Saborna crkva Svetog Đorđa u Prizrenu

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Crkva Svetog Đorđa (višeznačna odrednica).
Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu
Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu
Opšte informacije
MestoPrizren
OpštinaOpština Prizren
Država Srbija
Vrsta spomenikaCrkva
Vreme nastanka1856.-1887.
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture[1]
Nadležna ustanova za zaštituPokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Kosova i Metohije
Pogled na Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu
Prilaz Sabornom hramu Svetog Đorđa u Prizrenu
Rekonstrukcija Sabornog hrama Svetog Đorđa u Prizrenu nakon razaranja za vreme Martovskog pogroma 2004. godine
Saborna crkva Svetog Đorđa, 2021.

Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu je saborni hram srpske pravoslavne Eparhije raško-prizrenske. Zajedno sa Vladičanskim dvorom i obližnjom Starom crkvom Svetog Đorđa čini kompleks oko središta eparhijske uprave u Prizrenu. Temelji hrama položeni su 1856. godine, a izgradnja je dovršena 1887. godine, kada je hram i osveštan.[2]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Prvobitni katedralni hram prizrenskih episkopa i mitropolita bila je drevna crkva Bogorodice Ljeviške, zadužbina srpskog kralja Stefana Uroša II Milutina (1282-1321). Za vreme turske vlasti, Bogorodica Ljeviška je oduzeta od pravoslavnih Srba i pretvorena u džamiju,[3] a funkciju katedralnog hrama Prizrenske eparhije privremeno je preuzela Stara crkva Svetog Đorđa u Prizrenu.[4] Ova crkva je bila nevelika, a samim tim i nepodobna za katedralni hram, tako da se tokom prve polovine 19. veka započelo sa pripremama za izgradnju novog i većeg sabornog hrama. Ovu zamisao nije bilo lako sprovesti u delo, prvenstveno zbog velikih izdataka, kao i zbog otpota od strane lokalnih turskih zvaničnika. Dozvola za izgradnju dobijena je tek 1855. godine, a temelj hrama je položen na Ilindan 1856. godine.[5]

Izgradnja hrama bila je opterećena brojnim poteškoćama, prvesntveno građevinsko-tehničke i novčane prirode, kao i dodatnim poteškoćama koje su prousticale iz nestabilnih političkih prilika. Hram je dovršen tek 1887. godine, kada je obavljeno i svečano osveštenje.[6] Time je zaokružena arhitektonska celina koju su u središtu eparhijske uprave činili: Vladičanski dvor, novi Saborni hram Svetog Đorđa i obližnja Stara crkva Svetog Đorđa.[7]

Teškoće u izgradnji hrama bile su odraz brojnih problema sa kojima su se suočavali pravoslavni Srbi na području Raško-prizrenske eparhije, u koju je Carigradska patrijaršija po pravilu slala arhijereje nesrpske narodnosti. Takvo stanje trajalo je sve do 1896. godine, kada je za novog raško-prizrenskog mitropolita postavljen Dionisije Petrović (1896-1900).[8] Njegovim dolaskom u Prizren ispunjen je jedan od glvnih zahteva pravoslavnih Srba u oblastima Raške, Kosova i Metohije, koji su decenijama unazad tražili da im se umesto Grka-fanariota postavljaju vladike srpske narodnosti. Za vreme vladike Dionisija i njegovog naslednika Nićifora Perića (1901-1911),[9] nastavljeni su radovi na unutrašnjem opremanju novopodignutog hrama i uređenju čitavog kompleksa u središtu eparhijske uprave.

Velika prekretnica u istoriji hrama i eparhije označena je oslobođenjem Prizrena na samom početku Prvog balkanskog rata (1912—1913). Nakon ulaska vojske Kraljevine Srbije u grad, u hramu su držana svečana bogosluženja, a početkom 1913. godine za administratora eparhije postavljen je prota Stevan Dimitrijević. Pošto je stari saborni hram Bogorodice Ljeviške neposredno nakon oslobođenja ponovo pretvoren u crkvu, već tada se počelo postavljati pitanje o izmeštanju arhijerejske katedre iz novog hrama Svetog Đorđa, radi njenog vraćanja u drevnu zadužbinu kralja Milutina. Rešavanje ovih i ostalih pitanja moralo je biti obustavljeno zbog izbijanja Prvog svetskog rata. Nakon ujedinjenja svih srpskih crkvenih pokrajina 1920. godine, Saborni hram Svetog Đorđa je ipak zadržao funkciju katedralnog hrama Raško-prizrenske eparhije.

U ovaj hram je nakon Prvog svetskog rata (1922. godine) prenet ikonostas Ćiprovačke-Svetonikolajevske crkve apostola Petra i Pavla iz Sentandreje. Ovo značajno delo srpske barokne umetnosti rađeno je oko 1720. godine. Značajna zbirka srpskih rukopisnih i štampanih knjiga, među kojima i Pergamentno jevanđelje iz 13. veka, pronađena je u Sabornoj crkvi 1985. godine. Crkva je imala zvono koje je gradu poklonio kralj Petar I Karađorđević prilikom oslobađanja od Turaka, 17. oktobra 1912. godine.[10]

Za vreme Drugog svetskog rata, srpsko pravoslavno stanovništvo u Prizrenu i na celokupnom području Kosova i Metohije teško je postradalo. Čitavu oblast Metohije, uključujući i Prizren, zaposela je italijanska vojska, uz pomoć albanskih odreda. Već na samom početku okupacije, albanski odredi su započeli sa sprovođenjem sistematskih progona srpskog stanovništva u Prizrenu i unuštavanja srpske istorijske baštine.[11] Ovi zločini su ubrzo poprimili razmere genocida.[12] Na području Kosova i Metohije poharan je i razoren veliki broj srpskih pravoslavnih hramova,[13] a preostali su bili zatvoreni. Tokom ratnih godina, znatna oštećenja pretrpeo je i Sabornm hramu u Prizrenu.

Martovski pogrom 2004. godine i obnova[uredi | uredi izvor]

Tokom Martovskog pogroma 2004. godine, Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu je teško postradao. Albanci su ovu crkvu prvo zapalili, a potom minirali. Nakon mnogih poteškoća, hram je tokom narednih godina postepeno obnavljan. U njemu je 26. decembra 2010. godine izvršen svečani čin uvođenja u tron novoizabranog episkopa raško-prizrenskog Teodosija. Novog vladiku je ustoličio patrijarh srpski Irinej uz sasluženje četrnaest srpskih arhijereja i preko sedamdeset sveštenoslužitelja. Ovim svečani činom naglašen je istorijski značaj Sabornog hrama Svetog Đorđa u Prizrenu i potvrđena je njegovoa funkcija katedralnog eparhijskog hrama.[14]

U julu 2012. godine, hram je posetio Ban Ki-Mun, generalni sekretar OUN.[15] U martu 2016. godine, u pratnji raško-prizrenskog episkopa Teodosija, hram je posetila visoka britanska delegacija koju je predvodio prestolonaslednik Čarls, princ od Velsa.[16]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Spomenici kulture u Srbiji: Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu
  2. ^ Đokić 2016, str. 26-31.
  3. ^ Nenadović 1963, str. 33.
  4. ^ Kostić 1928.
  5. ^ Đokić 2016, str. 28.
  6. ^ Kostić 1928, str. 87.
  7. ^ Đokić 2016, str. 30.
  8. ^ Vuković 1996, str. 171.
  9. ^ Vuković 1996, str. 378-379.
  10. ^ Prizren Srpska prestonica Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. februar 2012), Pristupljeno 24. 4. 2013.
  11. ^ Jevtić 1990, str. 15-18.
  12. ^ Antonijević 2005, str. 157-166.
  13. ^ Antonijević 2014, str. 138-144.
  14. ^ U Prizrenu svečano ustoličen novoizabrani episkop raško-prizrenski Teodosije
  15. ^ Generalni sekretar OUN Ban Ki-Mun u poseti Sabornom hramu Svetog Đorđa u Prizrenu
  16. ^ Princ Čarls posetio Saborni hram Svetog Đorđa u Prizrenu

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Саборна_црква_Светог_Ђорђа_у_Призрену&oldid=27558464”