Svetozar Marković (lekar)
| Svetozar Marković | |
|---|---|
 Dr Svetozar M. Marković | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1860. |
| Mesto rođenja | Županjac, Kneževina Srbija |
| Datum smrti | 1916. (56 god.) |
| Mesto smrti | Beograd, Kraljevina Srbija |
Svetozar Marković (Županjac, 1860 — Beograd, 1916) bio je lekar, specijalista ginekologije i akušerstva, školski lekar i gimnazijski nastavnik higijene.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Svetozar Marković rođen je 27.2.1860. (majka Ilinka, rođena Mirić, otac Miloš) u mestu Županjac u kolubarskom srezu, a preminuo 20.12.1916. godine u Beogradu. Gimnaziju je završio sa odličnim uspehom i kao državni stipendista odlazi u Pariz na studije medicine.[1] Na Medicinskom fakultetu u Parizu promovisan je u zvanje doktora 24. jula 1894. godine. Posle diplomiranja, usavršavao se na pariskoj Ginekološko-akušerskoj klinici, specijalizirao ginekologiju i akušerstvo kod profesora Etjena Stefana Tarnijea (Stéphane Étienne Tarnier, 1828-1897) i u Parizu proveo naredne dve godine kao lekar sa privatnom praksom.
Godine 1896, nadležne srpske vlasti odobravaju mu pravo na obavljanje lekarske prakse u Srbiji. Doktor Marković se po dolasku u Beograd, u periodu od 1896-1899. godine, bavi privatnom praksom pedijatra i ginekologa-akušera, a kasnije, u periodu od 1902-1911. godine, radi kao jedan od opštinskih lekara u Beogradu.[2]
Svetozar Marković obavljao je dužnost školskog lekara i nastavnika higijene u sledećim beogradskim školama:
- od 1899-1900. u gimnaziji Vuk Stefanović Karadžić
- od 1903-1906. u Trećoj beogradskoj gimnaziji
- od 1906-1908. u Prvoj opštoj nedeljno-večernjoj zanatlijskoj školi i kratko vreme 1908. u Bogosloviji Svetog Save
- od 1908. u Prvoj opštoj nedeljno-večernjoj zanatlijskoj školi osim kao školski lekar angažovan je i kao nastavnik higijene
- od 1909-1911. je u Varoškoj zanatskoj školi osim funkcije školskog lekara, obavljao je i dužnost nastavnika higijene
Svetozar Marković je 1913. godine bio angažovan kao školski lekar u čak devet beogradskih škola[3]:
- na Dunavskom kraju
- kod Saborne crkve
- u Evangelijskoj školi
- u Vežbaonici
- u Savamali
- na Zapadnom Vračaru
- na Senjaku
- na Kragujevačkom drumu
- u Topčideru
Nošen iskrenom željom da srpskom stanovništvu, a naročito školskoj omladini ukaže na nemerljiv značaj primene savremenih higijenskih mera u svakodnevnom životu, doktor Marković godinama neumorno obilazi sela i varošice Srbije, edukuje, ukazuje i bori se za uvođenje najvažnijih preventivnih mera radi poboljšanja zdravstvenih i higijenskih uslova. Svetozar Marković je tokom svoje dugogodišnje borbe za uvođenje savremenih preventivnih higijenskih mera u srpske škole često bio kritikovan od strane nadležne državne vlasti, premeštan u različite škole, čak i smenjivan sa dužnosti školskog lekara. Doktor Svetozar Marković je održavao predavanja i za naročito osetljivu grupu srpskog stanovništva – žene i devojke, sa posebnim osvrtom na fiziologija ženskog pola, trudnoću i čuvanje zdravlja porodilja, negovanje dece i štetnost upotrebe kozmetičkih sredstava.
Teorijski rad i društveni angažman[uredi | uredi izvor]
Doktor Svetozar Marković je bio redovni član Srpskog lekarskog društva od 1896. godine. Godine 1908. i 1909. je, osim redovnog članstva i član zamenik u Upravnom odboru. U okviru Srpskog lekarskog društva, 1911. i 1912. godine postaje redovni član u Sudu časti, zajedno sa dr Jevremom Žujovićem i dr Romanom Sondermajerom, a 1914. godine su sa njim na toj funkciji dr Draga Ljočić i dr Milenko Materni. Od 1902. pa sve do 1913. godine u Glavnom sanitetskom savetu pri Ministarstvu unutrašnjih dela bio je vanredni član ili član zamenik. Aktivno je učestvovao u radu Društva za čuvanje narodnog zdravlja i bio jedan od utemeljivača trezvenjačkog pokreta u Srbiji i osnivača Društva za suzbijanje alkoholnih pića u Beogradu, fonda Narodnog prosvetnog doma i Knjižnice. Najveći poduhvat, tačnije životno delo ovog velikog humaniste bilo je osnivanje Društva za školsku higijenu i narodno prosvećivanje, pod čijem se okriljem okupio veliki broj članova i saradnika. Među članovima osnivačima ovog Društva, osim doktora Svetozara Markovića, ističe se prof. dr. Milan J. Andonović.
Program rada Društva za školsku higijenu i narodno prosvećivanje obuhvatao je sledeće zadatke:
- Rad na fizičkom ili telesnom obrazovanju naroda,
- Rad na intelektualnom ili umnom obrazovanju naroda,
- Rad na moralnom ili zdravstvenom obrazovanju naroda,
- Rad na estetičkom obrazovanju naroda,
- Rad na tehničko-privrednom obrazovanju naroda
Društvo za školsku higijenu i narodno prosvećivanje su finansijski pomagali Kralj Petar I Karađorđević, kao i mnoge znamenite ličnosti. Spiskovi darodavaca redovno su objavljivani u časopisu Svetlost, zvaničnom glasilu Društva za školsku higijenu i narodno prosvećivanje. U okviru i pod pokroviteljstvom ovog Društva, godinama su održavana brojna predavanja u Beogradu i širom Srbije, a bila su namenjena kako školskoj omladini, tako i najširim grupama srpskog stanovništva. Kao najaktivniji predavač, sa zadivljujuće velikim brojem održanih predavanja, isticao se dr Svetozar Marković.
Društvo za školsku higijenu i narodno prosvećivanje sarađivalo je i sa humanitarnom organizacijom pod imenom Francuska liga za javnu nastavu iz Pariza. Ovu saradnju potvrdio je i poziv upućen Društvu za školsku higijenu i narodno prosvećivanje da pošalje svoje predstavnike na Drugi međunarodni kongres za narodno prosvećivanje koji se održavao u Parizu od 1. do 4. oktobra 1908. godine. Uz podršku tadašnjeg ministra prosvete, Andre Nikolića, na kongres je otputovao dr Svetozar Marković, predsednik Društva.[4]
Časopis Svetlost[uredi | uredi izvor]
Doktor Svetozar Marković bio je i urednik časopisa Svetlost, koji je počeo da izlazi u Beogradu januara 1908. godine, kao zvanično glasilo Društva za školsku higijenu i narodno prosvećivanje a prestao sa izlaženjem 1914. godine
Publikacije dr Svetozara M. Markovića[uredi | uredi izvor]
Osim brojnih stručnih radova objavljenih u časopisima Srpski arhiv za celokupno lekarstvo i Svetlost, dr Svetozar M. Markovića napisao je u periodu od 1903-1910. godine objavio sledeće publikacije:
- Materinstvo i otok nogu
- Odgovor na kritiku g. dra M. P. Jevremovića: sekretara sanit. odeljenja: na lekarski izveštaj Pančićeve gimnazije
- Lekarski izveštaj za školsku 1903-1904. god
- Lekarski izveštaj o Trećoj beogradskoj gimnaziji za školsku 1904-1905.
- Tri javne konferencije za školsku higijenu i narodno prosvećivanje
- Tuberkuloza i alkoholizam s gledišta narodnoga prosvećivanja i zdravlja: predavanje Sv. M. Markovića držano na XI kongresu Srpskih Zemljoradničkih Zadruga u Pirotu 1906. godine
- Lekarski izveštaj o zdravstvenom stanju učenika u Trećoj beogradskoj gimnaziji: za školsku 1906—1907. godinu
- Lekarski izveštaj o zdravstvenom stanju učenika i zgrade u Bogosloviji Sv. Save: za školsku 1907—1908. godinu
- Osnova i potka narodnoga prosvećivanja
Lična biblioteka Svetozara M. Markovića - deo fonda Univerzitetske biblioteke Svetozar Marković u Beogradu[uredi | uredi izvor]
U okviru fonda Univerzitetske biblioteke Svetozar Marković u Beogradu postoje i 32 posebne biblioteke, a jedna od njih je posebna biblioteka doktora Svetozara M. Markovića. Njegova supruga Darinka Marković je 1927. godine Univerzitetskoj biblioteci u Beogradu poklonila muževljevu stručnu biblioteku, izrazivši želju da se ona čuva kao zasebna celina. Tadašnji upravnik Univerzitetske biblioteke, Uroš Džonić, primio je poklon i od knjiga iz lične biblioteke doktora Svetozara M. Markovića obrazovana je posebna biblioteka koju čini oko tri stotine knjiga, priručnika, vademekuma i časopisa iz različitih oblasti kliničke medicine, uglavnom na francuskom jeziku, kao i nekoliko priručnika štampanih na nemačkom i engleskom jeziku. Najveći broj publikacija tematski je vezan za oblast ginekologije, akušerstva i pedijatrije, nekoliko vrednih dela iz hirurgije, patologije, interne medicine i medicinske botanike. Od stručnih publikacija na francuskom jeziku najbrojnije su publikacije poznatih francuskih akušera, utemeljivača perinatalne medicine, profesora Etjena Stefana Tarnijea (Stéphane Étienne Tarnier, 1828-1897) i Pjera Konstanta Bidena (Pierre-Constant Budin, 1846-1907) Doktor Marković je u svojoj biblioteci čuvao stručne radove i publikacije istaknutih srpskih lekara (na francuskom i srpskom jeziku) kao što su Vladan Đorđević, Sava Petrović, Đorđe Đorđević, Aleksa Stojković, Vojislav Kujundžić i drugi. U posebnoj biblioteci se nalazi i dvotomna publikacija Prvi kongres srpskih lekara i prirodnjaka izdata u Beogradu 1905. godine, u kojoj su objavljeni radovi sa ovog kongresa održanog pod pokroviteljstvom kralja Petra I Karađorđevića u Beogradu od 5 - 7. septembra 1904. godine u čast Josifa Pančića, a u čijem radu je učestvovalo preko četiri stotine predstavnika iz dvadeset evropskih država.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Milanović, Milena (2005). Poznati srpski lekari. Beograd. str. 480.
- ^ Državni kalendari Kraljevine Srbije za godinu 1903, 1904. 1905, 1906, 1907,1908, 1909, 1910,1911, 1912.
- ^ Državni kalendar Kraljevine Srbije za 1914. godinu. 1914.
- ^ Svetlost. br. 3-4: 103. 1909. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć)