio je na sjednici 2001. odluku o osnivanju Katihetskog odbora Srpske pravoslavne crkve u Republici Srpskoj i Bosni i Hercegovini. Katihetskom odboru je stavljena u dužnost briga o programu i udžbenicima za vjeronauku, kao i polaganju stručnih ispita za vjeroučitelje. Udžbenike pravoslavne vjeronauke za korišćenje odobrava Ministarstvo prosvjete i kulture Republike Srpske, a sadržaj programa utvrđuje Katihetski odbor. Izdavanje udžbenika se vrši s blagoslovom jednog od episkopa u Episkopskom savjetu.[48]
Učenici osnovnih i srednjih škola u Republici Srpskoj, koji nisu pravoslavne vjeroispovijesti imaju mogućnost da pohađaju časove katoličke ili islamske vjeronauke, čije udžbenike i samo gradivo uređuju nadležne vjerske institucije.
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Vjerski sastav po opštinama Republike Srpske, 2013. godina. -
Udio pravoslavaca po opštinama Republike Srpske, 2013. godina. -
Udio islamskih vjernika po opštinama Republike Srpske, 2013. godina. -
Udio katolika po opštinama Republike Srpske, 2013. godina.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Noveritis praetera, quod in Regno Bani Culini de Bosna non est nisi unus episcopatus, et episcopus modo mortuus est. Si posset fieri quod aliqius Latinus ibi ponertur.
- ^ Poznati srpski naučnik Milutin Milanković izradio je do sada astronomski najprecizniji i najtačniji kalendar tako što je reformisao dotadašnji julijanski kalendar.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Religija”. Vlada Republike Srpske. Pristupljeno 26. 8. 2018.
- ^ Saopštenje — Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Republici Srpskoj 2013, Rezultati popisa (jezik: srpski) (jezik: bošnjački) (jezik: hrvatski)
- ^ Republički zavod za statistiku — Republika Srpska
- ^ Klajić 1882, str. 40.
- ^ Bogdanović 1981, str. 317-320.
- ^ Davidović 1998, str. 20.
- ^ „Ugljevik: Duhovni centar uz crkvu zadužbinu ruske vojske”. Bijeljina promo. Arhivirano iz originala 04. 11. 2016. g. Pristupljeno 3. 11. 2016.
- ^ „Ruski manastir i etno selo u Republici Srpskoj”. Glas Rusije. Arhivirano iz originala 04. 11. 2016. g. Pristupljeno 3. 11. 2016.
- ^ „Manastir Svete Petke na Pet Jezera u Bijeljini”. Eparhija zvorničko-tuzlanska. Arhivirano iz originala 05. 10. 2013. g. Pristupljeno 11. 05. 2017.
- ^ „Pale: Rusija obilježila dan nacionalnog jedinstva”. Glas Srpske.
- ^ Davidović 1998, str. 19.
- ^ O polaganju stručnog ispita za vjeroučitelje u Republici Srpskoj Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. mart 2014), Pristupljen 11. 5. 2017.
- ^ Katihetski odbor Srpske pravoslavne crkve u Bosni i Hercegovini, Pristupljeno 11. 5. 2017.
- ^ Davidović 1998, str. 16.
- ^ Davidović 1998, str. 17.
- ^ Jevtić 2004.
- ^ „Prvi Starokalendarski manastir u našoj zemlji”. Srpska kafe. Arhivirano iz originala 03. 11. 2016. g. Pristupljeno 1. 11. 2016.
- ^ „Manastir Svetog velikomučenika Georgija”. Eparhija raško-prizrenska u egzilu. Pristupljeno 25. 8. 2018.
- ^ „Odslužena prva Liturgija u katakombi Sv. Vlkm. Georgija u Republici Srpskoj”. KM Novine. Pristupljeno 25. 8. 2018.
- ^ Grujić 1921, str. 8.
- ^ Jalimam, str. 76.
- ^ Jalimam, str. 84.
- ^ Jalimam, str. 83.
- ^ „Delibašino selo”. Turistička organizacija Banja Luke. Arhivirano iz originala 29. 12. 2017. g. Pristupljeno 11. 5. 2017.
- ^ Davidović 1998, str. 8.
- ^ Kujundžić 1968, str. 238-240.
- ^ „Religijsko bogatstvo — Kapela Svete Marije u Srebrenici”. eSrebrenica. Arhivirano iz originala 04. 08. 2016. g. Pristupljeno 11. 5. 2017.
- ^ „Parohija Hrista Carja”. Žumberački vikarijat. Pristupljeno 25. 2. 2017.
- ^ „Grkokatolički vikarijat u BiH”. Žumberački vikarijat. Pristupljeno 25. 2. 2017.
- ^ „Ko smo mi?”. Protestantska hrišćanska zajednica. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ „Ne poštuju svece, obraćaju se direktno Bogu”. Nezavisne. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ „O nama”. Protestantska crkva „Hrišćanska zajednica”. Pristupljeno 12. 1. 2020.
- ^ „Crkvena organizacija”. Hrišćanska adventistička crkva u BiH. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ a b v Todorović 2011, str. 280.
- ^ „Vjerske sekte-Adventisti — Odbacuju ikone, relikvije, oružje i krstove”. Glas Srpske. Arhivirano iz originala 24. 02. 2017. g. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ „Istorijat”. Hrišćanska Baptistička crkva. Arhivirano iz originala 24. 02. 2017. g. Pristupljeno 24. 2. 2017.
- ^ „Razgovor s Tomislavom Dobutovićem, pastorom Baptističke crkve”. Katolička tiskovna agencija. Pristupljeno 24. 2. 2017.
- ^ „Baptistička crkva otvorila prostorije u Istočnom Sarajevu”. Katera. Pristupljeno 8. 10. 2020.
- ^ „U Bijeljini otvorena slovačka evangelistička crkva”. Kliks. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ „Nijemci u Semberiji”. dw.com. Pristupljeno 23. 2. 2017.
- ^ „Bijeljinci uznemireni Jehovinim svjedocima”. Nezavisne novine. Pristupljeno 11. 5. 2017.
- ^ Banjaluka.com (2013-08-18). „Mormoni vrbuju Banjalučane”. Banjaluka (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 2022-03-21.
- ^ Slovaci u Bijeljini 2005, str. 14.
- ^ „NEVESINjE: SVEČANO OTVORENjE OBNOVLjENE CAREVE DžAMIJE”. BHRT. Arhivirano iz originala 05. 11. 2016. g. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ „Muftijstva IZ”. Islamska zajednica u BiH. Arhivirano iz originala 05. 11. 2016. g. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ „Istorija”. Jevrejska opština Banja Luka. Arhivirano iz originala 29. 05. 2017. g. Pristupljeno 6. 11. 2016.
- ^ „Kako žive vjerske manjine u BiH?”. Diskriminacija.ba. Pristupljeno 11. 5. 2017.
- ^ „Odbor za vjersku nastavu Arhiepiskopije beogradsko-karlovačke: O polaganju stručnog ispita za vjeroučitelje u Republici Srpskoj”. Arhivirano iz originala 06. 03. 2014. g. Pristupljeno 24. 02. 2017.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Grujić, Radoslav (1921). Pravoslavna srpska crkva. Beograd.
- Klajić, Vjekoslav (1882). Poviest Bosne. Zagreb.
- Jalimam, Salih Abdulah. Dominikanci u Srednjovjekovnoj Bosni. Zenica.
- Davidović, Svetislav (1998). Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini od 960. do 1930. godine. Novi Sad.
- Kujundžić, Juraj (1968). Srednjovjekovne crkve u Srebrenici. Sarajevo: Dobri pastir.
- Bogdanović, Dimitrije (1981). Istorija srpskog naroda. Beograd.
- Todorović, Dragan (2011). Protestantizam na Balkanu i u Srbiji. Niš.
- Jevtić, Atanasije (2004). Zablude raskolnika tzv. Starokalendaraca. Beograd.
- Muzej Semberije (2005). „Slovaci u Bijeljini”. 1: 20.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Republički sekretarijat za vjere Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. новембар 2016)
- Grkokatolički vikarijat u Bosni i Hercegovini
