Slavonija, Baranja i Zapadni Srem (1991—1992)
| Slavonija, Baranja i Zapadni Srem | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 25. jun 1991.—26. februar 1992. | |||||||||
 Oslobođeno područje SBZS | |||||||||
| Glavni grad | Vukovar | ||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja | SFRJ | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | Bivši entitet | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | Privremena vlast | ||||||||
| Zakonodavna vlast | Velika narodna skuština | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 25. jun 1991. | ||||||||
• Ukinuto | 26. februar 1992. | ||||||||
| |||||||||
.svg)
Slavonija, Baranja i Zapadni Srem je bila srpska autonomna oblast u istočnoj Hrvatskoj, uspostavljena tokom ratova na prostoru bivše Jugoslavije. Proglašena je 25. juna 1991. godine pod nazivom Autonomna oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem,[1] a potom je 25. septembra 1991. godine preimenovana i od tada je postojala pod nazivom Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem.[2] Dana 26. februara 1992. godine uključena je u sastav Republike Srpske Krajine.[3] Obuhvatala je oslobođene delove geografskih oblasti istočne Slavonije, zapadnog Srema i Baranje.
Nakon propasti Republike Srpske Krajine 1995. godine, oblast je preuređena u poseban srpski entitet pod nazivom Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem koji je nakon potpisivanja Erdutskog sporazuma i završetka Prelazne uprave OUN za Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem reintegrisan u državni okvir Republike Hrvatske, početkom 1998. godine.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon donošenja novog Ustava Republike Hrvatske, koji je proglašen 22. decembra 1990. godine, skupina političkih prvaka srpskog naroda sa područja Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema je 7. januara 1991. godine pristupila stvaranju Srpskog nacionalnog vijeća za Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem.[4] Tokom prve polovine 1991. godine, u vreme zaoštravanja jugoslovenske krize, ovo političko telo je delovalo u cilju zaštite prava srpskog naroda u pomenutim oblastima, zalažući se za njihov ostanak u sastavu Jugoslavije. Dana 25. juna 1991. godine, Hrvatska je proglasila jednostrano otcepljenje od Jugoslavije, usled čega su predstavnici srpskog naroda iz pomenutih oblasti na svojoj Velikoj narodnoj skupštini, koja je održana istoga dana u Borovu Selu, proglasili stvaranje posebnog političkog entiteta, koji je nazvan: Autonomna oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem (AOSBZS). Prema odluci skupštine, dotadašnje Srpsko nacionalno vijeće je nastavilo da deluje kao izvršni organ AOSBZS.[5]
Iako je prvobitna zamisao bila da se stvaranjem AOSBZS izvrši objedinjavanje i političko organizovanje srpskog naroda iz cele Slavonije, kako istočne tako i zapadne, naknadno je došlo do posebnog organizovanja srpskih prvaka sa područja Zapadne Slavonije, usled čega je delatnost AOSBZS u praksi svedena na istočnu Slavoniju, sa Baranjom i zapadnim Sremom.[6]
Na zasedanju Velike narodne skupštine, koje je održano 25. septembra 1991. godine u Belom Manastiru (Baranja), usvojen je Ustavni zakon kao najviši pravni akt, a oblast je preimenovana i od tada je nosila zvanični naziv: Srpska oblast Slavonija, Baranja i Zapadni Srem (SOSBZS).[2] Na potonjim zasedanjima usvojeni su posebni zakoni o teritorijalnoj organizaciji, oblasnoj vladi i drugim organima i službama oblasne uprave.[7] U isto vreme, tokom jeseni 1991. godine, došlo je do eskalacije oružanih sukoba, tokom kojih je izvršeno uspostavljanje faktičke vlasti SOSBZS u najistočnijem delu Slavonije, severnom delu Zapadnog Srema, kao i na području Baranje. Krajem 1991. godine, faktičke granice SOSBZS su utvrđene na liniji fronta koja se ustalila nakon okončanja prve faze rata u Hrvatskoj.
Krajem 1991. godine, otpočeli su razgovori između SOSBZS i rukovodstva SAO Krajine u cilju ujedinjenja. Na zasedanju Velike narodne skupštine, koje je održano 19. decembra 1991. godine u Belom Manastiru, donete su odluke u prilog državnog ujedinjenja srpskih oblasti i usvajanja zajedničkog ustava, ali zbog neusaglašenosti sa odlukama koje su istoga dana bile donete u Kninu, proces ujedinjenja nije mogao biti sproveden u delo. Naime, prilikom stvaranja Republike Srpske Krajine, koja je proglašena 19. decembra na Ustavotvornoj skupštini u Kninu, usvojen je i Ustav Republike Srpske Krajine u kome je bilo naznačeno da se novoproglašena država sastoji samo od teritorije dotadašnje SAO Krajine (čl. 3), bez ikakvog pomena drugih srpskih oblasti.[8]
Tek nakon podužeg usaglašavanja i burnih političkih rasprava, SOSBZS je 26. februara 1992. godine, nakon usvajanja amandmana na Ustav RSK, konačno ušla u sastav Republike Srpske Krajine.[3] Unutar državno-pravnog poretka RSK, područje SOSBZS je isprva imalo posebnu oblasnu administraciju, koja je naknadno ukinuta. Do avgusta 1995. godine, područje SOSBZS je faktički bilo deo Republike Srpske Krajine, dok su prema Rezoluciji Saveta bezbednosti OUN 753 sve oblasti pod zaštitom OUN formalno bile smatrane kao deo Hrvatske. Nakon propasti Republike Srpske Krajine u leto 1995. godine, došlo je do sklapanja Erdutskog sporazuma, kojim je ranije područje SOSBZS preuređeno u poseban srpski entitet pod nazivom Istočna Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Početkom 1998. godine, nakon završetka Prelazne uprave OUN za Istočnu Slavoniju, Baranju i Zapadni Srem, ovo područje je reintegrisano u državni okvir Republike Hrvatske.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Područje SO SBZS nalazilo se u južnom delu Panonske nizije. Istočnu granicu oblasti je najvećim delom činila reka Dunav, dok je trećinu zapadne granice činila reka Drava. Park prirode Kopački rit koji se nalazi u blizini ušća Drave i Dunava, formirao je veliku geografsku prepreku — nije bilo putnih i željezničkih veza između Baranje i južnih delova teritorije, osim sa Srbijom. Ostale granice nisu bile prirodne: granica sa Mađarskom na severu je postojala od vremena Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, istočna granica sa Saveznom Republikom Jugoslavijom delimično je postojala od vremena Kraljevine Slavonije (na Dunavu), dok je delom povučena nakon stvaranja FNRJ. Granica sa ostatkom Hrvatske na zapadu i jugu formirana je nakon što su uspostavljeni frontovi tokom prve faze rata u Hrvatskoj u jesen 1991. godine.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Stanovništvo regije bilo je etnički mješovito. Prije rata, ukupan broj stanovnika na područje oblasti je bio 192.163, od čega je bilo:
- 90.454 (47%) Hrvata,
- 61.492 (32%) Srba,
- 40.217 (21%) ostalih (Mađara, Roma, Nijemaca, Rusina, Slovaka itd).
Tokom rata (1991—1995), od ukupno 160.000 stanovnika u ovoj oblasti 109.500 su bili Srbi,[9] što znači se ukupni broj Srba u oblasti udvostručio, dok se opšta populacija smanjila.
Optužnica za ratne zločine pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju protiv vođe Srba u toj oblasti, Gorana Hadžića, ukazuje da je nad hrvatskim i drugim nesrpskim stanovništvo u toj oblasti vršen progon, istrebljenje ili ubistva.[10]
Opštine i naselja[uredi | uredi izvor]
Tokom postojanja RSK, oblast je bila podijeljena u 5 opština:
- Beli Manastir, u Baranji
- Dalj i Tenja, u Slavoniji
- Vukovar i Mirkovci, u Sremu
Glavna gradska naselja bila su Vukovar i Beli Manastir, a druga značajnija mesta bila su Borovo Selo, Darda, Dalj, Ilok i Tenja.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Reljef oblasti je bio ravničarski sa razvijenom poljoprivredom (najviše uzgoj pšenice), a u regiji je bilo i vinograda i šuma. Naftna polja Đeletovci se nalaze između sela Đeletovci, Banovci i Nijemci.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Saobraćaj preko Auto-puta Bratstvo i jedinstvo (danas A3) prekinut je formiranjem autonomne oblasti. Vodeni saobraćaj preko Dunava nastavljen je nesmetano. Drava u to vrijeme nije bila plovna. Željeznički saobraćaj između Zagreba i Beograda i saobraćajna veza između Sarajeva i Budimpešte koja je prolazila kroz to područje bila je zatvorena.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Petrović 1994, str. 95-96, 213.
- ^ a b Petrović 1994, str. 138-139, 248-249.
- ^ a b Petrović 1996, str. 292-298.
- ^ Petrović 1994, str. 175-177.
- ^ Petrović 1994, str. 95-96, 213, 221, 226.
- ^ Petrović 1994, str. 255.
- ^ Petrović 1994, str. 255-258, 263.
- ^ Petrović 1996, str. 161-167.
- ^ „Croatia”. www.worldstatesmen.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 24. 10. 2017.
- ^ „The Prosecutor of the Tribunal Against Goran Hadžić - Indictment”. International Criminal Tribunal for the former Yugoslavia. 21. 5. 2004.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Jović, Dejan (2009). Yugoslavia: A State that Withered Away. Purdue University Press.
- Petrović, Ilija (1994). Srpsko nacionalno vijeće Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Novi Sad: Cvetnik.
- Petrović, Ilija (1996). Od vijeća do republike: Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Novi Sad: Cvetnik.
- Radišić, Dragan (2002). Hronologija događaja na prostoru prethodne Jugoslavije 1990-1995. Banja Luka: Glas srpski.
- Štrbac, Savo (2015). Gone with the Storm: A Chronicle of Ethnic Cleansing of Serbs from Croatia. Knin, Banja Luka, Beograd: Grafid, DIC Veritas.
