Svrljiški odlomci jevanđelja
Svrljiški odlomci jevanđelja su značajan ćirilični spomenik srpske i srpskoslovenske pismenosti iz 13. veka. Odlomci jevanđelja su nastali u Svrljigu 1279. godine, a pisani su na pergamentskim listovima, na srpskoj redakciji staroslovenskog jezika. Sačuvano je samo 11 pergamentskih listova veličine 190x140 mm. Listovi su pronađeni 1866. godine u crkvenim prostorijama u selu Izvoru (kod Svrljiga). Čuvaju se u Srpskoj akademiji nauka i umetnosti, u Beogradu. O Odlomcima, s analizom njegovih jezičkih i grafijskih osobina pisali su: Milan Đ. Milićević, Pavel Josef Šafarik,Stojan Novaković, G. A. Voskresenski,Ljubomir Stojanović, G. A. Iljinski i drugi. Odlomci predstavljaju značajan dokument kulturne (crkvene) istorije. Pisani su srpskom redakcijom staroslovenskog jezika. Datirani su (1279) i lokalizovani beleškom jednog od prepisivača Vojsila Gramatika (na 11. listu sačuvanih prepisa), što ih za nauku, s obzirom na starinu, čini još korisnijima.
Pronalazak[uredi | uredi izvor]
Istočno od grada Svrljiga, na dva i po sata hoda, u selu Izvoru 1866. godine porušena je stara crkvica da bi se sagradila nova. Kad su stvari iz stare crkve iznošene, nađeno je u vladičinom stolu nekoliko listova od starog jevanđelja pisanog na koži. Okružni načelnik Naumović naredio je, sluteći svakako neku vrednost nađenim spisima, da se listovi sačuvaju dok ne bi prošao ko od ljudi koji te starine poznaju i znaju ih čitati. Tadašnji sveštenik Filip u selu Izvoru, sačuvao je po naređenju načelnika spise.
O jevanđelju[uredi | uredi izvor]
Listovi vode poreklo od tri različita prepisa jevanđelja, a ukupno je sačuvano 11 listova od sva tri rukopisa. Na krajnjem listu se nalazi značajan zapis po kome se može izvan svake sumnje utvrditi da je bar jedno od ova tri jevanđelja prepisano je 1279. godine proti Đorđu, u tada opustelom gradu Svrljigu. Osim toga, ovaj zapis nas upućuje na mnoge ličnosti što nam daje mogućnost istorijske rekonstrukcije. Rukopis je važan i zbog toga što se po njemu mogu raspoznavati rukopisi koji bi mu bili savremeni i to na osnovu utvrđenih paleografskih normi, a u slučaju da nisu datirani.
Ona ista ruka, koja je pisala onaj zapis na zadnjem listu, prepisala je četiri lista vaskrsnih jevanđelja koja su ostala sačuvana. Drugih pak šest listova prepisivala je sasvim druga ruka.
Na prvom odlomku ovog interesantnog Svrljiškog jevanđelja nalazi se prepis jevanđelja po Mateju, od kojeg su izgubljeni prvi i poslednji list, sačuvani 2, 3, 4, 5, 6 i 7.
Drugi odlomak sastoji se samo od dva lista na kojima je napisano jevanđelje po Jovanu i to glava IV na provom, a glava X na drugom listu. Ovaj odlomak je pisan krupnijim i ne tako lepim i pravilnim slovima kao prvi. Svaka strana ovog odlomka ima po 22 reda. Posebnog je karaktera zbog odsustva svih nosnih samoglasnika, a i zbog toga što je zadržana staroslovenska recenzija kod drugih slova.
Na trećem odlomku, od kojeg su sačuvana samo dva lista, napisan je kraj jevanđelja po Jovanu, i to glava XX i XXI, u 24 do 26 redova na strani.
Po svemu se daje zaključak da su odlomci jevanđelja prepisivani sa najstarijih rukopisa pisanih glagoljicom i pri prepisivanju po srpskom načinu pravopisa doterivani. Upravo, išlo se na to da se staroslovenski tekst učini pristupačnijim i razumljivijm za Srbe. Važnost Svrljiškog jevanđelja sastoji se u tome što u njegovom postojanju imamo dokaze razvitka srpske književnosti u 12. i 13. veku. Svrljiški odlomci jevanđelja zanimljivi su za ispitavača staroslovenskog jezika i njegove književnosti, a naročito za one koji istražuju razliku starog slovenskog prevoda Svetog pisma.
Za staru srpsku pismenost i književnost odlomci su važni kao direktno svedočanstvo da je i u istočnim prostorima srpske srednjovekovne države sa odlikama srpske redakcije i da je prepisivačka delatnost bila u zamahu, a kao centar tih kulturnih i prosvetiteljskih i duhovnih vrednosti bio drevni grad Srvljig(kao grad poznat je već u rimsko doba).
Zapis Vojsila Gramatika na kraju jevanđelja[uredi | uredi izvor]
Prevod na savremeni srpski jezik
| „ | U ime Oca i Sina i Duha Svetoga, ja sluga božji Konstantin Čatac, a zvani Vojsil Gramatik, napisah ove knjige svešteniku Georgiju, a zvanom Radoslavu, u gradu Svrljigu, za vladanja cara Ivaila, i u vreme episkopa niškog Nikodima, godine 6787 (tj. 1279), indikta sedmoga, kada Grci opsedahu grad Trnovo. Molim vas oci i braćo, do koga dođu ove knjige. čitajte ispravljajući ih, a mene grešnoga ne preokrevajte već bre blagosiljajte, da i vama Bog oprosti i Presveta Njegova Mati amin amin amin. | ” |
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Trifunović, Đorđe (1990). Azbučnik srpskih srednjovekovnih književnih pojmova (2. izd.). Beograd: Nolit.
- http://kcsvrljig.rs/svrljiska-zupa-centar-pismenosti-i-kulture-u-nemanjickoj-drzavi/ Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016) Iz knjige Uspon Svrljiga- prof. dr Sreten Petrović
- [1] Svrljiški odlomci jevanđelja PDF, Nikola Rodić, UNIVERZITET U NIŠU.
Reference[uredi | uredi izvor]
- [2] SANU-Srpskoslovenska izborna jevanđelja i apostoli-jevanđelja
Svrlj1: Svrljiški odlomci aprakosa A, Arhiv SANU, br. 63, 1279. godina – Svrljiški odlomci jevanđelja (XIII vek). Izdanje priredio Nikola Rodić, Svrljig–Niš, 1995. Svrlj2: Svrljiški odlomci aprakosa B, Arhiv SANU, br. 63, 1279. godina — v. Svrlj1
- [3] -Građa za biografski rečnik članova DSS, SUD i SKA;2.januar 1867. godine, Predsednik se zahvaljuje na dragocenim poklonima koje su društvu darovali mitropolit Mihailo (Tipik Svetog Save za Hilandar) i Milan Đ. Milićević (Svrljiški odlomci jevanđelja sa zapisom iz 13. veka) (Gl. SUD21 (1867) 382).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- http://www.svrljig.info/vremeplov/svrljiski-odlomci-jevandelja.html Arhivirano na sajtu Wayback Machine (24. septembar 2015)
