Republika Kina

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Republika Kina (višeznačna odrednica).

Republika Kina 中華民國 (kineski)
Zastava Grb
Krilatica: nema
Himna: Три народна принципа (kin: 三民主義)
Teritorija pod kontrolom Republike Kine (tamno zeleno) i teritorija koju prisvaja, ali i ne kontroliše (svetlo zeleno)
Glavni grad	Tajpej
Službeni jezik	mandarinski
Vladavina
Predsednik	Caj Ingven
Predsednik Vlade	Mao Čikuo
Istorija
Nezavisnost	proglašenje Republike Kine 10. oktobar 1911. premeštanje Republike na Tajvan 7. decembar 1949.
Geografija
Površina	‍
— ukupno	35.980 km2 (137)
— voda (%)	2,8
Stanovništvo	‍
— 2014.¹	23.382.948 (52)
— gustina	649,89 st./km2
Ekonomija
Valuta	novi tajvanski dolar
Ostale informacije
Vremenska zona	UTC +8
Internet domen	‍.tw‍
Pozivni broj	+886
¹ Republika Kina se u popisu tretira kao posebna teritorija — Tajvan

Republika Kina (kin: 中華民國; pin: Zhōnghuá Mínguó), kolokvijalno poznata kao Tajvan (kin: 臺灣; pin: Taiwan), defakto je nezavisna država u istočnoj Aziji koju kao takvu priznaje 11 od 193 države članice Ujedinjenih nacija. Narodna Republika Kina sebe smatra naslednicom Republike Kine, a teritoriju koju kontroliše vlada sa Tajvana smatra svojom.

Geografija

Glavni članak: Geografija Tajvana

Republika Kina se od 1949. prostire na teritoriji od 36.179 km². Njen glavni deo čini ostrvo Tajvan sa površinom od 35.801 km². Najveća dužina ostrva je 394 km, dok je najveća širina 144 km. Ovo pacifičko ostrvo na zapadu od kontinentalne Kine razdvaja Tajvanski prolaz. Na jugu Luzonski prolaz odvaja Tajvan od Filipina. Na severoistoku je japanski arhipelag Rjukju. Istočnokinesko more zapljuskuje severne obale Tajvana i odvaja ga od Japana i Južne Koreje.

Pored Tajvana, Republici Kini pripadaju Peskadori, ostrva Matsu i ostrvo Kvemoj u Tajvanskom prolazu. Tajvan pogađaju slične elementarne nepogode karakteristične za Japan: zemljotresi i tajfuni. Zbog toga se u gradnji zgrada i infrastrukture primenjuju posebni standardi.

Položaj

Površina države iznosi 36.193 km². Ostrvo Tajvan leži u složenom tektonskom području između Jangce ploče na zapadu i severu, Okinavske ploče na severoistoku i Filipinskog pokretnog pojasa na istoku i jugu. Gornji deo kore na ostrvu prvenstveno se sastoji od niza terana, uglavnom starih ostrvskih lukova koji su nametnuti zajedno kolizijom preteča Evroazijske ploče i Filipinske morske ploče. One su dodatno podignute kao rezultat odvajanja dela Evroazijske ploče pošto je potopljena ispod ostataka Filipinske morske ploče, procesa koji je koru pod Tajvanom učinio živahnijom.

Istok i jug Tajvana su složen sistem pojaseva formiranih, i deo zone, aktivnog sudara između dela Severnog Luzonskog korita Luzonskog vulkanskog luka i Južne Kine, gde se formiraju nagomilani delovi Luzonskog luka i Luzonskog prednjeg luka koji formiraju istočni obalni lanac i paralelnu unutrašnju uzdužnu dolinu Tajvana

Glavni seizmički rasedi na Tajvanu odgovaraju različitim zonama šavova između različitih terena. Oni su izazvali velike potrese tokom istorije ostrva. Dana 21. septembra 1999. u zemljotresu jačine 7,3 stepena poznatom kao „zemljotres od 921” poginulo je više od 2.400 ljudi. Mapa seizmičkog hazarda za Tajvan koju je izradila USGS pokazuje 9/10 ostrva sa najvišom ocenom (najopasnije).

Stanovništvo

Stanovništvo Republike Kine (na teritoriji koju kontroliše) je jula 2006. brojalo 23.036.087. Po gustini stanovništva od 640 stanovnika po kilometru kvadratnom Republika Kina je dvanaesta u svetu. Han Kinezi čine 98% stanovništva, dok su preostali stanovnici domoroci Austronežani.

Religije

Na Tajvanu se 18.718.600 ljudi izjašnjavaju kao vernici (podatak iz 2005). Najveće religijske zajednice su: budisti (8.086.000 ili 35,1%), taoisti (7.600.000 ili 33%), ikuan tao (810.000 ili 3,5%), protestanti (605.000 ili 2,6%) i rimokatolici (298.000 ili 1,3%).

Jezik

Zvanični državni jezik je mandarinski jezik, iako većina stanovništva govori tajvanski dijalekat (varijanta govora provincije Fuđien, odnosno hokien dijalekt), a mnogi govore i haka kineski. Domorodački jezici (Jezici Formoze) su na putu izumiranja, jer ih vlasti ne podržavaju. Tajvanci koriste tradicionalni kineski sistem pisanja.

Istorija

Istorija Kine
ANTIKA
Neolit c. 8500 – c. 2070 p. n. e.
Dinastija Sja c. 2070 – c. 1600 p. n. e.
Dinastija Šang c. 1600 – c. 1046 p. n. e.
Dinastija Džou c. 1046 – 256 p. n. e.
Zapadni Džou
Istočni Džou
Proleće i Jesen
Zaraćene države
CARSTVO
Dinastija Ćin 221–206 p. n. e.
Dinastija Han 206 p. n. e. – 220 n. e.
Zapadni Han
Dinastija Sin
Istočni Han
Tri kraljevstva 220–280
Vej, Šu i Vu
Dinastija Đin 265–420
Zapadni Đin
Istočni Đin	Šesnaest kraljevstava
Južne i Sjeverne dinastije 420–589
Dinastija Suej 581–618
Dinastija Tang 618–907
(Druga Džou dinastija 690–705)
Pet dinastija i deset kraljevstava 907–960	Dinastija Ljao 907–1125
Dinastija Sung 960–1279
Severni Sung		Zapadni Sja
Južni Sung	Đin
Dinastija Juan 1271–1368
Dinastija Ming 1368–1644
Dinastija Ćing 1644–1911
SAVREMENO DOBA
Republika Kina 1912–1949
Narodna Republika Kina 1949–sadašnjost	Republika Kina (Tajvan) 1949–sadašnjost
Srodni članci Kineska istoriografija Hronologija kineske istorije Dinastija u kineskoj istoriji Jezička istorija Istorija umetnosti Privredna istorija Istorija obrazovanja Istorija nauke i tehnologije Pravna istorija Medijska istorija Vojna istorija Pomorska istorija

Republika Kina je nastala 1912. Obuhvatala je Kinu i Mongoliju. U toku Drugog svetskog rata veliki deo Kine okupirao je Japan. Posle japanskog poraza u Kini je izbio građanski rat u kome je Republika Kina izgubila suverenitet nad kontinentalnom Kinom u korist novoosnovane NR Kine. Od tada, Republika Kina ima suverenitet nad ostrvom Tajvan i nad nekoliko okolnih ostrva. Od kraja devedesetih godina 20. veka, Republika Kina se često spominje pod nazivom Tajvan, dok se od kraja 1970-ih naziv Kina upotrebljavao za Narodnu Republiku Kinu. Zbog političkih pritisaka NR Kine, za Republiku Kinu se u međunarodnim organizacijama ponekad koristi naziv Kineski Tajpej.

Republika Kina je bila jedan od osnivača Ujedinjenih nacija i jedna od 5 stalnih članica Saveta bezbednosti, dok to mesto nije 1971. zauzela NR Kina odlukom Generalne skupštine UN.

Republika Kina i dalje smatra da je jedina legitimna vlada cele Kine, iako u stvarnosti ne pokušava da ostvari svoje tvrdnje o suverenitetu.

Politika

Organi vlasti Republike Kine deluju na osnovama Ustava Republike Kine i njena „Tri narodna principa“: „Republika Kina je demokratska narodna republika, kojom vlada narod i za narod“. Vlast je podeljena na pet administrativnih delova (juana): ispitni (kadrovski), kontrolni (nadzorni), izvršni, sudski i zakonodavni juan. Glavne političke snage u Republici Kini su Plava koalicija i Zelena koalicija.

Na čelu države je predsednik Republike Kine, koji se bira na četvorogodišnji mandat na demokratskim izborima, kada se sa njim bira i potpredsednik. Predsednik postavlja članove izvršnog juana, predsednika vlade i kabinet ministara. Predsednik Republike nema pravo veta u pitanjima koje izglasa zakonodavni juan.

Međunarodno priznanje

Sledećih 11 država članica Ujedinjenih nacija ima diplomatske odnose sa Republikom Kinom:

Belize (1989) Gvatemala (1960) Esvatini (1968) Maršalska Ostrva (1998) Palau (1999)

Paragvaj (1957) Sveta Lucija (1984—1997, 2007) Sent Vinsent i Grenadini (1981) Sent Kits i Nevis (1983) Tuvalu (1979) Haiti (1956)

Republika Makedonija je 1999. godine priznala Republiku Kinu (Tajvan), ali je odlaskom sa vlasti Vasila Tupurkovskog predsednik Trajkovski u 2000. godini povukao priznanje.

Literatura

• „2008 White Paper on Taiwan Industrial Technology” (PDF). Department of Industrial Technology. 2008. Arhivirano iz originala (PDF) 29. 4. 2011. g. 
• Bird, Michael I; Hope, Geoffrey; Taylor, David (2004). „Populating PEP II: the dispersal of humans and agriculture through Austral-Asia and Oceania” (PDF). Quaternary International. 118–119: 145—163. Bibcode:2004QuInt.118..145B. doi:10.1016/s1040-6182(03)00135-6. Arhivirano iz originala (PDF) 12. 2. 2014. g. Pristupljeno 31. 3. 2007. 
• Chang, Maukuei (2005). „Chapter 7 : The Movement to Indigenize to Social Sciences in Taiwan: Origin and Predicaments”. Ur.: Makeham, John; Hsiau, A-chin. Cultural, Ethnic, and Political Nationalism in Contemporary Taiwan: Bentuhua (1 izd.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7020-6. 
• Davidson, James W. (1903). The Island of Formosa, Past and Present : history, people, resources, and commercial prospects : tea, camphor, sugar, gold, coal, sulphur, economical plants, and other productions. London and New York: Macmillan. OL 6931635M. 
• The Republic of China Yearbook 2014 (PDF). Executive Yuan, R.O.C. 2014. ISBN 978-986-04-2302-0. 
• Fenby, Jonathan (2009). The Penguin History of Modern China: The Fall and Rise of a Great Power, 1850–2009. Penguin Books. ISBN 978-0-7139-9832-0. 
• Fung, Edmund S. K. (2000). In search of Chinese democracy: civil opposition in Nationalist China, 1929–1949. Cambridge modern China series. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-77124-5. 
• Hsiau, A-Chin (2005). „Chapter 4 : The Indigenization of Taiwanese Literature: Historical Narrative, Strategic Essentialism, and State Violence”. Ur.: Makeham, John; Hsiau, A-chin. Cultural, Ethnic, and Political Nationalism in Contemporary Taiwan: Bentuhua (1 izd.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7020-6. 
• Jiao, Tianlong (2007). The Neolithic of southeast China: cultural transformation and regional interaction on the coast. Cambria Press. ISBN 978-1-934043-16-5. 
• Makinen, Gail E.; Woodward, G. Thomas (1989). „The Taiwanese hyperinflation and stabilization of 1945–1952”. Journal of Money, Credit and Banking. 21 (1): 90—105. JSTOR 1992580. doi:10.2307/1992580. 
• Makeham, John (2005). „Chapter 6 : Indigenization Discourse in Taiwanese Confucian Revivalism”. Ur.: Makeham, John; Hsiau, A-chin. Cultural, Ethnic, and Political Nationalism in Contemporary Taiwan: Bentuhua (1 izd.). New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-7020-6. 
• Hill, Catherine; Soares, Pedro; Mormina, Maru; Macaulay, Vincent; Clarke, Dougie; Blumbach, Petya B.; Vizuete-Forster, Matthieu; Forster, Peter; Bulbeck, David; Oppenheimer, Stephen; Richards, Martin (januar 2007). „A Mitochondrial Stratigraphy for Island Southeast Asia”. The American Journal of Human Genetics. 80 (1): 29—43. PMC 1876738 . PMID 17160892. doi:10.1086/510412. 
• Thompson, Lawrence G. (1964). „The earliest eyewitness accounts of the Formosan aborigines”. Monumenta Serica. 23: 163—204. JSTOR 40726116. doi:10.1080/02549948.1964.11731044. 
• Valentijn, François (1903) [First published 1724 in Oud en Nieuw Oost-Indiën]. „History of the Dutch Trade”. Ur.: Campbell, William. Formosa under the Dutch: described from contemporary records, with explanatory notes and a bibliography of the island. London: Kegan Paul. str. 25—75. OCLC 644323041. 
• Winckler, Edwin (1994). Harrell, Stevan; Huang, Chun-chieh, ur. Cultural Policy in Postwar Taiwan. Cultural Change in Postwar Taiwan ( 10–14 April 1991; Seattle). Boulder, Colo.: Westview Press. ISBN 978-0-8133-8632-4. 
• Yip, June (2004). Envisioning Taiwan: Fiction, Cinema and the Nation in the Cultural Imaginary. Durham, N.C. and London: Duke University Press. ISBN 978-0-8223-3357-9. 
• „Taiwan Flashpoint”. BBC News. 2005. 
• Bush, R.; O'Hanlon, M. (2007). A War Like No Other: The Truth About China's Challenge to America. Wiley. ISBN 978-0-471-98677-5. 
• Bush, R. (2006). Untying the Knot: Making Peace in the Taiwan Strait. Brookings Institution Press. ISBN 978-0-8157-1290-9. 
• Carpenter, T. (2006). America's Coming War with China: A Collision Course over Taiwan. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-6841-8. 
• Clark, Cal; Tan, Alexander C. (2012). Taiwan's Political Economy: Meeting Challenges, Pursuing Progress. Lynne Rienner Publishers. ISBN 978-1-58826-806-8. 
• Cole, B. (2006). Taiwan's Security: History and Prospects. Routledge. ISBN 978-0-415-36581-9. 
• Copper, J. (2006). Playing with Fire: The Looming War with China over Taiwan. Praeger Security International General Interest. ISBN 978-0-275-98888-3. 
• Copper, John F. ed. Historical dictionary of Taiwan (1993) online
• Federation of American Scientists; et al. (2006). „Chinese Nuclear Forces and US Nuclear War Planning” (PDF). 
• Feuerwerker, Albert (1968). The Chinese Economy, 1912–1949. Ann Arbor: University of Michigan Press. 
• Fravel, M. Taylor (2002) "Towards Civilian Supremacy: Civil-military Relations in Taiwan's Democratization", Armed Forces & Society 29, no. 1: 57–84
• Gill, B. (2007). Rising Star: China's New Security Diplomacy. Brookings Institution Press. ISBN 978-0-8157-3146-7. 
• Shirk, S. (2007). China: Fragile Superpower: How China's Internal Politics Could Derail Its Peaceful Rise. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-530609-5. 
• Tsang, S. (2006). If China Attacks Taiwan: Military Strategy, Politics and Economics. Routledge. ISBN 978-0-415-40785-4. 
• Tucker, N.B. (2005). Dangerous Strait: the US-Taiwan-China Crisis. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-13564-1. 

Spoljašnje veze

• Republika Kina na sajtu Curlie
• „The World Factbook” (2024 izd.). Central Intelligence Agency. 
• UCB Libraries
• Taiwan country profile
• Background Note: Taiwan
• Taiwan Travel Information and Travel Guide
• Taiwan's 400 years of history
• Taiwan
• Chinese Taipei
• Republika Kina (Vikiatlas)