Sinđan

Autonomni ujgurski region Sinđan 新疆维吾尔自治区  (kineski) Xīnjiāng Wéiwú'ěr Zìzhìqū
Država	Kina
Admin. centar	Urumči
Površina	1.646.800 km2
Stanovništvo	2010.
— broj st.	21.000.000
— gustina st.	12,75 st./km2
BDP (PKM)	60 milijardi $ (2008)
Zvanični veb-sajt

Sinđan, zvanično Autonomni ujgurski region Sinđan (ujg. شىنجاڭ; kin: 新疆; pin: Xīnjiāng), je jedan od pet autonomnih regiona NR Kine. Nalazi se na krajnjem severozapadu zemlje. Ima površinu od 1.646.800 km², što je šestina kineske teritorije. Glavni grad Sinđana je Urumči. Sinđan se nalazi na drevnom Putu svile. Graniči se sa Tadžikistanom, Kirgistanom i Kazahstanom na zapadu; Avganistanom i spornim teritorijama Džamu i Kašmir na jugozapadu; Tibetom na jugu, istočno su provincije Ćinghaj i Gansu, severoistočno je Mongolija a severno Rusija. Dužina oblasti Sinđan od istoka ka zapadu je oko 1900 km., a od severa ka jugu oko 1450 km.

Nazivi

Ime Sinđan na kineskom znači „nova granica”. Alternativna imena ovog regiona su Ujgurija, Istočni Turkestan i Kineski Turkestan. Kineska vlast ne prihvata ove nazive .

Demografija

Sinđan danas ima više od 21.000.000 stanovnika. Procenjuje se da je početkom 20. veka bilo nešto više od 2.000.000. Najmanje je bilo Han Kineza oko 10%, ostatak su činili pripadnici druguh nacionalnosti od kojih su najbrojniji bili Ujguri, turkijski narod muslimanske veroispovesti. Do 1949. stanovništvo je više nego udvostručeno na 4,3 miliona. Tokom 1950-ih i početkom 1960-ih Sinđan je doživeo veliku migraciju etničkih Han Kineza iz istočne Kine. To je, zajedno sa visokom stopom nataliteta među manjinskim narodima, kao i povećanje životnog veka, izazvalo značajan rast stanovništva. Danas je oko 45% Ujgura, Han Kineza je nešto malo manje 41%, ostalo stanovništvo 14% čine Kazasi, Hui (kineski muslimani), Kirgizi i Mongoli. Han Kinezi su uglavnom koncentrisani u gradovima i bave se administrativnim i industrijskim poslovima, dok nacionalne manjine žive u ruralnim sredinama i bave se poljoprivredom i stočarstvom. Većina gradova u Sinđanu nalazi se na padinama planina nanizani duž Puta svile, drevnog trgovačkog puta između Kine i antičkog Rima. Urumči je glavni i najveći grad, takođe i glavni kulturni centar u regionu, u njemu se nalazi Sinđanski univerzitet kao i glavni istraživački instituti. Ostali veći gradovi su Šihezi, Aksu, i Hami ili Kumul; manji gradovi uključuju Kašgar, Jining i Turpan. Kašgar koji se nalazi na zapadu je grad u kojem uglavmom žive Ujguri.

Etnička mapa Sinđanga:
plavo - Ujguri,
crveno - Kinezi,
žuto - Kazasi

Geografija

Sinđan okružuju visoke planine sa tri strane : Altaj na severu. Kunlun i Karakorum na jugu i Pamir na zapadu i jugozapadu. Drugi najviši vrh na svetu K2 sa visinom od 8.611 m. nalazi se na granici Sinđana i teritorije Džamu i Kašmir. Planinski lanac Tjen Šan prostire se od istoka ka zapadu i deli region na dve velike kotline: Tarimska na jugu i Džungarija na severu. Najbitnija naseljena mesta kao što su Kujtuen, Šihezi i glavni grad Urumči nalaze se na rubu ovih kotlina. Na istočnom kraju Tjen Šana je Turfanska depresija u kojoj se nalazi i najniža tačka u Kini (154 m. ispod nivoa mora). Južno od Turfanske depresije je Lop Nor-grupa povremeno slanih jezera, mesto koje se nekad koristilo za testiranje nuklearnih bombi. U Sinđanu se nalaze i dve velike pustinje: Takla Makan na jugu i Gurbantungut na severu, koje spadaju među najsuvljim mestima na svetu. Reke koje teku kroz ovu suvu teritoriju su promenljivog korita i uglavnom isparavaju u pustinjama. Najpoznatije su Tarim, Irtiš i Ili.

Reljef Sinđana

Pustinja Takla Makan

Na mapi se jasno vidi razdvojenost Džungarije od Tarimske kotline

Altajske padine, Sinđan, Kina

Reka Irtiš na severu Sinđana

Klima

Sinđan ima suvu i izrazito Kontinentalnu klimu sa žarkim letima i dugim hladnim zimama. U glavnom gradu Urumčiju godišnja količina padavina je samo 178 mm., a prosečne temperatura se kreće od -11 °C u Januaru do 25 °C u Julu. Južno od Tjen Šana u pustinji Takla Makan skoro da i nema padavina. Najveće količine padavina se javljaju na većim nadmorskim visinama u planinama posebno na zapadu. Rezultat toga je stvaranje glečera. Njihovim topljenjem pune se reke u regionu čime se obezbeđuje voda za gradove i navodnjavanje. Flora u Sinđanu je ograničena na žbunje i drveće koje može da izdrži sušu i surove, hladne zime. Četinarske šume se nalaze na padinama planina. Od životinj tu se mogu naći divlji konji, kamile, jakovi... Takođe i razne vrste ptica selica prolaze kroz region.

Ekonomija

Poljoprivreda je tradicionalni ekonomski temelj Sinđana, mada su uslovi za poljoprivredu ograničeni duž tokova reka i zavise od navodnjavanja. U novije vreme razvijena je eksploatacija prirodnih resursa kao što su nafta, prirodni gas i ugalj. Takođe se mogu naći i značajne količine bakra, olova, cinkla, nikla, kao i krečnjak, liskun-vrsta minerala i gips. Za potrebe lokalnog stanovništva razvijene su industrije tekstila i proizvodnja hrane. Nakon raspada Sovjetskog Saveza Sinđan je uspostavio nove trgovinske veze sa nezavisnim zamljama srednje Azije. Kao rezultat toga došlo je do porasta prometa industrijske robe, u pograničnom pojasu. Za promet robe uglavnom se koriste nekadašnji putevi svile duž podnožja Tjen Šana i Kunlun planina. Najrazvijeniji putevi i železničke linije nalaze se severno od Tjen Šana u Džungariji, gde se i nalazi većina gradova. Urumči je bitan železnički čvor jer spaja Kineske gradove Landžou i Peking sa prugama centralne Azije.

Uprava

Vlada Autonomne Ujgurske regije Sinđana je direktno pod upravom Centralne Kineske Vlade u Pekingu. Većinu visokih državnih pozicija zauzimaju Ujguri, ali izabrani od strane Komunističke partije Kine. Region je podeljen na prefekture, gradove i pokrajine. Neke od ovih Administrativnih jedinica su dobile oznaku autonomije, da bi se formalno naznačila uloga nacionalnih manjina u njihovom upravljanju. Uprkos prisustvu Ujgura, lokalnom upravom dominira Komunistička partija Kine a ona se u velikoj meri sastoji od Han Kineza.

Vidi još

• Administrativna podela Kine
• Autonomne oblasti NR Kine

Spoljašnje veze

• Vlada Sinđanga Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. decembar 2010)
• SRBIJA DO ŠANGAJA - Da li je Sinđan kinesko Kosovo* ?
• Kapija na putu svile („Politika”, 27. decembar 2021)