Zajednica opština Sjeverne Dalmacije i Like
| Zajednica opština Sjeverne Dalmacije i Like | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 27. jun 1990.—21. decembar 1990. | |||||||||
| Glavni grad | Knin | ||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||
| Zemlja |  Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija | ||||||||
| Događaji | |||||||||
| Status | bivša zajednica opština | ||||||||
| Vladavina | |||||||||
| • Oblik | regionalna zajednica opština | ||||||||
| Istorija | |||||||||
• Uspostavljeno | 27. jun 1990. | ||||||||
• Ukinuto | 21. decembar 1990. | ||||||||
| |||||||||
Zajednica opština Sjeverne Dalmacije i Like (hrv. Zajednica općina Sjeverne Dalmacije i Like) bila je regionalna zajednica opština u jugoslovenskoj federalnoj jedinici Hrvatskoj. Formirana je sredinom 1990. godine, a potom je krajem iste godine transformisana u SAO Krajinu.[1][2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Sve do sredine 1990. godine, opštine sa srpskom većinom u tadašnjoj jugoslovenskoj federalnoj jedinici Hrvatskoj nalazile su se u sastavu prvobitnih regionalnih zajednica, koje su postojale u sakladu sa Ustavom SR Hrvatske i Ustavom SFRJ. Nakon pobede Hrvatske demokratske zajednice na prvim višestranačkim izborima u Hrvatskoj, održanim u proleće 1990. godine, novouspostavljeni režim Franje Tuđmana je najavio sprovođenje ustavne reforme koja je sadržala i elemente secesionističke politike u odnosu na Jugoslaviju. Stoga je u opštinama sa srpskom većinom pokrenuta inicijativa za stvaranje nove regionalne zajednice, u čiji bi sastav ušle pretežno srpske opštine, a taj predlog je 6. juna formulisala Skupština Opštine Knin.[3]
Tim povodom je u srpskim sredinama pokrenuta i javna rasprava tokom koje se pokazalo da zamisao o osnivanju nove regionalne zajednice uživa podršku prvenstveno među odbornicima iz redova Srpske demokratske stranke, dok su među srpskim odbornicima iz redova SKH-SDP postojale znatne rezerve, kako političke tako i formalno-pravne. Te razlike su tokom juna pale u drugi plan, kada se pokazalo da je Tuđmanov režim krenuo putem sužavanja srpskih prava, što je dovelo do homogenizacije među srpskim političkim prvacima i prelaska mnogih lokalnih odbornika iz redova SKH-SDP u redove SDS.[4][5]
Realizaciji inicijative prva je pristupila upravo Opština Knin, koja je 27. juna donela odluku o formiranju Zajednice opština Sjeverne Dalmacije i Like. Toj regionalnoj zajednci su potom pristupile i susedne opštine Donji Lapac (28. jun) i Gračac (29. jun), nakon čega je 3. jula u Kninu konstituisano i privremeno Predsedništvo ZOSDL. Nedugo potom, ovoj regionalnoj zajednici su pristupile i druge pretežno srpske opštine sa istog područja: Obrovac (12. jul) i Benkovac (7. avgust), a potom i Korenica, čime je bio zaokružen proces okupljanja pretežno srpskih opština na prostorima severne Dalmacije, Like i Krbave.[4][6]
Iako su hrvatske vlasti osporile stvaranje ZOSDL,[7] slične regionalne inicijative razmatrane su i u drugim srpskim sredinama u Hrvatskoj, a posebno na susednim prostorima Korduna i Banije. Tim povodom se pred tamošnja opštinska rukovodstva postavilo pitanje, da li bi po ugledu na Zajednicu opština Sjeverne Dalmacije i Like trebalo formirati posebnu Zajednicu opština Banije i Korduna ili bi opštine sa tih prostora trebalo uključiti u sastav ZOSDL. Pošto je Opština Dvor već 17. jula donela odluku o pristupanju ZOSDL, isto su 24. jula učinile Opština Vojnić i Opština Glina. Za tim primerima su vremenom pošle i ostale većinski srpske opštine sa područja Banije i Korduna. Time je ZOSDL prerasla porostorne okvire svog formalnog naziva, a vremenom je stekla i dodatne funkcije, tako da je do kraja godine sprovedena transformacija ZOSDL u srpsku autonomnu oblast pod nazivom: SAO Krajina, koja je zvanično proglašena 21. decembra 1990. godine.[4][6]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Srbi u Hrvatskoj
- Sabor u Srbu
- Referendum o autonomiji Srba u Hrvatskoj
- Srpska demokratska stranka (Hrvatska)
- Kninska Krajina
- Raspad SFRJ
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Dakić 1994.
- ^ Radišić 2002.
- ^ Dakić 1994, str. 66.
- ^ a b v Dakić 2002.
- ^ Knežević 2018, str. 411-442.
- ^ a b Rupić 2007.
- ^ Rješenje Ustavnog suda Hrvatske broj U/I-214/1990 od 14. kolovoza 1990.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dakić, Mile (1994). Srpska Krajina: Istorijski temelji i nastanak. Knin: Iskra.
- Dakić, Mile S. (2002). Krajina kroz vijekove: Iz istorije političkih nacionalnih vjerskih i ljudskih prava srpskog naroda u Hrvatskoj. Beograd: Vedes.
- Knežević, Domagoj (2011). „Srpska demokratska stranka od osnivanja do konstituiranja prvoga višestranačkog Sabora”. Časopis za suvremenu povijest. 43 (1): 7—24.
- Knežević, Domagoj (2018). „Srpska demokratska stranka od konstituiranja prvog višestranačkog Sabora do početka srpske pobune u Hrvatskoj u kolovozu 1990.”. Radovi Zavoda za povijesne znanosti HAZU u Zadru. 60: 411—442.
- Petrović, Ilija (1994). Srpsko nacionalno vijeće Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Novi Sad: Cvetnik.
- Radišić, Dragan (2002). Hronologija događaja na prostoru prethodne Jugoslavije 1990-1995. Banja Luka: Glas srpski.
- Rupić, Mate, ur. (2007). Republika Hrvatska i Domovinski rat 1990.-1995. Dokumenti. 2. Zagreb: Hrvatski memorijalno-dokumentacijski centar Domovinskog rata.
