Sirig (Čongrad)

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ostaci crkve iz vremena Arpada
Za drugu upotrebu, pogledajte stranicu Sirig.

Sirig (mađ. Szőreg ) je nekadašnje selo, danas deo grada Segedina, županija Čongrad u republici Mađarskoj. Sirig je poznat po prisutnosti srpske manjine, nekada veoma brojne, a danas i dalje prisutne.

Sirig se nalazi u mađarskom, krajnje severnom delu Banata, istočno od Segedina, udaljenom par kilometara od naselja. Širenjem grada posle Drugog svetskog rata Sirig se prostorno povezao sa njim, a zvanično je pripojen gradu 1973. godine.

U naselju i danas živi nevelika srpska zajednica i postoji stara Srpska pravoslavna crkva. Posle Prvog svetskog rata veći deo srpskog stanovništva se iselio u srpske delove novoformirane Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.

Selo je veoma poznato proizvodnji ruža (najveće količine u Mađarskoj), a u vezi sa ovom delatnošću i godišnji festival ruža.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Mesto je naseljeno pod ugarskim vladarem Belom IV 1250. godine.

Mnogo vekova kasnije, 1774. godine austrijski carski revizor Erler je sastavio izveštaj o Banatu. Za mesto "Soreg" konstatuje da pripada Tamiškom okrugu, Čanadskog distrikta. Sirig je 1764. godine bio pravoslavna parohija Čanadskog protoprezvirata.[1] Tu se nalaze Upravni podured i rimokatolička crkva, a stanovništvo je bilo izmešano srpsko i mađarsko.[2] Kada je 1797. godine popisan pravoslavni klir tu su dva sveštenika Popovića. Parosi, pop Vasilije (rukop. 1782) i pop Simeon (1785) znali su srpski i rumunski jezik.[3]

Za vreme mađarske bune vodile su se borbe kod Siriga. Marta 1849. godine srpska prethodnica pukovnika Stevana Knićanina je tu prvi put doživela poraz. Knićanin je sam spasio svoju vojsku od propasti, ali su posledice bile dalekosežne. Mnogi srpski vojnici su hteli da odu svojim kućama. "Naša vojska klonu duhom, a neprijatelj se ohrabri. I onaj strah koji su Mađari od Srbijanaca imali, izčezao je sada".[4] Sirig je kao potisko srpsko selo, mnogo postradao 1849. godine "pljačkom i vatrom" - opustošen i satrven od strane Mađara, da mu je trebala decenija da se malo opravi.[5] Narod je opevao poznati ratni događaj "Boj na Sirigu", čiji se tekst pojavio i jednoj srpskoj knjizi 1850. godine.[6] Godine 1855. poplavio je reka Tisa selo Sirig i nanela mu veliku štetu. Tu se 1905. godine nalaze PTT komunikacije i željeznička stanica. Sirig je tada velika opština, u kojoj živi 3544 stanovnika u 673 kuće.[7]

Srbi u Sirigu[uredi | uredi izvor]

Prvobitna srpska pravoslavna bogomolja postojala je za vreme turske okupacije. Sadašnja crkva posvećena prazniku Rođenje Bogorodice ili Maloj Gospojini, je podignuta 1769. godine, osvećena je 1785. godine. Popravljana je bogomolja 1855. godine, a generalno - krajem tog veka. Godine 1860. novosadski zvonolivac Georgije Josif Petrović je izlio tri zvona za sirišku crkvu, od 18 centi. Jednu centu je poklonio crkvi za spomen pokojnog sina i učenika Miloša.[8] Ikonostas je dobila crkva 1912. godine, rad slikara Slavka Gigića.[9] Ikone "Krštenje Hristovo" i "Rođenje Hristovo" rad su slikara Vase Pomorišca.[10]

Siriški sveštenici su se pisali 1807. godine za pretplatnike zanimljive biografske knjige. Bili su to - Vasilije i Simeon Popović.[11] Prenumeranti siriški bili su 1820. godine zapisani u Segedinu: pop Orestije Popović kapelan i Dimitrije Popović učitelj.[12] Pop Aleksandar Popović iz Siriga je 1843. godine priložio 2 f. 24 krajcare: "na dostiženje ciljeva Matice srpske".[13] Braća rođena Popovići - Sirižani parosi, pop Aleksandar i pop Aksentije kupili su jednu duhovnu knjigu 1846. godine.[14]

Godine 1833. kupili su pretplatom sa mađarskog prevedenu knjigu žitelje Siriški: Arkadije Miletić jerođakon i Dimitrije Popović učitelj.[15] Sirižani su čitali jednu dopadljivu knjigu objavljenu 1843. godine u Segedinu: pop Aleksandar Popović paroh i školski upravitelj, pop Aksentije Popović paroh i katiheta, Stefan Popović učitelj, Georgije baraković beležnik, Joca Todorović glavni tutor, Lazar Beleslin kovač i varoški kasir, Jovan Petrov eškut, tri crkvena pojca - Porfirije Pakaški, Maksa Nedeljković i Jakov Stojković, zatim Aleksa Danić ćurčija i desetak građana.[16] Nemačku gramatiku "za Srbe" od Evgenija Đurkovića su kupili u Sirigu 1851. godine, sledeći pretplatnici: mesna Opština za omladinu sirišku, pop Aleksa Popović i učitelj Simon Vuljčević. Stručnu knjigu o pčelama kupili su 1860. godine i Srbi Sirižani: pop Aleksandar Popović paroh, pop Aksentije Popović paroh, i građani parohijani - Maksim Nedeljković, Draga Stojkov, Lazar Stojkov, Stefan Antonin, Ilija Beleslin i Porfirije Pakaški.[17] Prenumeranti Vukove knjige o narodnim običajima bili su 1867. godine zemljedelci siriški: Maksa Nedeljkov i Profir Pakaški.[18]

Naimenovan je 1864. godine za učitelja u Sirigu Veljko Popović. Izučio je kao i mnogi drugi seoski učitelji, četiri razreda gimnazije i Preparandiju. Proglašen je da je sposoban za učitelja osnovne škole i nižih razreda Glavne škole, sa preporukom.[19] Po raspisanom konkursu iz aprila 1867. godine vidi se da je učitelju sledovalo: 105 f. godišnja plata u novcu, četiri lanca oraće zemlje, 40 požunskih merova žita, 50 funti soli, 12 funti sveća, četiri hvata slame, hvat drva i stan.[20] Siriška škola je 1905. godine imala jedno zdanje podignuto 1874. godine. Učiteljsko telo činili su supružnici učitelji: Radivoj Topolac rodom iz Paraga, stalan, već 23 godine u mestu i Marina Topolac rođ. Nikašinović rodom iz Vršca, stalna, u mestu već 11 godina. Školske dece je ukupno popisano 324, od kojih za zabavište 105. Redovnu nastavu je zaista pohađalo 172 đaka, a u poftornu školu njih 48 sve starijeg uzrasta. U tuđe škole išlo je 11 učenika srpske nacionalnosti.[21]

Po srpskom izvoru iz 1905. godine Sirig je velika opština, u kojoj ima 1511 Srba (43%) sa 292 doma (44%). Od srpskih javnih zdanja tu su pravoslavna crkva i narodna škola. Crkvena opština je uređena, skupština redovna a predsednik je Nika Maletin. Crkva je u lošem stanju, a paroh je sa službom od 13 godina, pop Srećko Jovanović rodom iz Srpskog Sv. Petra. Pop Srećka je 1908. godine zamenio kao administrator pop Branko Petrović. Parohija je četvrte platežne klase, ima parohijski dom i srpsko pravoslavno groblje. Parohijska sesija iznosi 42 kj, a crkveno-opštinski posed zemlje od 75 kj. Pri parohiji su i dva dobra oba formirana u korist crkvene opštine: Fond Đorđa Đuke Popovog za korist crkvene opštine i Fond crkveno-školski.

Godine 1925. u Sirigu se srpstvo održalo zahvaljujući posedima koje su zadržali. Srbi Sirižani su od opštinskog ukupnog poseda od 7949 jutara bili vlasnici 3217 jutara. Najjači ekonomski su stojali zemljeposednici braća Nedeljkov, Milan Stojkov, Vikentije Markov i Voja Strajin. A bilo ih je samo 312 duša u 50 domova. Pravoslavna parohija imala je 42 jutra zemlje. Ali Sirižani tu ipak nisu videli lepu budućnost, već su nameravali da se optiraju u jugoslovensku novu državu. Nisu znali ni gde će tačno ići, a rok dokle je mogla da se izvrši optacija isticao je 26. jula 1926. godine.[22]

Početkom 21. veka u Sirigu je srpska pravoslavna crkva, u centru sela. Staro groblje se nalazilo bliže crkvi, a sadašnje je na ivici mesta prema Sentivanu. To srpsko pravoslavno groblje je ograđeno i sa novom kapijom, a najstariji spomenik je iz 1888. godine. Pored Srba tu se sahranjuju i pravoslavni Cigani.[23]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ "Srpski sion", Sremski Karlovci 1905.
  2. ^ J.J. Erler: "Banat", Pančevo 2003.
  3. ^ "Temišvarski zbornik", Novi Sad 8/2015.
  4. ^ Jovan Stefanović Vilovski: "Iz života jednog c i k oficira austrijsko-srbskog horau godini 1848. i 1849. narodnog ustanka srbskog", Zemun 1863. godine
  5. ^ "Svetovid", Beč 1855. godine
  6. ^ Gliša Zuban: "Boj Srba sa Madžarima 1848-1849. godine", Beograd 1850. godine
  7. ^ Mata Kosovac: "Srpska pravoslavna mitropolije Karlovačke po podacima iz 1905. godine", Karlovci 1910. godine
  8. ^ "Srbski dnevnik" Novi Sad 1860. godine
  9. ^ Srpski institut...
  10. ^ "Nin", specijalni dodatak, Dinko Davidov, Beograd 1990. godine
  11. ^ Nikolaj Šimić: "Ikonostas slavnih i hrabrih lic", Budim 1807. godine
  12. ^ "Pripovetke Soliminine", prevod, Budim 1820.
  13. ^ Srpski letopis", Budim 1843. godine
  14. ^ "Tolkovanije božestvene liturgije", prevod, Budim 1846. godine
  15. ^ Subota Mladenović, prevod: "Mladi mudrac", Budim 1833. godine
  16. ^ H. Čoke: "Zlatotvorno selo...", prevod, Segedin 1843. godine
  17. ^ Filip Đorđević: "Pčelar", Novi Sad 1860. godine
  18. ^ Vuk St. Karadžić: "Život i običaji naroda srpskoga", Beč 1867. godine
  19. ^ "Školski list", Novi Sad 1864. godine
  20. ^ "Školski list", Sombor 1867. godine
  21. ^ Mata Kosovac, navedeno delo
  22. ^ "Vreme", Beograd 7. jul 1925. godine
  23. ^ Srpski institut, internet baza podataka, Budimpešta

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ikona za klice

Ovaj članak vezan za sela je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сириг_(Чонград)&oldid=27006751”