Soko Grad (banjski)

Soko Grad
Soko Grad
	Pogled na Soko Grad i kanjon Moravice
Opšte informacije
Mesto	kod Sokobanje
Opština	Sokobanja
Država	Srbija
Vrsta spomenika	tvrđava
Vreme nastanka	4–7. veka
Tip kulturnog dobra	spomenik kulture od velikog značaja
Vlasnik	Republika Srbija
Nadležna ustanova za zaštitu	Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš
	www.opstinasokobanja.com

Soko Grad je srednjovekovni grad zvan još i Sokolac, smešten na 2 km istočno od Sokobanje. Istraživanja su pokazala da je grad vrlo razuđen i velikih razmera. U dobrom stanju je sačuvana samo prva, ulazna kula u gornjem gradu, a ostalo je, kako kule, tako i zidovi, porušeno.

Legenda o nastanku Sokobanje[uredi | uredi izvor]

Nekad, u vremena davna, silan velmoža, gospodar tvrdog Soko-grada, jahaše kotlinom. Odjednom, smrači se nebo nad Ozrenom, sevnu munja sa Oštre čuke, pa grunu grom i zadrhta zemlja sve do Šiljka na surom Rtanj. Poskoči uplašeni hat. Jahač pade s njega i izgubi svest. Kada se gospodar Soko-grada osvesti, učini mu se da su mu sve kosti polomljene. Nije mogao na noge da se osloni. Ležao je tako i čekao smrt... Iznenada, začu klokot vodenog ključa. Polako i bolno se pridiže da se bar žedan od sveta ne rastavi. Kad velmoža prvi gutljaj vode, s dotle vrela nepoznatog, popi, u glavi mu se namah sve razbistri. Kad to gospodar tvrdog Soko-grada vide, onako u odelu gospodskome, okupa se u kladencu, ozdravi odmah, pa se orno vrati u grad. Odmah naredi da se kuća nad izvorom digne. Zamalo proču se glas o vodi isceliteljici na sve četiri strane sveta. Sa svih strana navališe oni što im duša u nosu bejaše da na ključu vode vidarice za svoje boljke melem potraže. Ozdraviše mnogi od vode u kotlini među Ozrenom i Rtnjem. Oni što su najviše bolni bili tu i domove podigoše.

Prošlost grada[uredi | uredi izvor]

Nastao je u periodu vizantijskog cara Justinijana, kao tvrđava za sprečavanje avarskih i slovenskih upada u dubinu Balkanskog poluostrva. Stefan Nemanja ga zauzima 1172. godine i on je od tada u sastavu srpske srednjovekovne države. Tokom proterivanja bogumila iz Srbije u sukobima se našao i Soko Grad čiji je upravnik bio bogumil, zbog čega je Nemanja opseo i zauzeo grad koji je tom prilikom pretrpeo veća razaranje. Turci ga, kao i celu Vidinsku kneževinu u čijem sastavu se Soko Grad nalazio krajem XIV veka, zauzimaju 1398. godine. Od turske vlasti se 1412. godine odmetnuo sokolski i svrljiški beg Hamza koji je stolovao u Soko Gradu, tako da se protiv njega iste godine uputio sultan Musa. Hamzinu pobunu ugušio je sultan naredne godine, a tokom borbi Soko Grad je ponovo razrušen. Hamza je poslat, u tadašnju prestonicu, Jedrene gde je pogubljen, dok je mesno stanovništvo raseljeno širom Osmanskog carstva.