Koturaljke

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
(preusmereno sa Ролшуе)

Par koturaljki

Koturaljke ili rolšue (njem. Rollschuhe), vrsta sportske opreme koja se nosi na nogama i čija dva paralelna para točkića omogućavaju kretanje po ravnom tvrdom tlu. Postoje i koturaljke kod kojih je moguće skinuti dio sa točkovima i pretvoriti ih u obične cipele, a kasnije ih ponovno vratiti.

Koturaljke su vrlo slične rolerima, ali postoje i vidljive razlike. Obično imaju dva para točkova, dok roleri imaju niz točkova u jednoj liniji. Koturaljke daju bolji oslonac, dok roleri, koji su uži i obično imaju nastavak koji ide više iznad stopala, omogućavaju brže kretanje.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Djevojčica na koturaljkama 1921. godine

Prve klizaljke sa točkovima je patentirao holandski violinista i izumitelj Džon Džozef Merlin 1760.[1] Njegove klizaljke su bile klizaljke za led kod kojih je klizna površina zamijenjena sa dva točka koji su omogućavali kretanje (današnji roleri). Merlin je svoj izum predstavio na maskenbalu u Londonu. Merlin je svirao violinu dok se kretao na koturaljkama pa je u jednom trenutku izgubio ravnotežu i pao.[2] Pošto je bilo vrlo teško kretati se u njima i nakon toga ih zaustaviti nisu bile popularne.

Najranije poznate koturaljke potiču iz Evrope iz 18. veka. Ove klizaljke su korišćene u pozorišnim i muzičkim predstavama, verovatno za simulaciju klizanja na sceni. Rano rolanje je rađeno po pravoj liniji, jer je okretanje ili savijanje bilo veoma teško sa primitivnim dizajnom klizaljki tog vremena. Ograničeno na povremeni rekvizit za performanse u to vreme, rolanje nije ušlo u širu upotrebu sve do 1840-ih.[3]‍:7–9

Konobarice u pivnici iz 1840-ih u Berlinu koristile su rolere da opslužuju goste. Balet i opera kasnih 1840-ih, kao što je Le prophète, predstavljali su klizanje na rolerima. Ovo je po prvi put pomoglo popularizaciji koturaljki u Evropi 1850-ih. Tehnološka poboljšanja su unapredila dizajn, kao što su gumeni točkovi iz 1859. godine i klizaljke koje se okreću na četiri točka iz 1863. godine.[3]‍:9–13 Popularnost klizanja na koturaljkama je od tada u velikoj meri oscilirala; obično se naziva „ludom” kad je na vrhuncu.[4][5][6]

Godine 1863, je Džejms Plimpton iz Masačusetsa unaprijedio Merlinov izum promijenivši konfiguraciju točkova, gdje je umjesto dva točka koji su bili jedan iza drugog koristio dva para točkova sa različitim osovinama. Ovakve koturaljke su bile lakše za upravljanje zbog veće stabilnosti koju su pružale pa su postale izuzetno popularne. Vrhunac popularnosti su doživjele tridesetih godina 20. vijeka, a i današnje koturaljke su vrlo slične Plimptonovim. Do 1956. korišteni su željezni točkići. Nakon toga su uvedeni gumeni koje su uskoro zamijenili plastični. Gumeni točkići se i danas koriste na takmičarskim koturaljkama. Muzej istorije vožnji na koturaljkama se nalazi u gradu Linkoln u Nebraski.[7]

Rolanje je postalo popularno od 1880. do 1910. godine; koturaljke su se masovno proizvodile i klizanje na klizalištima postalo je popularno u široj javnosti u Evropi, Severnoj i Južnoj Americi i Australiji.[8][3]‍:25 U ovom periodu pojavile su se specijalizovane vrste klizanja, poput umetničkog klizanja i brzog klizanja.

Nakon pada popularnosti, koturanje je ponovo postalo široko rasprostranjeno od 1930-ih do 1950-ih. Ovo doba je poznato kao zlatno doba rolera. U ovom periodu širom Sjedinjenih Država izgrađena su mnoga klizališta koja nude muziku za električne orgulje.[3]‍:89–91

Sedamdesetih godina 20. veka disko na koturaljkama je postao široko rasprostranjen. Ovaj stil klizanja je nastao u disko muzici pretežno među crncima i gej klizačima.[9] Tokom kasnih 1980-ih i 1990-ih, koturanje na otvorenom i u zatvorenom (sa „rolerblejdovima“) postalo je popularno. Koturanje je opalo u popularnosti početkom 21. veka, ali je ponovo postalo popularnije tokom pandemije Kovida.[10][5]

Koturanje je dugo bilo vezano za crnačke američke društvene pokrete, imigrantske zajednice i LGBT zajednicu, posebno za žene u derbiju rolera. Kao hobi se doživljava kao hirovito i široko je dostupno mnogim ljudima.[11]

Sport[uredi | uredi izvor]

Detalj sa utakmice hokeja na koturaljkama

Vožnja na koturaljkama je u početku bila vid zabave i rekreacije, ali je porastom popularnosti počela da prerasta u sport. Iz toga se razvilo nekoliko disciplina: trka na koturaljkama (brzo rolanje), umjetničko rolanje i hokej na koturaljkama. Hokej na koturaljkama je stekao ogromnu popularnost osamdesetih pa je kao demonstracioni sport bio prisutan na Olimpijskim igrama 1992. u Barseloni[12]. Prema istraživanju iz 1999. broj ljudi koji su igrali hokej na koturaljkama je bio preko 2,5 miliona. Hokej na koturaljkama je bio predložen kao stalni sport za Olimpijske igre 2012. i 2016, ali nije prošao.[13] Nakon ovih disiplina pojavile su se i dvije nove: ritmičko-gimnastičko rolanje i derbi na koturaljkama.

Prednosti vožnje[uredi | uredi izvor]

Prema podacima Asocijacije za vožnju na koturaljkama vožnja na istim pozitivno utiče na zdravlje korisnika. Vozeći koturaljke osoba radi aerobične vježbe i sagorijeva 350 kalorija krećući se brzinom od  km/h i 600 kalorija krećući se brzinom od  km/h.[14] Vožnju na rolerima preporučuje i Američko udruženje za srce kao dobar vid vježbe koja pozitivno utiče na rad srca.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Foot and ankle sports orthopaedics. Valderrabano, Victor, Easley, Mark E. Cham, Switzerland. ISBN 3319157345. OCLC 972330993. 
  2. ^ Soho Square Area: Portland Estate: Carlisle House, Soho Square', Survey of London: volumes 33 and 34: St Anne Soho. . 1966. str. 73—79.  Nedostaje ili je prazan parametar |title= (pomoć). URL: http://www.british-history.ac.uk/report.aspx?compid=41047 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. septembar 2011) Pristupljeno 15. septembra 2013
  3. ^ a b v g Turner, James; Zaidman, Michael (1997). The History of Roller Skating. Lincoln, Nebraska: National Museum of Roller Skating. ISBN 0965819205. 
  4. ^ Tyler, Charlie (25. 9. 1941). „Rollin Round Roller Rinks”. Chicago Herald-American. 
  5. ^ a b Moreno, Gabriela (7. 1. 2021). „Skating craze rolls on – Roller Skate Shops continue to sell out, RGV residents take part in hobby”. Valley Central 23. Rio Grande Vally, Texas. Pristupljeno 24. 3. 2021. 
  6. ^ Library of Congress (2. 5. 2013). „Topics in Chronicling America – Roller Skating Craze, Newspapers and Current Periodical Reading Room”. Library of Congress. Pristupljeno 2. 12. 2018. 
  7. ^ Roller Skating Museum
  8. ^ Diffendal, Anne P. (1989). „Fred "Bright Star" Murree: Pawnee Roller Skater” (PDF). Nebraska History. br. 70. Lincoln, Nebraska: Nebraska State Historical Society. str. 158—163. Arhivirano iz originala (PDF) 8. 11. 2020. g. Pristupljeno 1. 11. 2020. 
  9. ^ Carmel, Julia (30. 12. 2020). „Meet Bill Butler, the Godfather of Roller Disco”. The New York Times. 
  10. ^ Biron, Bethany (1. 9. 2020). „Roller skates are selling out everywhere as Americans seek nostalgic outdoor pastimes that provide a 'light-hearted escape from reality'”. Business Insider. Pristupljeno 24. 3. 2021. 
  11. ^ Terry, Ruth (7. 9. 2020). „The History Behind the Roller Skating Trend”. JSTOR Daily. ITHAKA. Pristupljeno 24. 3. 2021. 
  12. ^ „Roller hockey”. Arhivirano iz originala 05. 04. 2012. g. Pristupljeno 14. 09. 2013. 
  13. ^ „Roller Skating Being Considered for Olympics”. Arhivirano iz originala 16. 07. 2011. g. Pristupljeno 14. 09. 2013. 
  14. ^ „Roller Skating Association”. Arhivirano iz originala 5. 09. 2012. g. Pristupljeno 14. 09. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Koturaljke na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Котураљке&oldid=27602940”