Rimsko kraljevstvo

Rimsko kraljevstvo predstavlja onaj period rimske istorije koji traje od osnivanja grada (753. godine p. n. e.) pa do zbacivanja poslednjeg kralja Tarkvinija Oholog (509. godine p. n. e).

Ovaj period u istoriji Rima poznat nam je jedino iz nepouzdanih antičkih legendi, koje nam većinom prenosi rimski istoriograf Tit Livije (1. vek n. e.), te modernih arheoloških istraživanja. Prema antičkoj tradiciji, Rimom je u početku vladalo sedam kraljeva, čija vlast nije bila nasledna, nego je svaki bio biran u senatu i kurijatskoj skupštini. Pisana istorija iz tog vremena se ne može smatrati verodostojnom. Ovo vreme je poznato kao vladavina sedam rimskih kraljeva.

Legenda o osnivanju Rima

Nakon pada Troje, Grci su preduzimali kaznene mere protiv preživelih Trojanaca. Uzdržali su se jedino prema Eneji i Antenoru koji su proterani iz Paflagonije. Oni su stigli do najsevernijeg zaliva Jadranskog mora. Njihovo pleme nazvano je Venetima. Potom su se sukobili sa plemenima Aborigina i njihovim kraljem Latinom, ali je ubrzo sklopljen mir i prijateljstvo. Latinova ćerka udata je za Eneju. Iz ovog braka rođen je Askanije koji je osnovao grad Alba Longu. Nakon devet generacija, na presto Alba Longe dolaze Numintor i Amulije. Između dvojice braće izbio je sukob. Amulije je zbacio Numintora i proglasio se za vladara, a Numintorovu ćerku je zakleo na doživotno devičanstvo. Rea Silvija je svoja dva sina blizanca bacila u reku. Korito je, međutim, dospelo na suvo, a dečake je podojila vučica koja je sišla da pije vodu. Nakon toga ih je pronašao Faustul i poveo ih sa sobom. Kada su odrasli, Romul i Rem su organizovali zaveru i ubili Amulija, a svoga dedu vratili na presto. Sami su osnovali nov grad na mestu gde ih je vučica pronašla. Ubrzo dolazi do sukoba oko imena grada (bili su blizanci pa se spor nije mogao rešiti principom starešinstva). Romul je na kraju ubio Rema i grad nazvao po sebi.

Istorija

Prema legendi, Rim su osnovala braća Romul i Rem, ali pošto je Rem bio ubijen sa strane svoga brata(Romul), Romul je potom postao prvi kralj Rima. Ovaj prvi rimski kralj, međutim, predstavlja invenciju kasnijih antičkih istoriografa. Njegovo ime, koje čak nije ni čisto latinsko, trebalo je da objasni poreklo imena Rima. Njegova fiktivna vladavina ispunjena je delima kakva se i očekuju od osnivača jednog antičkog grada i od sina boga rata. Stoga mu je pripisano osnivanje najranijih političkih, vojnih i društvenih institucija Rima, kao i ratovanje protiv susednih država. Takođe, verovalo se da je Romul jedno vreme delio vlast sa Sabinjaninom Titom Tacijem. To je možda ime nekog autentičnog vladara ranog Rima, možda čak i pravog prvog kralja Rima. U kasnijim se vekovima, međutim, o njemu nije znalo ništa, pa je njegova vladavina spojena s vremenom Romulove vladavine.

Imena ostalih šest kraljeva su možda autentična, ali je o njihovim vladavinama poznato vrlo malo pouzdanih podataka. Međutim, pošto su Rimljani kasnije želeli da objasne svoje stare običaje i institucije, antički su istoričari ovim kraljevima pripisivali razne inovacije, često na stereotipan i pogrešan način. Tri kralja posle Romula još uvek su malo šta više od imena, ali dela poslednja tri kralja su istorijski pouzdanija i mogu se donekle potvrditi arheološkim nalazima.

Prema antičkoj predaji, ratobornog je Romula nasledio Sabinjanin Numa Pompilije, čiju vladavinu karakterišu potpuni mir i miroljubivost. Numa je navodno osnovao gotovo sve religijske institucije i verske običaje. Tradicija o njegovoj pobožnosti verovatno potiče od pogrešnog povezivanja njegovog imena sa latinskom reči numen, koja označava božansko proviđenje. Numu je nasledio Tul Hostilije, čija je vladavina bila ispunjena ratovima, verovatno zato što je ime Hostilius kasnije dovedeno u vezu sa reči hostilis (= ratoboran). Posle njega na presto je stupio Anko Marcije, za koga se verovalo da je Numin unuk. Njegova je vladavina kombinovala karakteristike vladavine njegova dva prethodnika, dakle religijske inovacije i ratovanja.

Arheološki nalazi o ranom Rimu su siromašni i raštrkani, jer se pokazalo veoma teškim sprovesti ekstenzivna iskopavanja na mestima gde još uvek postoje kasnije podignute građevine. Postojeći su nalazi, pak, često dvosmisleni i ne mogu se lako povezati sa antičkom književnom predajom. Međutim, oni ponekad mogu potvrditi ili opovrgnuti neke delove antičke istorijske predaje. Na primer, arheološki su nalazi potvrdili da je najstarije naselje bilo jednostavno selo, sastavljeno od koliba sa slamnatim krovom, koje se nalazilo na Palatinu, ali počeci tog naselja datiraju se u 10. ili 9. vek p. n. e., a ne u polovinu 8. veka p. n. e. Stoga nije moguće da je do kraja 6. veka Rimom vladao niz od samo sedam kraljeva. Arheologija takođe pokazuje da je drugi po redu naseljen Eskvilin, što protivreči antičkoj predaji, koja kaže da je posle Palatina naseljen Kvirinal. Oko 670–660. godine p. n. e. palatinsko se naselje proširilo u dolinu kasnijeg Rimskog foruma i postalo grad zanatlija, koji su živeli u kućama s kamenim temeljima. Materijalna kultura svedoči o postojanju neke trgovine, kao i o etrurskom i grčkom uticaju. Arheologija drugih latinskih mesta ukazuje na to da je u ovo vreme Rim predstavljao tipičnu latinsku zajednicu. Tokom 6. veka Rim je prošao kroz značajnu tranziciju, pa se iz latinske zajednice postepeno transformisao u pravi grad. Močvarna je dolina foruma bila isušena i popločana, te je postala javni centar grada. Postoje jasni znakovi da je došlo do zamaha gradnje hramova. Keramika i ostaci arhitekture ukazuju na razgranatu trgovinu sa Grcima i Etrurcima, kao i na lokalni rad pod njihovim uticajem.

Urbanu transformaciju Rima izvršila su poslednja tri kralja: Tarkvinije Prisk (Priscus = „Stari"), Servije Tulije i Tarkvinije Oholi (Superbus = „Oholi"). Prema antičkoj tradiciji, dva Tarkvinija su bili otac i sin i došli su iz Etrurije. Po jednoj predaji, Servije Tulije je bio Latin, a po drugoj, sin jednog Etrurca po imenu Mastarna. Sva tri kralja su navodno bili veliki urbanisti i organizatori (ovu je predaju potvrdila arheologija). Njihovo etrursko poreklo danas se gotovo ne dovodi u pitanje, s obzirom na blizinu Etrurije, na sve veći geografski značaj Rima i na javne radove koje su sproveli sami kraljevi, a koji su bili karakteristika savremenih etrurskih gradova. Izgleda, stoga, da su tokom 6. veka p. n. e. neki etrurski avanturisti preuzeli rimsko naselje i pretvorili ga u grad prema etrurskim uzorima.

Antička predaje pripisuje Serviju Tuliju i reformu državnog i društvenog uređenja, od kojih su se neke zadržale i u doba republike. Građane je rasporedio u četiri gradske oblasti (tribus), kojima je možda pridodao i šesnaest seoskih, pri čemu su se te oblasti zasnivale na teritorijalnoj podeli, a ne na srodstvu njihovih pripadnika. Na osnovu pripadnosti ovim oblastima sprovođena je registracija građana i njihove imovine ― što se nazivalo census, kao i ubiranje ratnog poreza na imovinu, nazvanog tributum. Servije je nadalje građane podelio u pet klasa (classes) prema njihovom imovinskom stanju, a klase na centurije (centuriae), koje su uglavnom zamenile stariju podelu na bratstva (curiae), što je donelo i prevlast centurijatskih skupština nad kurijskim.

Rimski kraljevi:

• 753. p. n. e. - 715. p. n. e. - vladavina kralja Romula (prvi rimski kralj, kasnije božanstvo Kvirin)
  • Tit Tacije, kralj Sabinjana i Romulov savladar
• 715. p. n. e. - 673. p. n. e. - vladavina Nume Pompilija
• 673. p. n. e. - 642. p. n. e. - vladavina Tula Hostilija
• 642. p. n. e. - 617. p. n. e. - vladavina Anka Marcija
• 617. p. n. e. - 578. p. n. e. - vladavina Tarkvinija I
• 578. p. n. e. - 534. p. n. e. - vladavina Servija Tulija
• 534. p. n. e. - 510. p. n. e. - vladavina posljednjeg rimskog kralja Tarkvinija II Oholog

Vidi još

• Rimska republika
• Rimsko carstvo

Literatura

• Istorija Rima od osnivanja grada - Tit Livije, prva knjiga
• Everitt, Anthony (2012). The rise of Rome: The making of the world's greatest empire. New York: Random House. ISBN 9780679645160. 
• Matyszak, Philip (2003). Chronicle of the Roman Republic. London: Thames & Hudson. ISBN 9780500287637. 
• Lomas, Kathryn (2018). The rise of Rome: from the Iron Age to the Punic Wars (1st Harvard izd.). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-65965-0. OCLC 1015274849. 
• Coarelli, F. 1974. Guida archeologica di Roma. 1. ed. Varia Grandi opere. [Milano]: A. Mondadori.
• Caradini, Andrea. 2011. Rome: Day One. Princeton: Princeton University Press.
• Fromentin, Valérie and Sophie Gotteland, ed. 2001. Origines Gentium, Collection Etudes 7. Bordeaux: Editions Ausonius.
• Lintott, Andrew. 2010. The Romans in the Age of Augustus. The Peoples of Europe. Chichester/Malden, MA: Wiley-Blackwell.
• Raaflaub, Kurt A, and Tim Cornell. 1986. Social Struggles In Archaic Rome : New Perspectives On the Conflict of the Orders. Berkeley: University of California Press.
• Schultze, C. E. 1995. "Dionysius of Halicarnassus and Roman Chronology." Cambridge Classical Journal 41:192–214.
• Serres, Michel. 1991. Rome: The Book of Foundations. Trans. Felicia McCarren. Stanford: Stanford University Press.
• Slayman, Andrew. 2007. "Fact or Legend? Debate Over the Origins of Rome – Were Romulus and Remus Historical Figures?." Archaeology 60.4:22–27.
• Wiseman, T. P. 1995. Remus: A Roman Myth. Cambridge: Cambridge University Press.
• Wiseman, T. P. 2004. The Myths of Rome. Exeter: University of Exeter Press.
• Cornell, Timothy J (1995). „The Origin of Rome: Archaeology in Rome and Old Latium: the Nature of the Evidence”. The Beginnings of Rome: Italy and Rome from the Bronze Age to the Punic Wars (c. 1000-264 BC). The Routledge History of the Ancient World. Routledge. str. 48–80. ISBN 978-0-415-01596-7. 
• Forsythe, Gary (2005). „Archaic Italy c. 800-500 BC”. A critical history of early Rome : from prehistory to the first Punic War. Berkeley: University of California Press. str. 28–58. ISBN 9780520226517. 
• Rüpke, Jörg (2007). „Historical Foundations”. Religion of the Romans. Prevod: Gordon, Richard. Cambridge, UK: Polity Press. str. 39—64. ISBN 978-0-7456-3014-4. 
• Smith, Christopher John (1996). Early Rome and Latium: Economy and Society c. 1000 to 500 BC. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-815031-2. 
• „Room 1: Hut-shaped urn”. Vatican Museums Online: Gregorian Etruscan Museum. 2003—2007. Pristupljeno 18. 7. 2009. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Nijboer, A J; Van Der Plicht, J; Bietti Sestieri, A M; De Santis, A (1999—2000). „A high chronology for the Early Iron Age in central Italy”. Palaeohistoria (Adapted izd.). University of Groningen: Laboratory for Conservation & Material Studies (41/42): 163—176. Pristupljeno 28. 7. 2009. CS1 održavanje: Format datuma (veza)
• Abbott, Frank Frost (1901). A History and Description of Roman Political Institutions. Elibron Classics (ISBN 0-543-92749-0).
• Byrd, Robert (1995). The Senate of the Roman Republic. U.S. Government Printing Office, Senate Document 103-23.
• Cicero, Marcus Tullius (1841). The Political Works of Marcus Tullius Cicero: Comprising his Treatise on the Commonwealth; and his Treatise on the Laws. Translated from the original, with Dissertations and Notes in Two Volumes. By Francis Barham, Esq. London: Edmund Spettigue. Vol. 1.
• Lintott, Andrew (1999). The Constitution of the Roman Republic. Oxford University Press (ISBN 0-19-926108-3).
• Polybius (1823). The General History of Polybius: Translated from the Greek. By James Hampton. Oxford: Printed by W. Baxter. Fifth Edition, Vol 2.
• Taylor, Lily Ross (1966). Roman Voting Assemblies: From the Hannibalic War to the Dictatorship of Caesar. The University of Michigan Press (ISBN 0-472-08125-X).
• Ihne, Wilhelm. Researches Into the History of the Roman Constitution. William Pickering. 1853.
• Johnston, Harold Whetstone. Orations and Letters of Cicero: With Historical Introduction, An Outline of the Roman Constitution, Notes, Vocabulary and Index. Scott, Foresman and Company. 1891.
• Mommsen, Theodor. Roman Constitutional Law. 1871-1888
• Tighe, Ambrose. The Development of the Roman Constitution. D. Apple & Co. 1886.
• Von Fritz, Kurt. The Theory of the Mixed Constitution in Antiquity. Columbia University Press, New York. 1975.
• The Histories by Polybius
• Cambridge Ancient History, Volumes 9–13.
• A. Cameron, The Later Roman Empire, (Fontana Press, 1993).
• M. Crawford, The Roman Republic, (Fontana Press, 1978).
• E. S. Gruen, "The Last Generation of the Roman Republic" (U California Press, 1974)
• F. Millar, The Emperor in the Roman World, (Duckworth, 1977, 1992).

Spoljašnje veze

• Cicero's De Re Publica, Book Two
• Rome at the End of the Punic Wars: An Analysis of the Roman Government; by Polybius Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. februar 2007)
• Considerations on the Causes of the Greatness of the Romans and their Decline, by Montesquieu
• The Roman Constitution to the Time of Cicero
• What a Terrorist Incident in Ancient Rome Can Teach Us