Rijad
 | Ovaj članak je nedovršen. |
| Rijad arap. الرياض | |
|---|---|
  .jpg)   Znamenitosti Rijada | |
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Saudijska Arabija |
| Regija | Rijad |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2010. | 5.700.000 |
| — gustina | 4.384,62 st./km2 |
| Aglomeracija | 6.800.000 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 24° 39′ S; 46° 43′ I / 24.65° S; 46.71° I |
| Vremenska zona | UTC+3 |
| Aps. visina | 612 m |
| Površina | 1.300 km2 |
  Rijad Rijad na karti Saudijske Arabije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Abdulah bin Abdulrahman Almogbel |
| Poštanski broj | 11564–12665 |
| Veb-sajt | |
| arriyadh.com | |
Rijad (arap. [ar-Riyāḍ] الرياض) glavni je i najveći grad Saudijske Arabije. Takođe je glavni grad provincije Rijad. Nalazi se u istorijskom regionu Nejd.[1] Geografski je smešten u centralnom delu arabijskog poluostrva. Broj stanovnika u Rijadu je preko 6,5 miliona, što je preko 20% populacije cele države.
Naziv grada[uredi | uredi izvor]
Ime Rijad je izvedeno iz arapske reči ravda u množini, što znači mesto bašta i drveća. Rijad je više od 1500 godina plodonosno mesto u srcu Arabijskog poluostrva zbog mnogih vadija (suvo korito reke koje se preplavi tokom kišnih perioda).
Geografija[uredi | uredi izvor]
Klima[uredi | uredi izvor]
Temperatura u Rijadu leti može biti veoma visoka i doći do 45 °C. Zime su sa druge strane blage sa hladnim večerima. Grad je smešten u predelu gde nema reka, ali se zimi pojave tekuće vode usled padavina.
| Klima Rijada (1985—2010) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 31,5 (88,7) |
34,8 (94,6) |
38,0 (100,4) |
42,0 (107,6) |
45,1 (113,2) |
47,2 (117) |
48,0 (118,4) |
47,8 (118) |
45,0 (113) |
41,0 (105,8) |
38,0 (100,4) |
31,0 (87,8) |
48 (118,4) |
| Maksimum, °C (°F) | 20,2 (68,4) |
23,4 (74,1) |
27,7 (81,9) |
33,4 (92,1) |
39,4 (102,9) |
42,5 (108,5) |
43,5 (110,3) |
43,6 (110,5) |
40,4 (104,7) |
35,3 (95,5) |
27,8 (82) |
22,2 (72) |
33,28 (91,91) |
| Prosek, °C (°F) | 14,4 (57,9) |
17,3 (63,1) |
21,4 (70,5) |
26,9 (80,4) |
32,9 (91,2) |
35,7 (96,3) |
36,8 (98,2) |
36,7 (98,1) |
33,5 (92,3) |
28,4 (83,1) |
21,5 (70,7) |
16,3 (61,3) |
26,82 (80,26) |
| Minimum, °C (°F) | 9,0 (48,2) |
11,2 (52,2) |
15,2 (59,4) |
20,4 (68,7) |
25,9 (78,6) |
28,0 (82,4) |
29,3 (84,7) |
29,2 (84,6) |
25,9 (78,6) |
21,2 (70,2) |
15,5 (59,9) |
10,6 (51,1) |
20,12 (68,22) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −2,2 (28) |
0,5 (32,9) |
4,5 (40,1) |
11,0 (51,8) |
18,0 (64,4) |
16,0 (60,8) |
23,6 (74,5) |
22,7 (72,9) |
16,1 (61) |
14,0 (57,2) |
7,0 (44,6) |
1,4 (34,5) |
−2,2 (28) |
| Količina kiše, mm (in) | 12,5 (0,492) |
8,0 (0,315) |
24,0 (0,945) |
28,0 (1,102) |
4,9 (0,193) |
0,0 (0) |
0,0 (0) |
0,4 (0,016) |
0,0 (0) |
0,8 (0,031) |
8,7 (0,343) |
14,6 (0,575) |
101,9 (4,012) |
| Dani sa kišom | 6,1 | 4,3 | 9,4 | 11,3 | 3,3 | 0,0 | 0,1 | 0,2 | 0,0 | 0,5 | 3,3 | 6,3 | 44,8 |
| Relativna vlažnost, % | 47 | 36 | 32 | 28 | 17 | 11 | 10 | 12 | 14 | 20 | 36 | 47 | 26 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 212,4 | 226,6 | 219,8 | 242,3 | 287,7 | 328,2 | 332,1 | 309,2 | 271,6 | 311,4 | 269,2 | 214,3 | 3.224,8 |
| Sunčano vreme — mesečni procenti | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | N/A | 72 |
| Izvor: „Jeddah Regional Climate Center South West Asia”. Arhivirano iz originala 11. 12. 2016. g. Pristupljeno 13. 6. 2017.[2] | |||||||||||||
Istorija grada[uredi | uredi izvor]
U vremenima pre islama naseobina na mestu današnjeg grada se zvala Hajr (arap. حجر) i prema zapisima osnovalo ju je pleme Banu Hanifa. Hajr je bio sedište provincije El Jamamah čiji su upravnici kontrolisali veći deo centralne i istočne Arabije za vreme ere Omejadskoga kalifata i Abasida. Provincija El Jamama se otcepila od Abasidskog kalifata 866. i pala pod vlast Banu Ukhaidira, koji je preselio prestonicu iz Hajra u obližnji el Karj. Nakon toga grad Hajr je dugo propadao.
U četrnaestom veku severnoafrički putopisac Ibn Batuta opisuje Hajr kao sedište El Jamama. Takođe piše o tome da je to grad kanala i drveća a većina stanovnika pripadaju plemenu Bani Hanifa. Nešto kasnije Hajr se podelio u nekoliko manjih naseobina. Najpoznatije su bile Migrin i Mikal, a samo ime Hajr se spominjalo samo u lokalnim narodnim pesmama. Najranije označavanje ovog područja kao El Rijad bilo je u XVII veku.
Godine 1737, Deham ibn Davas koji je pobunjenik iz okolne Manhufe preuzeo je Rijad. Ibn Davas je izgradio zid koji je okruživao različita predgrađa Rijada objedinjujući tako sve u jedan grad. Godine 1744, Muhamed ibn Abdel Vahab (muslimanski teolog vahabizma) ujedinio je snage sa Muhamedom ibn Saudom, vladarom obližnjeg el Dirija. Cilj im je bio da uspostave jedinstvenu muslimansku državu, a glavni otpor u ostvarenju toga cilja pružao je ibn Davas, koji je kontrolisao Rijad, a bio je u savezništvu sa još nekoliko gradova. Ibn Davas je dugo uspeva da pruža otpor snagama ibn Vahaba i ibn Sauda. Međutim nakon 27 godina borbe Davas je pobegao, a Rijad je pao u ruke Saudijaca 1773. godine. Tada je stvorena Prva saudijska država. Prva Saudijska država pala je pod naletom Muhamada Alija od Egipta koji je intervenisao u ime Osmanskog carstva. Egipatske snage su razorile saudijsku prestonicu el Dirija 1818. godine.[1] Kad je Turki el Saud (Turki ibn Abdalah) obnovio državu, odnosno uspostavio Drugu saudijsku državu 1823. godine izabrao je Rijad za prestonicu.[3]
Moderan grad[uredi | uredi izvor]
Od malog mesta na rubu pustinje Rijad je prerastao u regionalni pa i svetski centar i megalopolis. Od nekadašnjeg grada opasanog zidovima ostali su samo fragmenti tog zida i tvrđava Masmak. Jedan je od najbogatijih gradova na Bliskom istoku, ali i među bogatijim u čitavom svetu. Poput Dubaija i Abu Dabia u Emiratima, zasluge idu velikom bogatstvu naftom. Međutim, ubrzo se razvijaju ostale uslužne grane, turizam i trgovina. Postaje i finansijski centar regiona zbog razvoja velikih investicionih fondova koji ulažu ne samo u regionu već u čitavom svetu.
Ubrzano sa razvojem ekonomije Rijad menja i kompletan izgled grada. Rađaju se novi moderni finansijski blokovi kao što je Finansijski blok Kralja Abdulaha. Arhitektonski počinje da liči na mnoge zapadne gradove. Jedan od najprepoznatljivijih nebodera u gradu je Centar Kraljevstva, sa 99 sprata i oko 302 m visine.[4] Rijad je podeljen u 15 sektora uz tzv. diplomatsku četvrt. Četvrt Olaja je komercijalni i trgovački centar grada, gde se nalazi i većina hotela. Kraljevska četvrt je najposećenija četvrt od strane turista. Industrijski deo je smešten u istočnom delu grada. Tu se nalazi pre svega pogoni za preradu nafte koji su jedni od najvećih u čitavom svetu. Takođe tu se nalaze i industrija za preradu vode kojom se snabdeva čitav grad. Određen deo industrijske vode se dovodi čak iz Persijskog zaliva.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
| Populacija (ist.) | ||
|---|---|---|
| God. | Pop. | ± % |
| 1918. | 18.000 | — |
| 1924. | 30.000 | +66,7% |
| 1944. | 50.000 | +66,7% |
| 1952. | 80.000 | +60,0% |
| 1960. | 150.000 | +87,5% |
| 1972. | 500.000 | +233,3% |
| 1978. | 760.000 | +52,0% |
| 1987. | 1.389.000 | +82,8% |
| 1992. | 2.776.000 | +99,9% |
| 1997. | 3.100.000 | +11,7% |
| 2009. | 4.873.723 | +57,2% |
| 2013. | 5.899.528 | +21,0% |
| 2016. | 6.506.700 | +10,3% |
| Izvor: popisi | ||
Rijad je jedan od gradova u kojoj se broj stanovnika višestruko uvećao tokom zadnjih decenija. Bogatstvo naftom i ekonomska moć dovela je do toga da je Rijad jedan od najnaseljenijih gradova na Bliskom istoku. Veći deo stanovništva je muslimanske veroispovesti. Međutim u zadnjim godinama primetno je doseljavanje i iz zapadnih zemalja, zbog zapošljavanja u internacionalnim kompanijama. Takođe veliki broj radnika dolazi i iz Indije, Pakistana i to pre svega na građevinskim projektima. Tako da sada 65% stanovnika Rijada čine Saudijci dok 35% stranci.
Privreda[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
| Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Rijad | Saudijska Arabija | ponude, aranžmani, ture, putovanja”. Pogodak.rs. 20. 6. 2014. Pristupljeno 26. 6. 2015.
- ^ „Surface annual climatological report”. PME. Arhivirano iz originala 4. 3. 2016. g. Pristupljeno 13. 6. 2017.
- ^ „Rijad :: saznanje-putovanja”. Netsrbija.net. Pristupljeno 26. 6. 2015.
- ^ „Kingdom Centre Facts | CTBUH Skyscraper Database”. Skyscrapercenter.com. Arhivirano iz originala 15. 7. 2014. g. Pristupljeno 26. 6. 2015.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Craze, Joshua (2009). The Kingdom: Saudi Arabia and the Challenge of the 21st Century. Hurst Publishers. ISBN 978-1-85065-897-9.
- Cybriwsky, Roman A. (23. 5. 2013). Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture. ABC-CLIO. ISBN 978-1-61069-248-9.
- Elsheshtawy, Yasser (27. 5. 2008). The Evolving Arab City: Tradition, Modernity and Urban Development. Routledge. ISBN 978-1-134-12821-1.
- Facey, William (1. 1. 1992). Riyadh, the Old City: From Its Origins Until the 1950s. Immel Publishing. ISBN 978-0-907151-32-6.
- Farsy, Fouad (1990). Modernity and Tradition: The Saudi Equation. Routledge. ISBN 978-0-7103-0395-0.
- Ham, Anthony (2004). Saudi Arabia. Lonely Planet. ISBN 978-1-74059-667-1.
- Saud Al-Oteibi; Allen G. Noble; Frank J. Costa (februar 1993). „The Impact of Planning on Growth and Development in Riyadh, Saudi Arabia, 1970-1990”. GeoJournal. 29.
- Menoret, Pascal (2014). Joyriding in Riyadh: Oil, Urbanism and Road Revolt. Cambridge University Press.
- Jordan, Craig (2011). The Travelling Triathlete: A Middle – Aged Man's Journey to Fitness. AuthorHouse. ISBN 978-1-4670-0081-9.
- Sloan, Stephen; Anderson, Sean K. (3. 8. 2009). Historical Dictionary of Terrorism. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6311-8.
- Sonbol, Amira (29. 3. 2012). Gulf Women (English edition). Bloomsbury Qatar Foundation Publishing. ISBN 978-99921-94-84-3.
- William Gifford Palgrave (1868), „Ri'ad (etc.)”, Personal narrative of a year's journey through central and eastern Arabia (1862-63), London: Macmillan
- George Ripley; Charles A. Dana, ur. (1879). „Riyad”. American Cyclopaedia (2nd izd.). NY: Appleton.
- H. St. J. B. Philby (1922), „The Wahhabi Capital”, The heart of Arabia, London: Constable
- H. St. J. B. Philby (proleće 1959). „Riyadh: Ancient and Modern”. Middle East Journal. 13.
- Madge Pendleton (1984), „Riyadh”, Green Book Guide for Living in Saudi Arabia (4th izd.), Washington DC: Middle East Editorial Associates, OL 8342230M
- Hans Karl Barth; Friedrich Quiel (jul 1987). „Riyadh and its Development”. GeoJournal. 15.
- Mohammed Al-Gabbani (avgust 1991). „Population Density Pattern and Change in the City of Riyadh, Saudi Arabia”. GeoJournal. 24.
- William Facey. Riyadh: The Old City, London: Immel Publishing, 1992.
- Saud Al-Oteibi; Allen G. Noble; Frank J. Costa (februar 1993). „The Impact of Planning on Growth and Development in Riyadh, Saudi Arabia, 1970-1990”. GeoJournal. 29.
- „Riyadh”, Arab Gulf States, Lonely Planet, 1993, OL 8314448M
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Grad Rijad Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. januar 2009) — zvanični sajt sa novostima, istorijom i slikama
- Izvor podataka o Saudijskoj Arabiji Arhivirano na sajtu Wayback Machine (11. maj 2000) — zvanični sajt sa istorijom i slikama
- Rijad, Saudijska Arabija
- Rijadska uprava Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. februar 2009)
- „Eye of Riyadh”. Marketing.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
