Svetilišta slovenske vere

Arkona

Brandenburg

Brodovin

Radomin

Taufelsberg

Feldberg

Fišerinzel

Svetilišta slovenske vere u Nemačkoj

Ostaci svetilišta u Arkoni

Rekonstrukcija mogućeg izgleda Arkone

Sveštenik boga Svetovida, kameni reljef iz Arkone uzidan u zid crkve u Alterkirhenu

Verhovljani

Hodosoviči

Hotomelj

Svetilišta slovenske vere u Belorusiji

Kumir boga Svetovida nađen u Volinu 1974. godine

Prikaz boga Peruna i boga Velesa (u teriomorfnoj formi), Žrnovnica, Hrvatska, 8. vek.

Konj-kamen

Zid oko svetilišta, Lisa Gora, Poljska

Mapa utvrđenog naselja Radomin, Nemačka

Rekonstruisano slovensko svetilište, Radomin, Nemačka

Rekonstrukcija utvrđenog naselja, Radomin, Nemačka

Rekonstrukcija kapije, Radomin, Nemačka

Retra, rekonstrukcija

Rekonstrukcija utvrđenog naselja, Fišerinzel, Nemačka

Rekonstrukcija drvenih idola, Fišerinzel, Nemačka

Medved - drevni idol na planini Šljenža, Poljska

Delimičan spisak do sada otkrivenih slovenskih kapišta i svetilišta, koja se nalaze na teritoriji današnje Rusije, Ukrajine, Nemačke, Poljske, Belorusije, Bugarske, Češke i Slovačke.

1. Arkona na ostrvu Rujan, Nemačka - utvrđeno naselje i svetilište iz IX-12. veka nalazi na rtu visine 40 m, okrenutom ka istoku, sa tri strane ima strme morske litice, a sa zapadne strane se nalazi odbrambena fortifikacija. Usled potkopavanja krečnjačke stene morskim talasima lokalitet je najvećim delom uništen. Trenutna veličina - 90 m od istoka ka zapadu i 160 m od severa ka jugu, procenjena veličina je 3-4 puta veća. Iskopavanja su vršena u 1921, 1930. i 1969-1971. kada su kroz lokalitet i zid prokopani rovovi širine 1 m. Identifikovana su tri perioda izgradnje zida, otkriveni su slojevi pečene gline, uglja i kamenja. Sa unutrašnje strane zida je rov ravnog dna, a sa spoljašnje strane je duboki šanac ravnog dna. Kraj rta je od ostatka odvojen unutrašnjim zidom širine 5-6 m i šancem ravnog dna širine 10 m, podignutim u 9. veku. U prostoru između dva zida nisu nađene zgrade. Delimična iskopavanja do dubine od 60 cm u dužini od 4,1 i 6,2 m, otkrila su brojne predmete. U jednom od istraživačkih rovova otkriven je kameni sanduk sa 8-11 delimično oštećenih muških lobanja, kosti životinja, razne stvari, komadi grnčarije iz X-12. veka. U drugom rovu, u jednom udubljenju je nađen sandučić sa brojnim predmetima. Na severnoj strani lokaliteta je izvor vode do koga vodi put. U neposrednoj blizini naselja su 14 sela i veliko kurgansko grobno polje.
2. Astašovo, Smolenska oblast, Rusija - utvrđeno naselje u šumi u močvarama na levoj obali reke Sože. Ovalni trg (14,5 x 12 m) okružen je zemljanim nasipom (širina 4 m, visina 0,5 m) i rovom dubine od 50 cm. Ispod nasipa i oko njega je rasprostrt ugalj. Trg utvrđenja duž nasipa je nagoreo.
3. Babin, Černovicka oblast, Ukrajina - utvrđeno naselje na vrhu brda na desnoj obali Dnjestra. Centralna kružna oblast prečnika 7 m je okružena šancem širina 2 metra. Spoljnom stranom padine brda pružaju se dve eskarpe sve do litice. U šancu su pronađeni ugalj, spaljene kosti, fragmenti grnčarije i glazirane keramike iz IX-10. veka. U blizini utvrđenja se nalaze ostaci većeg naselja iz istog perioda.
4. Babina dolina, Ternopoljska oblast, Ukrajina - ritualna jama i trg iz XII ili ranog 13. veka, podignuta XI-12. veku, nalazi se u podnožju utvrđenog svetilišta Zvenigorod. Iskopavanja, koja je od 1985. do 1989. godine, vršio Ternopoljski muzej regionalne istorije pod rukovodstvom M. A. Jagodinske, su otkrila veliki otvoreni trg i stambene poluzemunice sa pećima od kamena i sobe sa kamenim podovima.
5. Babka, Rivanjska oblast, Ukrajina - utvrđeno naselje na istočnom obronku peščanog uzvišenja. Kružna zaravan prečnika 30m, okružena isprekidanim rovovima, jamama u obliku korita i nasipom. Skoro u centru se nalazi jama za kameni ili drveni stub (prečnika 0,5m, dubine 0,7m) i gomila uglja prečnika 1m. U južnom delu je pronađen posuda sa kremiranim ostacima. U naselju su pronađeni nož, životinjske kosti, fragmenti grnčarije i glazirane keramike iz VIII-10. veka. Na vrhu nasipa nađen je ugalj i izgorela debla. Mali rov je ispunjen slojevima uglja. Pored se nalazi naselje iz istog perioda.
6. Blagovešjenska Gora kod Všćiža, Brjanska oblast, Rusija - naselje-svetilište juhnovske kulture. Trg naselja (40h25 m) je sa spoljne strane omeđen nasipom i rovom širine 18m. Na unutrašnjoj strani nasipa nalazi se zajednička duga kuća. U naselju je nađena romejska keramika iz IX—10. veka. U blizini se nalazi naselje iz istog perioda sa ostacima boravišta i dugih kuća. Pronađene su amajlije od kičmenih pršljenova dabrova, kamenje ukrašeno znakovima u obliku krsta, češalj ukrašen motivom konjskih glava. Moguće je da je naselje služilo kao svetilište i tokom 10. veka. U XI—13. veku na mestu naselja je bilo groblje pored koga je sagrađena crkva Blagovesti.
7. Bogit, gusjatinski rejon, Ternopoljska oblast, Ukrajina - naselje-svetilište nalazi se na najvišem brežuljku u šumovitoj oblasti Medobori (rus. Медоборы) 5 km udaljene od sela Gorodnica. Najbliži nalaz verskog spomenika lokalitetu na kome je nađen Zbručki stub. Iskopavanja je tokom 1984. godine vršila Prikarpatska ekspedicija Instituta za arheologiju Ruske akademije nauka. Nasipi oko naselja su odvojeni rovovima: glavni nasip se nalazi oko ulaza u naselje, drugi nasip na sredini preseca njegov pravac, treći nasip je takođe u blizini naselja, nasip na severnoj strani naselja je prekinut na tri mesta. U naselju je nađeno kapište, žrtvenik (oltar) i tri zgrade delimično ukopane u zemlju.
8. Brandenburg, Nemačka - trg za održavanje svetkovina, koji se nalazi uz utvrđenje iz 8. veka, prema predanju u pitanju je svetilište boga Triglava. Na brdu, ispod temelja crkve, otkriven je kulturni sloj, koji pokazuje postojanje ljudskih aktivnosti, ali ne i stanovanja na tom mestu.
9. Branovci, Bugarska - kružni trg od gline, na dva nivoa. Pronađene su životinjske kosti i fragmenti posuđa iz IX-10. veka.
10. Brodovin (nem. Brodowin), Nemačka - trg-kapište se nalazi na najvišem delu poluostrva, brdu koje izbija iz jezera. Kapište je okruženo rovom, širine 5 m, dubine 80 cm, prečnika 25 m. Na obroncima se nalazi ostaci naselja iz IX/X - 13. veka. Na brdu je 1258. godine sagrađen manastir.
11. Bubnišće, Ivano-Frankivska oblast, Ukrajina - naselje sa tri strane okruženo liticama, sa četvrte strane je ograničeno zidom i šancem i odbrambenim širine 10m. Prečnik središnjeg trga je 40m. U litici je iskopan bunar do koga vode kamene stepenice. Bunar (dimenzija 2x2m, a njegova sadašnja dubina je 5-6m) ne dopire do vode. U liticama su iskopane i tri pećine u kojima su sačuvani sanduci pravljeni od debala. Na stenama litica su uklesani solarni simboli, otisci dlanova i maske. U blizini se nalazi velika pogrebna humka, prečnika 5 m i visine manje od 1m.
12. Vasiljev, Černovicka oblast, Ukrajina - na groblju iz XII-13. veka otkrivena je jama sa ugljem, životinjskim kostima i krhotinama grnčarije.
13. Verhovljani, Grodnenska oblast, Belorusija - naselje sa kružnim trgom (7x7m), koji je ograničen nasipom i unutrašnjim rovom. U rovu su pronađeni ostaci kamenog zida, ugalj i keramika iz XI-13. veka.
14. Višegrod, Poljska - na uzvišenju na desnoj obali Visle nalazi se trg kružnog oblika, prečnika 18m, u čijem središtu se nalaze tragovi stubova, više povezanih zgrada četvrtastog oblika, lobanja divljeg bika. Trg je okružen redom kamenja, među kojima se nalazi oltar, pljosnati kameni žrtvenik, ljudski skelet. Do trga vodi popločani kameni put, na kome su ležala dva srpa. Objekat je datiran na X-13. vek. Na udaljenosti od 2,6km od naselja Okrugla gora nađen je rov koji označava kružni prostor, prečnika od oko 20m. U dnu rova su pronađeni ugalj, životinjske kosti, delovi posuda. U neposrednoj blizini se nalazi naselje iz VI-11. veka.
15. Volin, Poljska - u najvišem delu starog grada otkrivena je drvena zgrada 5x5m, okružena ogradom. Bila je u upotrebi od druge polovine IX do početka 12. veka. U blizini su pronađeni bronzana figura konja i više drvenih figura, uključujući i jednu sa četiri lica. Na padinima Srebrnog brda pronađeno je ognjište, kod koga je među stenama, ribljim kostima nađen fragment ljudske lobanje. U blizini je nađena jama sa dve ljudske lobanje, fragmenti posuđa i životinjskim kostima.
16. Vorgol, Voronješka oblast, Rusija - u naselju-utočištu je delimično očuvan trg popločan pečenom glinom, diemnzija 12х6m. U njegovom centru se nalazi jama za stub, pored koje je nađen skelet konja i tri strele. Na trgu su nađeni nož, fragmenti kamenog zdanja, grivne, privezak u obliku trapezoida, perle, astragali, alat za obradu metala. Oko trga je očuvano šest jama sa pepelom, životinjskim kostima, komadima keramike, delovima vretena, delovi žrvnja, kose, minđuše iz saltovske kulture. Nalazi su iz X-11. veka. U rovu oko naselja otkrivena je ritualno sahranjena glava konja i 94 astragala.
17. Vraćani kod Bribira, Hrvatska - krajem XIX veka je nađen troglavi idol koji se danas čuva u Muzeju hrvatskih arheoloških starina u Splitu. Idol predstavlja glavu sa tri lica. Visine je oko 35 cm, širine 27 do 29 cm, širina osnove je 23-24 cm. Visina lica varira između 16 i 21 cm, a širina lica je između 16 i 18 cm. U osnovi idola se nalazi rupa širine 10 cm, pomoću koje je glava postavljana na ostatak celine, koji nije nađen. Dva od tri lica su namerno oštećena.
18. Gnjezno, Poljska - na brdu Leh, ispod temelja crkve otkriveno je ognjište, koje se sastoji od tri sloja kamena sa slojevima uglja i pepela. Pronađene su životinjske kosti i krhotine grnčarije. Kraj VIII-početak 10. veka.
19. Govda, Ternopoljska oblast, Ukrajina - naselje se nalazi na rtu na desnoj obali reke Zbruč. Okruženo je zidom sa čije je spoljne strane jarak. Ovalni trg naselja (40x20m) ima nagib na jugoistoku sa visinskom razlikom od 20 m. Tokom iskopavanja 1988. i 1989. otkriven je trg površine 108 m². Lokalitet je otkriven tokom Prikarpatske ekspedicije Instituta za arehologiju Ruske akademije nauka (1984—1989).
20. Golavno, Volinska oblast, Ukrajina - naselje se nalazi na uzvišenju među močvarnim livadama. Kružni trg, prečnika 30m, neznatno je uzdignut u centru i pokrivene slojem pepela debljine 50cm. Ispod zida (visine do 1m), koji okružuje trg, nalazi se sloj kamena, uglja i ugljenisanih kostiju. Pri dnu zida otkriveno je nekoliko jama u obliku korita i više grupa kamenja. Pronađeni su fragmenti posuđa iz 10. veka, životinjskih kostiju, ugljenisani komad ljudske lobanje i dva zuba.
21. Gora Heljmska (polj. Góra Chełmska), kod Košalina, Poljska - na vrhu planine otkriveni su ostaci zgrade za ritualnu upotrebu dimenzija 2,5x4,5m, sa kamenim ognjištem. U blizini se nalaze jame sa ugljem. Pronađeni su nož, kresivo, delovi vretena (rus. пряслице), kosti sisara i riba, komadi grnčarije iz X-13. veka.
22. Gorbava, Černovicka oblast, Ukrajina - naselje se nalazi na grebenu na desnoj obali reke Prut. Ovalni trg naselja (prečnika 30m), okružen je zidom i rovom. Odmah do trga se nalaze dva manja trga, raspoređena sa bočnih strana, takođe ograničena nasipom. Ravna površ na vrhu centralnog nasipa i u ulaz u središnji trg popločani su kamenjem i prekriveni ugljem, komadima pečene gline i spaljenim životinjskim kostima. Tragovi ognjišta nađeni su na vrhovima nasipa i na bočnim trgovima. Nema nalaza kulturnog sloja. U neposrednoj blizini se nalazi naselje iz IX - 10. veka.
23. Gorki, Vologdska oblast, Rusija - na groblju, početak XII-13. vek, otkrivena je ritualna jama ovalnog oblika (2,1x1,55m, dubine 60-70cm). Nađene su dve brave od kovanog gvožđa, drveni pribor, skeleti dva psa, tri patke, droplje, riba, i na dnu jame tri skeleta pasa. Jama se ispunjena kamenjem i šljakom.
24. Goradak, Hmeljnička oblast, Ukrajina - na ivici naselja iz VI-8. veka nalazi se kamena ploča (dužine 2,3 m, širine 1,5 m), sa tragovima paljevine pri vrhu, pored koje se nalazi jama (prečnika 1,5 m, dubine 20 cm) čije je dno spaljeno, ispunjena ugljem, pepelom, spaljenim životinjskim kostima i fragmentima keramike.
25. Gora Gradova (polj. Góra Grodowa) kod Tumlina (polj. Tumlin-Węgle), Poljska - na visokom brdu (395mnm) na Sventokškim planinama (polj. Góry Świętokrzyskie - „planina Svetog krsta“), prekrivena šumom, očuvana su tri koncentrična nasipa od naslaganog kamena iz VIII-9. veka, koji nemaju odbrambenu vrednost. Na padini planine se nalazi naselje iz IX—11. veka. Na vrhu planine podignuta je kapela. Od 1994. godine lokalitet je zaštićen u okviru rezrvata prirode „Kameni krugovi“ (polj. Kamienne Kręgi).
26. Gračić, Žrnovnica, Hrvatska - Jedini do sada poznati prikaz boga Peruna i boga Velesa (prikazan je u teriomorfnoj formi - u obliku medveda) rađen u kamenu. Kameni friz je ugrađen u spoljnu stranu fasade crkve u Žrnovnici iz 10. veka. Smatra se da friz potiče sa obližnjeg arheološkog lokaliteta Gračić kod Žrnovnice, gde je bio postavljen u središtu kapišta. Crkva sv. Juraja na brdu Perun iznad Žrnovnice gradi ugao od 23° u smeru sever-severoistok sa crkvom Uspenja Marijina Žrnovnici i sv. Mihovila, kao i ugao od 23° u smeru zapad-jugozapad sa Zminjim kamenom i crkvom Gospe u Siti.
27. Dembno (polj. Dębno), Poljska - naselje u Sventokškim planinama. Trg naselja je ovalnog oblika (15х26m), okružen nasipom i jarkom. U jarku su pronađeni izgorele kamenovi, ugalj, komadi glazirane keramike.
28. Dobžešuvo (polj. Dobrzeszów), Poljska - naselje na visokom brdu u Sventokškim planinama. Ovalni trg (40x80m), omeđen je sa tri koncentrična zida, oštećena na nekoliko mesta. Četvrti zid odvaja naselje od grebena. Osnovu niskih zidova (visine 1,5-2m), čine naslagani veći komadi kamenja na kojima je postavljeno manje kamenja, i na njemu skicirano manje kamenje. Površina zidova spaljena, naročito unutrašnji deo prvog zida i spoljni delovi drugog i trećeg. U centru trga se nalazi veliki kamen u kome su uklesani krugovi. Na više mesta na trgu i zidovima se nalaze stele, veliki zaobljeni kamenovi i žrtvenici, četvrtastog oblika napravljeni od kamena. U zapadnom delu lokaliteta se nalazi kamen temeljac oltara, pored koga je nađena keramika iz VIII-10. veka. Uzorak uzet sa prvog zida je metodom radiokarbonskog datiranja datiran na 795. godinu. Pored naselja se nalazi selo iz VIII-10. veka. Iskopavanja na ovom lokalitetu su vršena u periodu 1975-1981. i tom prilikom je otkriveno područje 25х100m i isprekidani zidovi.
29. Životinskoje, Voronješka oblast, Rusija - u utvrđenju iz IX-10. veka otkrivena je jama prečnika 80cm i dubine 60cm, u kojoj se nalazio ugalj, 23 astragala sa otvorima, brusni kamen, bronzani lonac, krčag i spaljeno zrnevlje žitarica. U utvrđenju su nađeni ritualni glineni hlebovi.
30. Zaaringen (nem. Zaaringen), okrug Brandenburg, Nemačka - u blizini groblja iz VII—12. veka, koje čine kurganske mogile, nalazi se kružna platforma (prečnika 20 m), okružena kružnim šancem širine 2-3m.
31. Zvenigorod, Ternopoljska oblast, Ukrajina - naselje se nalazi na obronku brda na desnoj obali reke Zbruč, u blizini sela Krutilov. Torziono. Istraživanja su vršili Prikarpatska ekspedicija Instituta za arheologiju Ruske akademije nauka i Ternopoljski muzej regionalne istorije tokom 1985, 1987, 1988. godine. Otkrivena su tri kapišta, 15 verskih zdanja, 10 prizemnih dugih kuća; napravljeni su probna iskopavanja u zidinama i rovovima, istražena su okolna sela.
32. Zelena Lipa, Černovicka oblast, Ukrajina - na desnoj obali Dnjestra, između visokih brda, zarasli u šumu, nalaze se ostaci drvenog hrama koji se nalazi na najvišem delu trga (42x14m). Hram pravougaonog oblika (5,3x4,2m), orijentisan prema stranama sveta, imao je dvostruki zid, sagrađen od brvana pokrivenih glinom. U blizini se nalaze jame popunjene slojevima uglja i bunar usečen u stenu.
33. Iliev, Lavovska oblast, Ukrajina - naselje se nalazi na rtu, sa spoljne strane ograničeno sa zida i dva rova, koji ne dopiru do kraja trga. Pri osnovi unutrašnjeg zid leži sloj ugljenog pepela. Na ravnom vrhu zidova se nalazi kamena platforma. Pri nasipu, sa unutrašnje strane zida nalazi se pravougaona prostor (7,2x8m) prekriven prahom. Na vrhu trga (5x6m) je gorela vatra, i tu se nalazi ognjište i rupe za stubove. Trg naselja trouglastog oblika (60х55m) je lišen kulturnog sloja. Neposredno ispres zida se nalaze jame sa ugljem i životinjskim kostima. Na osnovu nađene keramike i bronzanom prstenom u obliku štita lokalitet je datiran u 13. vek. U blizini se nalazi naselje iz istog perioda.
34. Jazdovo (polj. Jazdów), Varšava, Poljska - delimično istražena kamena ploča na kojoj je stajala kamena glava idola.
35. Kanjev (ukr. Канів), Čerkaška oblast, Ukrajina - južno od grada Roden, na Kneževoj gori, na rtu na desnoj obali Dnjepra, pronađena je rupa (prečnik 1,85m, dubina 1,2m) ispunjena crnicom, pepelom, ugljem, životinjskim kostima.
36. Kijev (Starokijevska gora), Ukrajina - na Starokijevskoj gori je nađena zidana zgrada (4,2x3,5m) sa četiri ulaza čiji raspored odgovara stranama sveta. Na zapadu se nalazi „masivni stub“, koji se sastoji od slojeva pečene gline, pepela i uglja. Okolo se nalaze kosti i lobanje životinja.
37. Kijev (Vladimirska ulica), Ukrajina - u Vladimirskoj ulici su 1975. godine iskopani temelji rova i simetrično postavljene jame ispunjene ostacima zgrade. U blizini se nalazi jama u obliku posude (čaše) u kojoj su nađeni slojevi gline, uglja i pepela. Pretpostavlja se da se ovde nalazilo mnogobožačko kapište.
38. Kijev (Žitomirska ulica), Ukrajina - u Žitomirskoj ulici pronađena je okrugla žrtvena jama, prečnika 2m, dubine 1,2m.
39. Kirovo, Pskovska oblast, Rusija - kružno naselje (52х42m), nalazi se na uzvišenju usred močvare. Pretpostavlja se da bi se tu moglo nalaziti svetilište.
40. Kolomo, Novgorodska oblast, Rusija - kružni prostor od 18 m u prečniku, okružen velikim kamenjem, na kome se nalazi sloj pepela i uglja, kosti domaćih životinja, komadi grnčarije, vrhovi strela napravljeni od kremena. Okolo se nalaze pogrebne humke.
41. Konj-kamen na ostrvu Konjevec na jezeru Ladoga - Kamen od sivog granita dimenzija 6x9 m, težak oko 750 tona. Oko Konj-kamena se nalazi dvadesetak kamenova do 1 metar u prečniku, koji sa Konj-kamenom čine jedinstvenu kompoziciju.
42. Korčak, Žitomirska oblast, Ukrajina - na zapadnoj periferiji naselja iz V—7. veka nalazi se jama 60x70cm, dubine 20cm, na čijem je dnu ležalo sedam glinenih hlebova.
43. Kostolac, Srbija - zaravan popločana kamenom, na kojoj leže kosti ptica.
44. Krasnogorje, Smolenska oblast, Rusija - kružni trg (prečnika 20m), usred močvare, okružen sa dva koncentrična nasipa. Ispod unutrašnjeg nasipa pronađen je zid sa tragovima vatre i slojem pepela. Sloj pepela i ugljenisana debla nađena su i na vrhu nasipa. Nalazi se pored naselja iz X-13. veka.
45. Kuliševka, černovicka oblast, Ukrajina - utvrđenje na visokom grebenu desne obale Dnjestra. Kružni trg (prečnika 8m) okružen rovom sa unutrašnje strane, a sa spoljne sa pet nasipa i rovova iz X-XI, 13. veka i starijeg gvozdenog doba.
46. Kurhim, Češka - u neposrednoj blizini jezera nalazi se trg okružen rovom. Pored se nalazi jama u kojoj gorela vatra. Na tom mestu je sagrađena hrišćanska crkva.
47. Kušljanšćina (rus. Кушлянщина), Smolenska oblast, Rusija - naselje sa kružnim trgom i dve koncentrična nasipa nalazi se u močvari. U blizini je naselje iz VIII-početka 11. veka i oko 80 kurganskih mogila.
48. Lisa Gora (polj. Łysa Góra), Poljska - utvrđeno naselje na planini u Sventokšiskim planinama (nadmorska visina 594 mnm). Planina je obrasla šumom i na njoj se nalazi mnogo velikog kamenja, pa nije pogodna za izgradnju naselja. Vrh planine je okružen zidom koji se pruža duž padina. Zid je napravljen od kamena (širina 11 m, visina 1,5 m). Vrh zida je ravan sa tragovima požara. Pronađeni su komadi predmeta iz IX-12. veka. Trg naselja je eliptičnog oblika (1300h150-200m), nema kulturnog sloja, niti građevina. U blizini je izvor pored koga je pronađen idol. U 12. veku na vrhu planine je podignuta crkva.
49. Mikuljčice (češ. Mikulčice), Češka - lokacija I (češ. Klášteřisko) utvrđeno naselje iz ranog Srednjeg veka. Objekat pravougaone osnove (11,3x24 m), dužom stranom orijentisan u pravcu istok-zapad. Ulaz je verovatno na jugozapadnoj strani. Obim objekta je određen rovom širine 40 cm u kome su nađeni tragovi drvenih stubova smeštenih jedan uz drugi. Unutrašnji prostor je podeljen na jednu širu oblast širine 5 m sa dva ognjišta i dve oblasti širine 2 m, po jedna sa svake strane šire oblasti, koje su korištene za sahrane. Na istočnom kraju je pronađeno 3 kostura konja. U i oko grobnica nađeno je više ostataka pojedinaca sa fizičkim anomalijama, izraštajima ili amputacijama, kao i ljudski ostaci koji pokazuju tragove amputacije pri zglobovima. Objekat datiran na 9. vek.
50. Mikuljčice, Češka - lokacija II (češ. Pri kniežacom hrade) na grebenu iznad potoka je okrugli trg (prečnika 12m), oivičen rovom (širina 3m, dubina 70cm, unutrašnji prečnik 15 m). Na sredini trga je jama, okružena kamenjem. Rov je ispunjen ugljem, i u njemu su nađeni grivna, sekire, žrvnjevi i fragmenti posuđa iz 9. veka. Na severnoj strani se nalazi velika jama za stub (prečnik 1 m) oivičena kamenjem. U kasnijem periodu je podignuta crkva.
51. Most kod Bratislave, Slovačka - približno u središtu naselja se nalazi objekat u obliku isečka kruga označen polukružnim plitkim rovom (dužina 27 m; širina na najpirem delu 280 cm) otvarenim prema istoku. Objekat je ispod nivoa zemljišta za 20-50 cm. Duž ivice rova su raspoređene jame za stubove u nejdnakim razmacima. Četiri jame za stubove u severnom delu objekta formiraju pravougaonik u kome se nalazilo ognjište i gde je pronađen pepeo od hrastovog drveta i komadi uglja. Pored ognjišta je nađen rog bika. Severno od ognjište se nalaze tragovi nekoliko privremenih ložišta. Nađeni su komadi posuđa i životinjske kosti. Objekat je datiran na kraj VIII i početak 9. veka.
52. Nagorjani, Černovicka oblast, Ukrajina — utvrđenje na visokom brdu na desnoj obali Dnjestra sa trgom (prečnika 20 m), omeđeno nasipima i eskarpama duž ivica i sa spoljne strane. Pronađena keramika iz IX-10. veka i XI-12. veka.
53. Novgorod, Rusija - tokom iskopavanja u gradu otkrivene su tri žrtvene jame. U jednoj (prečnik 0,6 m, dubina 1,5 m), bilo je devet drvenih kašika, u drugoj (2x1,75 m, dubina 0,4-0,5 m), bile su dve bikovske lobanje i drvena kašika, a u trećoj (4x3,3 m, dubina 1,5 m) pomešane kosti konja i rascepljena konjska lobanja, ostaci sveća i bič. Jame su datirane u 10. vek.
54. Ošihlibi, Černovicka oblast, Ukrajina - na groblju iz XII-13. veka otkrivena je jama (prečnika 1,8 m, dubine 0,5 m), na čijem su dnu bili ugalj, životinjske kosti i fragmenti keramike.
55. Pagansko kod Breclava, Češka - na ivici drevnog groblja se nalazi velika jama (prečnik 85 cm, dubina 25 cm), okružena krugom od osam rupa (opseg kruga 2.5-3 m). Formacija je sa severne strane ograničena polukružnom pletenom ogradom. Na osnovu stratigrafskih podataka lokalitet se datira u drugu četvrtinu 10. veka.
56. Perinj, kod Novgoroda, Rusija - na brežuljku okrenutom ka istoku, otkriven je kružni trg, okružen rovom sa osam okruglih nogostupa, platformi (prečnik cele strukture je 21 m). Unutrašnje strane rova su strme, a spoljašnje su blage. Na dnu platformi su nađeni ugalj, fragmenti posuda iz H-početka 11. veka, žrvanj. U središtu trga, u rupi prečnika i dubine 1 m nađeni su ostaci drvenog stuba. Nađeni su ostaci drugog trga (prečnika oko 23 m), okruženog rovom, u kome je nađen ugalj, pojas, nož, vrh strele od kremena. Treći trg se verovatno nalazi ispod temelja crkve iz 13. veka.
57. Perunkovac kod Gornjeg Crniljeva, Srbija - polovinom osamdesetih godina 20. veka, prilikom iskopavanja slovenskog hrama posvećenog bogu Perunu, na lokalitetu Perunkovac u selu Gornjem Crniljevu, pronađen je arheološki artefakt minijaturnog orla od pečene keramike.
58. Petrovo, Smolenska oblast, Rusija - naselje sa kružnim trgom (prečnika 22 m), nalazi se u močvarama. Okruženo je sa dva koncentrična nasipa i rovom između njih (širina rova 8-15 m). Na ivici trga, na dubini od 35 cm (u unutrašnjem delu unutrašnjeg nasipa?) se nalazi sloj pepela i uglja debljine 10-13 cm. U blizini je naselje iz staroruskog perioda.
59. Plock, Poljska - na Tumskoj gori (polj. Wzgórze Tumskie) se nalazi kružni trg iz druge polovine 10. veka, na kome su nađeni ognjište, kameni oltar, životinjske kosti, lobanja deteta. U zemlju je bio zaboden mač.
60. Podgoš, Novgorodska oblast, Rusija - kružni trg (10,4x13,5 m), okružen sa dva kamena prstena. U centru se nalazi devet kamenova, pepeo, ugalj, komadi grnčarije i keramike.
61. Pogosišće, Vologdska oblast, Rusija - na groblju koje je bilo u upotrebi od početka X do početka 13. veka otkrivena je pravougaona jama bez tragova sahrane, u kojoj su nađene tri sekire.
62. Prag, Češka - žrtvena jama, u kojoj je nađeno šest ljudskih lobanja i životinjske kosti.
63. Pskov, Rusija - na uzvišenju u blizini kurganskog groblja nalazi se kružni trg oivičen rovom (širine 1,6-4,1 m). U jednoj dve jame koje se nalaze na sredini trga, su pronađeni ostaci jednog hrastovog stub prečnika 50 cm i visine 70 cm. Na dnu rova su tragovi ognjišta, izgorelih kostiju, fragmenti grnčarije. Na trgu su nađene kosti životinja. Nalaz je datiran na 10. veka. Na prelazu iz 11. vek u 12. vek jame su zatrpane peskom.
64. Pustari (polj. Pustary), Poljska - utvrđeno naselje se nalazi na brdu. Trg prečnika 7 m je okružen nasipom. Kulturni sloj nije pronađen. Na osnovu fragmenata keramike lokalitet je datiran u XII-14. vek.
65. Radzikovo (polj. Radzikowo), Poljska - na brdu se nalazi utvrđeno naselje sa ovalnim trgom (40x60 m), okruženo nasipom i jarkom. Na dnu jarka nađeni su kamenje i jame sa ostacima prinošenja žrtava. Na trgu se na različitim mestima nalaze kamene platforme i jame, koje su često korišćene. Lokalitet je iz VII-14. veka.
66. Radomin (nem. Groß Raden), okrug Šverin, Nemačka - drveni hram se nalazi van naselja iz X-13. veka. Do njega vodi put popoločan kamenim pločama. Hram je pravougaone osnove 12,5x7m. Zidovi su napravljeni od uspravno postavljenih drvenih dasaka, koje su pri vrhu ukrašene. Oko hrama, na rastojanju od 1m, se nalazi zid od stubova. Na ulazu su pronađeni lobanja zubra, glinena šolja, komadi grnčarije iz IX-10. veka. U severnom delu hrama nađeno je šest konjskih lobanja, a u jugoistočnom zidu su ležala dva koplja. Hram je obnovljen, srednji deo je oštećen, a mesto za kumir nije pronađeno. U XI-12. veku hram je prenesen u naselje, koji se nalazi na ostrvu u jezeru. Okrugli trg naselja je prečnika 25 m, a duž njegovog oboda se nalazi kuće od drveta.
67. Revno (ukr. Ревне), Černovicka oblast, Ukrajina - u utvrđenom naselju, koje je služilo kao utočište, u blizini grobnog polja na kome se vršila sahrana spaljivanjem tela, nalazi se jamu sa kosim zidovima (prečnik 5 m, dubina 50 cm) ispunjena pepelom, ugljem, spaljenim kostima, fragmentima posuda, kostima životinja. U središtu udubljenja se nalazi jama za stub koja se nalazi u polukrugu koji čine jame za stubove.
68. Ržavinci (ukr. Ржавинці), Černovicka oblast, Ukrajina - utvrđeno naselje na visoravni visokog grebena, sa kružnim trgom (prečnika 22 m), okruženo sa dva koncetrična nasipa i rova. Sloj uglja i pepela nalazi se u podnožju unutrašnjeg nasipa, na vrhovima oba nasipa i na stepenicama koje su usečene u strane nasipa. Rovovi (širina 5-6 m, dubina 1 m) imaju ravno dno i kose zidove. Kulturni sloj nije nađen na trgu. Pronađen je četvorougaoni kameni stub (kumir?), grubo obrađen (visina 2,5 m). Između dva nasipa nalazi se kulturni sloj debljine svega 20 cm iz IX-10. veka, koji potiče od ostataka dugih kuća koje su tu stajale. Jedna od njih je osnove dimenzija 4x20 m.
69. Rudlovo, Smolenska oblast, Rusija - utvrđeno naselje sa ovalnim trgom (22х28 m) nalazi se na rtu usred močvare, okruženo sa dva koncentrična nasipa. U neposrednoj blizini se nalazi naselje iz X-13. veka.
70. Rudniki, Ivano-Frankivska oblast, Ukrajina - utvrđeno naselje, nastalo u ranom gvozdenom dobu, nalazi se na levoj obali reke Ribnice. Naselje je okruženo nasipomom i unutrašnjim rovom i ispresecano je sa nekoliko rovova. Na vrhu uzvišenja konusnog oblika (6x10 m) nađeni su tragovi građevine iz X-12. veka — 40-50 cm debeo sloj se sastoji od komada maltera od gline sa otiscima debala. Uzvišenje je okruženo rovom sa tri sukcesivna sloja koji se sastoje od kamenja, uglja, delova posuđa, a koji su međusobno razdvojeni sterilnim slojevima gline. Na platou pored uzvišenja je nađena duga kuća (približna dužina 70 m, širina 4 m).
71. Ruhotin, Černovicka oblast, Ukrajina - na strmoj padini visokog brda je lučni nasip, veoma izgoreo. Na sredini padine pronađena je jama (prečnik 0,5 m) sa ugljem i krhotinama iz VIII—10. veka i okrugla kamena ploča (prečnika 0,8 m).
72. Sadi (češ. Sady) kod Uherskog Hradišta, Češka - objekat se nalizi na severozapadnom obodu grobnog polja iz druge polovine VIII do druge polovine 9. veka, na uzvišenju. Objekat se sastoji od lučnog udubljenja (dužina 940 cm, širina 150 cm, dubina 12-15 cm). U severnom delu je proširenje osnove na površ 170x160 cm, dubine 10 cm. U sredini se nalazi ovalna jama (150x180cm, dubina 70 cm), kosih strana, u čijem se središtu nalazi jama za stub (prečnik 60 cm). Sa obe strane ovalne jame se nalazi po jedno udubljeno ložište. Proširena severni deo objekta je određen sa četiri rupe za stubove (prečnik 30-35 cm, dubina 30-50 cm), koje formiraju kvadratnu osnovu. Nađen je deo lobanje bika sa rogovima pored jame za stub. Objekat je datiran na prelaz iz VIII u 9. vek.
73. Stari Rjazanj, Rusija - sredinom 12. veka, ispod crkve je nađena bronzana statueta sa četiri lica, bronzani krst i sud sa ribljom krljušti i svinjskim zubima
74. Sušćevo, Novgorodska oblast, Rusija - zaravan (14h17,5 m), okružen sa velikim stenama.
75. Taufelsberg, Nemačka - utvrđeno naselje se nalazi na visokom kupastom brdu, okruženo sa dva koncentrična zida, eskarpama i šancem. Na ivici kružnog trga (prečnika 30 m), otkriven je sloj debljine 60-70 cm, koji se sastoji od ugljaste zemlje i velikog kamenja (unutrašnji zid?). Nađeni su komadi posuda iz srednjeg veka, kosti i zubi životinja. Na brdu je igrađena crkva.
76. Tžebjatuv (polj. Trzebiatów), Poljska - na brežuljcima u močvari su dve zaravni (8x10m i 10x13m), okružene rovovima (širina 1-1,5 m, dubina 50 cm) u kojima su nađen ugalj i fragmenti posuda iz IX-10. veka. Na zaravnima se nalaze ogljišta i jame za stubove.
77. Feldberg (nem. Feldberg), Nemačka - ostaci drvenog hrama nalazi se na rtu, odvojenom polukružnim jarkom ravnog dna (širina 2 m, dubina 60 cm). Ostaci hrama ispresecani su rovovima. Otkriven je temelj u vidu udubljenja oblika korita i centralna jama ispunjena ugljem. Hram je pravougaonog oblika (5x10m), podeljen na dva dela. Na osnovu nađene keramike hram je datiran u VII-9. vek, prema radiometrijskom datiranju metodom 14
    C hram je datiran na period 900.-1000. godina.
78. Fišerinzel (nem. Fischerinsel), Nemačka - u utvrđenom naselju iz perioda XI-početak 13. veka pronađena su dva drvena idola među ostacima paljevine. U blizini se nalazi poluostrvo, koje se proteže u jezero i ograničeno je sa spoljne strane plitkim rovom koji nema odbrambenu vrednost (širina 3-4 m, dubine 1 m). Pretpostavlja se da se ovde nalazilo svetilište.
79. Hodosoviči, Gomeljska oblast, Belorusija - u blizini naselja i kurganske mogile iz X-11. veka nalaze se dva trga (prečnika 5 i 7 m), okružena malim rovovima (širina od 20 i 40 cm, dubina od 25-50 cm). Na stranama krugova se nalaze udubljenja u obliku polumeseca (širina 1,8 m, dubina 1 m). U središtu krugova se nalaze plitke jame (prečnik od 0,6-1 m, dubina 15-25 cm), koje su ispunjene ugljem, peskom, pepelom i nagorelim kamenjem.
80. Hotomelj, Brestska oblast, Belorusija - utvrđeno naselje na kraju peščane dine u močvarnoj ravnici. Skoro okrugli trg (30x40m), okružen je udubljenjima u obliku isprekidanih rovova i jama u obliku korita. Na osnovu nađenih fragmenata glinenog posuđa i trouglastom vrhu strele udubljenja su datirana u 7. vek. Udubljenja su prekrivena slojem uglja debljine 20 cm, komadima keramike i grnčarije i brojnim drugim predmetima iz perioda od VIII do 10. veka. U središtu trga koji je blago uzdignut nema kulturnog sloja, već samo nekoliko jama. U podnožju nasipa koji okružuje naselje nalazi se sloj uglja i izgorelog drveta.
81. Hradsko (češ. Hradsko) kod Mšena, Češka - utvrđeno naselje iz ranog Srednjeg veka, smešteno na zapadnoj padini platoa, 16 m severno od grupe poljoprivrednih i zanatskih zgrada. Sastoji se iz nepravilnog spiralnog prstenastog udubljenja (širina 100 cm, dubina 50-60 cm), sa dužom osom orijentisanom u pravcu istok-zapad. Na severozapadnoj ivici se nalaze kružno raspoređene jame za stubove. U središtu objekta se nalazi nadzemni deo, približno kvadratnog oblika (dužina stranice 105 cm). Nađene su krhotine posuda od gline, gvozdena igla, kosti krava, sova, veprova, ovaca, koza i konja. Objekat je datiran na prelaz iz VIII u 9. vek.
82. Hutinj, Novgorodska oblast, Rusija - kružni trg, okružen prstenom sačinjenim od velikog kamenja. Unutar prstena se nalazi jama prekrivena kamenjem i slojem spaljenih kostiju životinja.
83. Šapirevo, Smolenska oblast, Rusija - u močvari, jedan kilometar jugoistočno od sela Šapirevo, na levoj obali reke Berezinke nalazi se utvrđeno naselje. Ovalni trg (14х9 m) okružen je sa dve koncentrična nasipa (širine 7 m i visine 0,8 m) i rovom (širine rova je 4 m, dubina 0,4 m), na je čijem nađeno izgorelo kamenje, ugalj, pepeo. Centralni deo trga je okružena je rupama za stubove, a zemlja je prekrivena slojem uglja. Ispod nasipa prolaze dve paralelna kanala. Pronađene su krhotine posuda iz IX—X i XII—13. veka. Istraživanja su vršili gorodiщa provodili A. N. Ljavdanski (rus. А. Н. Лявданский) 1920.-ih, V. V. Sedov 1956. i P. N. Trećakov (rus. П. Н. Третьяков) tokom 1960-61. godine.
84. Šljenža (polj. Ślęża), Poljska - šumovita gora ispresecana liticama i kamenjem, nalazi se u brdskom masivu, koji se uzdiže iznad šleske nizije. Na vrhu i po padinama se pružaju kameni zidovi, čiji temelji pripadaju lužičkoj kulturi (kraj halštata - početak latena). Gornji deo zidova koji pokazuje tragove paljevine, sa pratećom keramikom i drugim stvarima potiče iz ranog Srednjeg veka. Na unutrašnjem prostoru (120x60 m) je odsutan kulturni sloj. Na vrhu gore i na njenim padinama se nalaze mnogobrojne kamene skulpture i znaci uklesani u kamen, od kojih je najčešći simbol u obliku kosog krsta. Među keramikom prikupljene u utvrđenom naselju, najveći deo pripada bronzanom i ranom gvozdenom dobu (66,5%), periodu kasnog latena i rimskom dobu pripada 1,3% nađene keramike, periodu ranog Srednjeg veka - 1,9% i periodu X-13. veka - 10,4%. Istraživanje na Šljenži je vršeno sa prekidima. Počelo je 1903. godine, a posebno je bilo intenzivno u periodu 1949-1956. i kasnije. Na okolnim brdima Košćuško i Radunja takođe su nađeni kameni zidovi - „krugovi“, koji prema raspoloživim podacima pripadaju lužičkoj kulturi.
85. Šumsk, Žitomirska oblast, Ukrajina - oko 7 km jugozapadno od Žitomira, pored grobnog polja na obali reke Gnjilopjat (ukr. Гнилоп'ять), na kome su vršene sahrane spaljivanjem se nalazi delimično ukopana zidana struktura osnove u obliku krsta, orijentisana prema stranama sveta (dimenzije: (sever-jug) 14,2 x (zapad-istok) 11 m, dubina 40-50 cm). Dno strukture je ravno, a zidovi su vertikalni. U centru se nalazi velika jama za stub (prečnik 1 m, dubina 60 cm), oko čije ivice je raspoređeno veliko kamenje, a oko nje su raspoređene jame za stubove i kamenje. U središnjem delu je stalno gorela vatra. Oko severnog i južnog ulaza u svetilište raspoređeni su grubo sečeni kamenovi (40x40 cm). Nađena je keramika grube izrade iz kasnog IX-10. veka, vrhovi strela od kremena, spaljene kosti bika i ptice (pevca?). U blizini se nalazi mesto za spaljivanje mrtvih, u obliku kružnog područja (prečnik 5 m) sa spaljenim površinskim slojem i slojem uglja debljine 50 cm, okružen kružnim rovom. Na rtu obližnjeg brda se nalaze kuća i pomoćne zgrade. Istraživanja su vršena tokom 1964. godine.
86. Šćeglec, Novgorodska oblast, Rusija - granitna stena sa petroglifima iz kasnog bronzanog doba.

Arkona

Astašovo

Babin

Babka

Blagovešjenska Gora

Bogit

Brandenburg

Brodovin

Bubnišće

Verhovljani

Volin

Vorgol

Višegrod

Vraćani

Gnjezno

Goradak

Golavno

Gora Heljmska

Gorbava

Gorki

Gora Gradova

Dembno

Dobžešuvo

Žrnovnica

Zvenigorod

Zelena Lipa

Kanjev

Kijev

Kirovo

Kolomo

Konj-kamen

Korčak

Kostolac

Kuliševka

Kušljanšćina

Jazdovo

Lisa Gora

Mikuljčice

Nagorjani

Novgorod

Perinj

Perunkovac

Petrovo

Plock

Podgoš

Pagansko

Prag

Pskov

Pustari

Radzikovo

Radomin

Revno

Ržavinci

Rudlovo

Rudniki

Ruhotin

Sadi

Taufelsberg

Tžebjatuv

Feldberg

Fišerinzel

Hodosoviči

Hotomelj

Hradsko

Hutinj

Šljenža

Šumsk

Šćeglec

Svetilišta slovenske vere u Evropi

Opšte osobine

Tabela 1. Karakteristike pojedinih slovenskih svetilišta prema vremenu, po I. P. Rusanovoj i B. A. Timošjuku

vrsta svetilišta	vek
	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	XIII
velika utvrđena svetilišta				•	•	•	•	•
hramovi				•	•	•	•	•
kumiri				•	•	•	•	•
mala utvrđena svetilišta			•	•	•	•	•	•
kapišta			•	•	•	•	•	•
utvrde-skloništa sa verskim značajem		•	•	•	•
žrtveni trgovi		•	•	•	•	•	•	•
žrtvene jame	•	•	•	•	•	•	•	•

Vidi još

• Rodnoverje
• Stara slovenska vera
• Kapište
• Kumir

Literatura

• Belaj, V. (2007). Hod kroz godinu. Zagreb: Golden marketing, Tehnička knjiga. str. 442. ISBN 978-953-212-334-0. 
• Rusanova I. P., Timoщuk B. A., „Яzыčeskie svяtiliщa drevnih slavяn“, Institut arheogii RAN, Ladoga-100, Moskva. 2007. ISBN 594494-051-3 . (jezik: ruski)
• Słupecki, Leszek Paweł (1994). Slavonic Pagan Sanctuaries. Izabela Szymańska. Warsaw: Institute of Archaeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. ISBN 978-83-85463-27-6. 
• Turčan, Vladimír (2001). Old-Slavonic Sanctuaries in Czechia and Slovakia. Ljubljana: Studia Mythologica Slavica IV, Znanstvenoraziskovalni center SAZU. str. 97—116.