Savo Zlatić

savo zlatić
Lični podaci
Datum rođenja	(1912-07-12)12. jul 1912.
Mesto rođenja	Lanišće, kod Buzeta, Austrougarska
Datum smrti	8. decembar 2007.(2007-12-08) (95 god.)
Mesto smrti	Zagreb, Hrvatska
Profesija	lekar
Porodica
Supružnik	Milena Zlatić
Delovanje
Član KPJ od	1934.
Učešće u ratovima	Narodnooslobodilačka borba
Odlikovanja

Dr Savo Zlatić (Lanišće, kod Buzeta, 12. jul 1912 — Zagreb, 8. decembar 2007), lekar, učesnik Narodnooslobodilačke borbe i društveno-politički radnik Narodne Republike Hrvatske.

Biografija

Rođen je 12. jula 1912. godine u selu Lanišće, u Istri. Poticao je iz učiteljske porodice. Tokom italijanske okupacije Istre, 1918. godine, njegov otac Marko je bio interniran na Siciliju, a Savo je sa majkom i sestrom izvesno vreme proveo u Trstu, gde su mu živeli baba i deda. Nakon povratka njegovog oca, vratili su se u tada formiranu Kraljevinu SHS i oko godinu dana su živeli u Sloveniji, gde je Savo završio jedan razred osnovne škole. Godine 1921. porodica se preselila u Zagreb, gde je Savo nastavio dalje školovanje.

Revolucionarni rad

Nakon završetka Prve realne gimnazije, 1930. godine je upisao Medicinski fakultet u Zagrebu. Savo je sazrevao u veoma burnom političkom vremenu šestojanuarske diktature, pa se 1932. godine priključio revolucionarnoj studentskoj omladini. Bio je član Sociološkog kluba, koji su osnovali studenti levičari i učestvovao je u demonstracijama protiv vlasti. Godine 1933. sa grupom gimnazijskih drugova, među kojima su bili — Vladimir Bakarić, Ivan Rukavina i Simo Janković, formirao je ilegalnu grupu koja je čitala marksističku literaturu i učestvovala u akcijama protiv vlasti. Preko Olge Maček, studentkinje medicine uspeli su da se povežu sa tada ilegalnom Komunističkom partijom Jugoslavije (KPJ). Vezu su uspostavili sa partijskom ćelijom KPJ koja je delovala na Sveučilištu u Zagrebu. Naredne 1934. godine Savo je bio primljen u KPJ i nakon hapšenja nekoliko članova, bio je postavljen za sekretara sveučilišne partijske ćelije.

Kao sekretar partijske ćelije na Sveučilištu aktivno je radio na obnavljanju organizacija Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), koje su bile uništene tokom šestojanuarske diktature. Kada je tokom 1934. godine bio formiran Mesni komitet SKOJ-a za Zagreb, Savo je postao njegov član. Potom je radio na formiranju Pokrajinskog komiteta SKOJ-a za Hrvatsku, a marta 1935. godine je postao član privremenog rukovodstva SKOJ-a. Njegovu aktivnost je prekinulo hapšenje, krajem marta 1935. godine. Nakon torture u zagrebačkoj policiji, bio je predat Sudu za zaštitu države i prebačen u zatvor na Adi Ciganliji. Zbog komunističke delatnosti bio je osuđen na tri godine zatvora. Tokom odsluženja kazne, u zatvoru u Sremskoj Mitrovici je zajedno sa drugim političkim zatvorenicima komunistima učestvovao u borbi za poboljšanje uslova života političkih zatvorenika. Takođe, tokom zatvorskih dana je pohađao „komunistički univerzitet”, koji su organizovali drugi istaknuti zatvorenici komunisti poput Moše Pijade, Jovana Veselinova, Ivana Milutinovića, Otokara Keršovanija i dr. Bio je polaznik škole za ekonomiju koju je vodio Branko Bujić, doktor ekonomskih nauka i politički zatvorenik.

Marta 1938. godine, nakon izlaska iz zatvora, vratio se u Zagreb i ponovo se aktivirao u revolucionarnom radu. Tada se upoznao sa Josipom Brozom Titom, generalnim sekretarom KP Jugoslavije, koji je u to vreme živeo u Zagrebu. Na njegovu preporuku Savo je radio u Stranci radnog naroda, koja je bila legalni oblik rada KPJ. Istovremeno je bio član Mesnog komiteta KPH za Zagreb, gde je aktivno radio na reorganizaciji zagrebačke partijske organizacije i formiranju partijskih ćelija po fabrikama, ustanovima i uličnim kvartovima. Pored partijskog rada, nastavio je sa studijama medicine. Decembra 1939. godine je ponovo bio uhapšen od strane policije Banovine Hrvatske i sa velikim brojem uhapšenih hrvatskih komunista je bio odveden u zatvor u Lepoglavi. Aprila 1940. godine je pušten na slobodu, nakon čega je položio zadnja dva ispita i postao je doktor medicine, nakon čega je obavljao obavezni medicinski staž.

Narodnooslobodilačka borba

Nakon Aprilskog rata i okupacije Jugoslavije, 1941. godine delovao je u radu Mesnog komiteta KPH za Zagreb. Bio je određen za odlazak u partizane, zajedno sa grupom komunista, koja je trebalo da pobegne iz logora Kerestinec. Nakon neuspelog bekstva iz logora, u noći 13/14. jula 1941. godine, Zlatić je nastavio sa partijskim radom u okupiranom Zagrebu. Polovinom avgusta 1941. godine bio je kao lekar upućen na Kordun. Tamo je zajedno sa španskim dobrovoljcem Jakovom Kranjčevićem Bradom, koji je u Španiji završio sanitetski kurs, radio na stvaranju partizanske sanitetske službe. U početku su prelazili velike razdaljine kako bi obilazili partizanske ranjenike u raznim delovima Korduna. Kako bi prevazišli ove probleme odlučili su da osnuju bolnicu u koju bi smeštali ranjene i bolesne partizane. Njihov predlog prihvatila je Prva konferencija narodnih delegata Korduna i Banije održana 19. septembra 1941. godine na Petrovoj gori.

Za mesto formiranja prve partizanske bolnice određene su Vrletne strane na Petrovoj gori. Graditelj ove bolnice bio je Jakov Kranjčević, koji se specijalizovao u izgradnji podzemnih zemunica, u koje su skrivani ranjenici za vreme ofanziva. Zlatić je tada bio imenovan za šefa saniteta Korduna i Banije, a početkom oktobra 1941. godine ova partizanska bolnica je primila prve ranjenike. Pošto je neprijatelj uništio prve lokacije bolnice na Vrletnim stranama, Kranjčević je izgradio novu bolnicu na Pišinom gaju u Petrovoj gori, od koje je nastala Centralna partizanska bolnica (za zasluge zasluge u zbrinjavanju i lečenju ranjenika i bolesnika ova bolnica je 1971. godine odlikovana Ordenom narodnog heroja). U ovoj bolnici Zlatić je u početku obavljao opšte medicinske poslove i vršio manje hirurške zahvate. Uporedo sa radom u bolnici, bio je i politički aktivan. Za člana Okružnog komiteta KPH za Karlovac bio je izabran 21. oktobra 1941. godine. Nakon toga je radio na organizovanju Okružne partijske konferencije, koja je održana u Velikoj Kladuši, marta 1942. godine. Na ovoj Konferenciji je bio imenovan za sekretara Okružnog komiteta, jer je dotadašnji sekretar Ivan Marinković Slavko bio upućen na novu dužnost.

Savo Zlatić je sve do novembra 1943. godine radio u Centralnoj partizanskoj bolnici na Petrovoj gori i politički delovao na Kordunu. Na Trećoj okružnoj konferenciji KPH za Karlovac, novembra 1943. godine bio je kooptiran u Centralni komitet KP Hrvatske. Nakon toga je primio dužnost sekretara Povereništva CK KPH za teritroiju Hrvatske severno od Save (ova teritorija obuhvatala je Zagreb, zagrebačku oblast i Slavoniju). Na ovoj dužnosti je bio sve do kraja 1944. godine, kada je vraćen na rad u sedište CK KPH. Tada se u rukovodstvu KPH verovalo da će jedinice Prvog armijskog korpusa NOV i POJ pod komandom general-lajtnanta Peke Dapčevića osloboditi Zagreb, pa je Savo Zlatić bio upuće u Štab Peke Dapčevića. Zajedno sa grupom od deset partizana uspešno je uspeo da se probije kroz neprijateljske redove i dođe u partizanski štab.

Posleratni period

Posle završetka rata, Savo Zlatić je bio uključen u jugoslovensku delegaciju na sastanaku ministara inostranih poslova velikih Savezničkih zemalja na kome su zaključavani mirovni ugovori sa evropskim državama, koje su tokom Drugog svetskog rata bile saveznice Trećeg rajha, održanom od 26. aprila do 17. maja 1946. godine. Pored Zlatića, jugoslovensku delegaciju su sačinjavali — Savo Kosanović, Ljubo Leontić i Edvard Kardelj, koji je bio šef delegacije. Na ovim sastancima se raspravljalo o predlozima razgraničenja između Jugoslavije i Italije u Istri. Zbog nepovoljnosti ove predloge nije Vlada FNRJ nije prihvatila. U Politbirou CK KP Hrvatske bio je postavljen na čelo Komisije CK za privredu i imenovan za ministra industrije u Vladi NR Hrvatske.

Pošto je KP Jugoslavije u toku rata organizaciono pomagala osnivanje i rad Komunističke partije Albanije, ona je to nastavila i nakon rata. Poseban razlog za ovu pomoć bila je ideja stvaranja Balkanske federacije koju bi sačinjavle FNR Jugoslavija, NR Bugarska i NR Albanija. Savo Zlatić je bio među grupom predstavnika CK KPJ pri CK KP Albanije i bio je zadužen za privredna pitanja. Poseban problem u radu KP Alabanije tada je bilo unutrašnje neslaganje između — lidera KPA i komandanta NOV Albanije Envera Hodže, organizacionog sekretara KPA i Ministra unutrašnjih poslova Koči Dzodze i predsednika komunističke omladine Nako Spire. Albanija tada nalazila u veoma teškoj situaciji i nije raspolagala sredstvima za zdravstvo, školstvo i kulturu, kao i za izgradnju zemlje. Jugoslavija je Albaniji tada uputila materijalnu pomoć, a jugoslovenska delegacija u Albaniji je imala zadatak da kontroliše racionalno trošenje te pomoći. Pored Zlatića, u jugoslovenskoj delegaciji su bili Sergej Krajger, Kiro Gligorov i general Milan Kuprešanin, koji je bio vojni instruktor u Albanskoj armiji.

Oko stvaranja Blakanske federacije, početkom 1948. godine počeo je politički sukob Tita i Staljina, pa je Savo Zlatić napustio Tiranu i vratio su Jugoslaviju. Tada je postavljen na dužnost ministra lake industrije u Vladi FNRJ i člana Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ, a bio je predlagan i za ambasadora u Moskvi. Nakon iznošenje stava da bi za komunistički pokret u svetu bilo korisno da jugoslovensko rukovodstvo prihvati Staljinove zahteve, bio je smenjen sa svih dužnosti i poslat u Zagreb, gde je zaposlen u Gradskom arhivu. Nakon izvesnog vremena, 1949. godine je bio isključen iz KPJ, a zbog protivljenja u vezi ove odluke bio je uhapšen. Nakon duže istrage u zagrebačkoj miliciji bio je osuđen na dve godine izolacije u zatvoru na Golom otoku. Istovremeno sa osudom od strane jugoslovenskog rukovodstva da je staljinista, Savo Zlatić je u Rezoluciji Informbiroa bio označen kao imperijalistički špijun. Albanski lider Enver Hodža je nakon Rezolucije Informbiroa napisao knjigu „Titoisti Jugoslavije” u kojoj je posebno kritikovao Savu Zlatića.

Nakon Golog otoka

Posle izlaska iz zatvora na Golom otoku, 1951. godine je dao novinama pokajničku izjavu, nakon čega je bio delimično politički rehabilitovan. Vratio se medicini i bio postavljen za savetnika Hinka Krizmana, tadašnjeg ministra zdravstva u Vladi NR Hrvatske. U Ministarstvu zdravlja je bio postavljen za šefa Odeljenja za medicisnku opremu i lekove. Radio je sa preduzećima i ustanovama za proizvodnju lekova i medicinske opreme u Hrvatskoj. Sarađivao je i sa bolnicama i radio na tome da dobije što više sredstava za nabavku savremen medicinske opreme. Izveno vreme je bio odgovorni urednik časopisa „Lijekovi”, koje je izdavala Savezna uprava za lekove.

Pored medicine jedna od velikih ljubavi Save Zlatića bila je šah, kojim se bavio još od svoje 14 godine. Pre početka revolucionarnog rada, učestvovao je na nekoliko šahovskih turnira u Zagrebu. Ponovo se zainteresovao za šah nakon izlaska sa Golog otoka, a na ovo ga je naveo poznati šahista Nenad Petrović. Ubrzo je stekao titulu majstora rešavanja, potom majstora sastavljača i 1956. godine je proglašen za majstora problemskog šaha Jugoslavije. Učestvovao je i na ekipnim svetskim prvenstvima, gde je na nastupao za Jugoslaviju. Na Prvom svetskom kongresu šahista-problemista u Piranu 1958. godine bio je imenovan za međunarodnog sudije Međunarodne šahovske federacije za problemski šah. Na 42. svetskom kongresu šahista-problemista u Izraelu 1999. godine bila mu je dodeljena titula počasnog majstora FIDE za šahovsku kompoziciju.

Umro je 8. decembra 2007. godine u Zagrebu i sahranjen je na groblju Mirogoj.

Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih jugoslovenskih odlikovanja.

Literatura

• Stipančević, Mario (2004). Razgovori s dr. Savom Zlatićem. Zagreb: „Arhivski vjesnik” Hrvatskog državnog arhiva. 

Spoljašnje veze

• „Bolnicu niko nije izdao” skdprosvjeta.com Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. januar 2015)