Sabejsko kraljevstvo
| Sabejsko kraljevstvo | |||
|---|---|---|---|
 | |||
| Geografija | |||
| Kontinent | Azija | ||
| Regija | Arabijsko poluostrvo, Bliski istok | ||
| Zemlja | Jemen | ||
| Prestonica | Marib | ||
| Društvo | |||
| Službeni jezik | sabejski | ||
| Religija | Politeizam | ||
| Politika | |||
| Oblik države | monarhija | ||
| — Kralj | |||
| Zakonodavna vlast | Kralj | ||
| Istorija | |||
| Istorijsko doba | stari vek, Rani srednji vek | ||
| — Osnivanje | 1000-e p. n. e. | ||
| — Ukidanje | oko 400 godine naše ere | ||
| — Status | bivša država | ||
| Zemlje prethodnice i naslednice Sabejskog kraljevstva | |||
| Prethodnice: | Naslednice: | ||
Saba (arap. سبأ, Saba, hebr. שבא, Šebā, grčki: Σαβα) je antičko kraljevstvo koje je postojalo između 1000-e p. n. e. - 400. godine naše ere. Ovo kraljevstvo spominje se u Bibliji (Stari zavjet) i Kuranu.
Stvarna lokacija istorijskog kraljevstva je i dan danas sporna, brojni noviji dokazi idu u prilog tezi da je to bio Jemen na Južnoj Arabiji [1][2][3] ali neki naučnici smatraju da je to bilo u Eritreji ili Etiopiji.
Istorija Kraljevstva Saba[uredi | uredi izvor]
Sabejci antički semitski narod iz Južne Arabije, negde oko 1000-e p. n. e. osnovao je svoju robovlasničku državu Kraljevstvo Saba sa glavnim gradom Maribom. Sabejsko kraljevstvo nalazilo se u kraju koji se danas zove Asir u jugozapadnom Jemenu.
Postoji mogućnost da je glavni grad Kraljevstva Saba u samom startu bio Sirvah, ali je to vrlo brzo postao Marib.
Bogatstvo ove države zasnivalo se na zemljoradnji, i visokoj tehnici navodnjavanja (Brana Marib), kao i na trgovini; začinima, zlatom i slonovačom. Sabejci su bili posrednici između Sirije, Mesopotamije, Egipta, Etiopije, Indije a kasnije i grčko-rimskog sveta.
Prvi pisani trag o Kraljevstvu Saba pronađen je u jednom izvještaju iz Hadite (Irak), u njemu guverner gradova Sukur i Mari piše da je u sredinom 8. veka p. n. e. kod Hindana (blizu Abu Kemala) jedan karavan iz Sabe i Teme napadnuta.[4]
Zna se da je sabejski vladar Jitamar Vatar I, koji je vladao oko 715. p. n. e., uspeo da preotme neke zemlje Kraljevstvu Kataban - područja južno od Sabe, a osnažio je i uticaj svog kraljevstva na severu, na El Džauf nakon pobede kod Kaminaha. Ali ubrzo nakon toga Kraljevstvo Saba gubi Kataban od Kraljevstva Ausan (koje se prostiralo na istoj teritoriji. Nakon toga kralj Karibil Vatar I je oko 685. p. n. e. je uspeo da uz pokretanje nekoliko pohoda, pokori susjedni Ausan, čiju je teritorija uz vazalni Kataban i Nadžran bila važana za kontrolu trgovine tamjanom. Osim trgovine tamjanom, Sabejsko kraljevstvo kontolisalo je i živu pomorsku trgovinu sa obalama istočne Afrike. U to vreme Kraljevstvo Saba je uspelo da osnuje svoje trgovačke kolonije po etiopskoj provinciji Tigraj i u Eritreji. Iz njih se najvjerojatnije rodila mešovita kultura koja je bila temeljem sabejsko-etiopskog Kraljevstvo Damot (D'mt), koje je kasnije, od 1. veka, postalo Kraljevstvo Aksum.
Radi poboljšanja uslova života stanovnika Sabe, u 6. veku p. n. e. ili 4. veku p. n. e., izgrađena je čuvena Brana Marib. Uz pomoć te brane mogli su se navodnjavati brojni pustinjski tereni na rubu pustinje Rub el Hali, to je značajno doprinijelo porastu stanovništva Sabe. Negde u drugoj polovini 6. veka p. n. e. (po Hermanu fon Vismanu) ili u 4. veku p. n. e. (po Kenetu A. Kičenu) sabejski kralj Jiti'amar Bajin II, uspio je da završi branu Marib, ali je izgubio Minejsko kraljevstvo i najverovatnije Nadžran.
Postepeni gubitak dominacije[uredi | uredi izvor]
U 4. veku p. n. e., dotad vazalna sabejska kraljevstva; Minejsko kraljevstvo, Kataban i Hadramaut uspjela su da oslobode, na taj način je Sabejsko kraljevstvo privremeno izgubilo kontrolu nad Putem tamjana.
Za rimskog cara Avgusta organizovana je ekspedicija koja je trebalo da dopre do Sabejskog kraljevstva, nju je poveo 25. p. n. e., Aelije Galus rimski prefekt Egipta, koji je uspeo da dopre do glavnog Sabejskog grada Mariba ali je morao da se povuče zbog nedostatka vode i bolesti.
Vrhunac svoje moći Sabejsko kraljevstvo doseglo je 225. godine kada je kralju Šairum Avtaru uspelo da ponovno zauzme Hadramaut i na taj način ponovno zagospodari Putem tamjana.
Pad pod Himjar i kraj moći Sabejskog kraljevstva[uredi | uredi izvor]
Sa promenom trgovačkih puteva koja se odigrala početkom 1. veka, obalna područja Jemena dobila su na važnosti. Naročito je porasla važnost roga Arabijskog poluostrva i Himjarskog kraljevstva koje ga je kontrolisalo.
Istoričar Keneth A. Kitče smatra da su Himjarsko i Sabejsko kraljevstvo bili u nekoj vrsti unije od 1. do 140. godine[5], ali da se istovremeno dešavao i raspad Sabejskog kraljevstva na nekoliko plemenskih klanova i dinastija.
Od 2. veka, Himjarsko kraljevstvo praktično je kontrolisalo sve trgovačke plovne puteve, ali je još i tad stari glavni grad Marib ostao versko središte Sabe.
U sabejsko-himjarskoj bici kod Hurmata 248/249, izgleda da ni jedna strana nije ostvarila čistu pobjedu, ali je potom oko 260. godine Himjarsko kraljevstvo konačno pokorilo Sabejsko kraljevstvo. Himjariti su sebe smatrali naslednicima Sabejaca, ali propast planinskog zaleđa nisu mogli da zaustave. Sav sistem za navodnjavanje se raspao, što je dovelo do raseljavanja stanovništva Sabe. Nakon što se nekoliko puta urušila zvog velikih količina vode, a potom nije popravljana Brana Marib, je konačno napuštena i prepuštena propadanju 572. godine.
Nakon što se u Jemenu na vlast došao kralj Du Nuvas 517. godine koji je prihvatio judaizam i imao nameru da postane službena vera, Vizantija je želeo to da spriječi pa je pružilo podršku etiopskoj Kraljevini Aksum da provali u zemlje Južne Arabije, aksumski kralj Kaleb zauzeo je ceo Jemen 525. godine. Tako da je Jemen jedno kraće vreme bio vazalna država Kraljevine Aksum. Nakon toga Jemen pada pod vlast Sasanida, a oko 660. godine pod vlast Arapa.
Kraljevstvo Saba u Bibliji[uredi | uredi izvor]
Najvažnija priča u Bibliji, je ona o kraljici od Sabe, koja je privučena glasinama koje su doprijele do njnog kraljevstva odlučila da poseti kralja Salomona u Izraelu.
Ime Saba se navodi u Starom zavetu na više mesta. Na primer u priči o Nojevim sinovima (Knjiga Postanja 10:7), Saba je navedena, zajedno s Dedanom, kao potomakom Nojevog sina Hama. U Knjizi Postanja (25:3), Saba i Dedan su navedeni kao sinovi Jokšana, sina Avramova. Jedan drugi Sabejac je naveden u Knjizi Postanja (10:28) kao sin Joktanov, on je još jedan potomak Nojevog sina Šema. Jedan drugi Sabejac se spominje u Drugoj knjizi o Samuilu (20:1-22) on se pobunio protiv kralja Davida, pa su mu stanovnici Abela odrubili glavu i bacili je preko gradskih zidina kako bi spasli svoje živote.
Prema predanjima Etiopske orijentalno-pravoslavne crkve, poslednji od triju Sabejaca (Joktanov sin) je izvorni predak semitske komponente u njihovoj etnogenezi dok za Sabta i Sabteka, sinove Kuša, smatraju da su preci Kušita.
Jevrejsko-rimski istoričar Josif Flavije opisuje mesto koje on zove Saba, kao kraljevski grad u Etiopiji opasan zidom, nakon njega persijski kralj Kambiz II to mesto zove Meroe. On kaže: "grad kružno opasuje Nil, a druge dve reke, Astapus i Astaboras nude i zaštitu od stranih vojski i rečnih poplava". Prema Josifu Flaviju osvajanje Sabe donijelo je veliku slavu mladom egipatskom princu, kaji je bio robovsko dete - Mojsije[6]
Arheološki nalazi[uredi | uredi izvor]
Savremeni arheološki nalazi sve više potvrđuju tezu da se Kraljevstvo Saba prostiralo u planinama Jemena pored Brane Marib, koja je izgrađena prije više od 2500. godina.[1][3][7]
Neki naučnici mitsko kraljevstvo Saba smeštaju na jug današnje Saudijske Arabije, i ukazuju na moguću vezu između naroda Sabejaca koji su ionako bili iz Južne Arabije i Kraljevstva Saba.[8]
Po srednjovjekovnoj etiopskoj knjizi Kebra Nagast, Kraljevstvo Saba bilo je smešteno u Etiopiji.[9] Zbog toga neki naučnici smeštaju Sabu u područje severnog Tigraja i Eritreju (to područje se nekada zvalo Saba (kasnije je nazvano Meroa), što je moguće povezati sa biblijskim Sabom.[10] Drugi naučnici međutim misle da je drevna Saba bila antička Ševa (zvana i Šoa, područje gde se nalazi današnja Adis Abeba) u Etiopiji.[11]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Canadians uncover 'Queen of Sheba' temple
- ^ Archibald et al. 2000, str. 160.
- ^ a b Dunn, James D. G.; Rogerson, John William (19. 11. 2003). Eerdmans Commentary on the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. str. 257. ISBN 978-0-8028-3711-0.
- ^ Objavili: A. Cavigneaux/B. K. Ismail, u: Bagdadska izdanja 21. 1990. str. 32.
- ^ The World of Ancient Arabia Series. Documentation for Ancient Arabia. Part I. Chronological Framework & Historical Sources.
- ^ Josephus, Antiquities of the Jews II.10
- ^ Archibald, Davies & Gabrielsen 2000, str. 160
- ^ Stuart Munro-Hay, Aksum: An African Civilization of Late Antiquity, 1991
- ^ Edward Ullendorff, Ethiopia and the Bible. . Oxford: University Press for the British Academy. 1968. pp. 75.
- ^ The Quest for the Ark of the Covenant: The True History of the Tablets of Moses, by Stuart Munro-Hay
- ^ Donald N. Levine, Wax and Gold: Tradition and Innovation in Ethiopia Culture. . Chicago: University Press. 1972.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Archibald, Zofia H.; Davies, John; Gabrielsen, Vincent; Oliver, Graham (2000). Hellenistic Economies. Taylor & Francis. str. 160. ISBN 978-0-203-99592-1.
- Dunn, James D. G.; Rogerson, John William (19. 11. 2003). Eerdmans Commentary on the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. str. 257. ISBN 978-0-8028-3711-0.
- Maigret, Alessandro de (2002). Arabia Felix. London: Stacey International. ISBN 978-1-900988-07-0.
- Korotajev, Andrej (1995). Ancient Yemen. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-922237-7.
- Korotajev, Andrej (1996). Pre-Islamic Yemen. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-03679-5.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
