Spomenik voždu Karađorđu u Topoli
Spomenik voždu Karađorđu, podignut je 1938. godine na centralnom platou nekadašnjeg Karađorđevog grada u Topoli, na temeljima prvobitne Karađorđeve kuće brvnare.[1] Predstavlja delo istaknutog vajara Petra Palavičinija.
Ideja o podizanju spomenika[uredi | uredi izvor]
Želeći da izraze iskrenu zahvalnost svih generacija besmrtnom delu Karađorđu, voždu Prvog srpskog ustanka, Društvo za kulturno privrednu akciju 1932. godine pokrenulo je inicijativu i osnovalo Odbor za podizanje spomenika voždu Karađorđu u Topoli. Za predsednika Odbora izabran je Vojislav Ivanović, profesor Druge muške gimnazije u Beogradu. Članovi Upravnog odbora bili su njegovi drugovi: Momir Veljković, profesor gimnazije, dr Miloš Đurić, profesor Univerziteta, Sima Pandurović, književnikik i dr. Na osnivačkoj skupštini prihvaćen je Statut društva i za predsednika izabran prof. Vojislav Ivanović. Projektant uređenja prostora oko spomenika bio je arhitekta Branislav Kojić. Za autora spomenika odabran je vajar Petar Palavičini.
Prvobitna zamisao bila je da se Karađorđe prikaže u narodnom odelu i uzdignutom desnom rukom sa spojena tri prsta, simbolično prikazujući voždovu zakletvu u Orašcu, 1804. godine. Kada je Palavičini završio model, Društvo ga je podnelo Dvoru nausvajanje. Knez Pavle nije bio saglasan sa ovim predlogom da se Karađorđe prikaže kao vatreni ustanik i vožd, već da se više ide na otmenost kraljevskog doma, gde će Karađorđe biti prikazan i kao vožd, ali i kao rodonačelnik dinastije Karađorđević. Predlog je prihvaćen i Palavični je izradio novi model koji je izliven u paliluskoj topolivnici.
Izgled spomenika[uredi | uredi izvor]
Karađorđeva figura izlivena je u bronzi, težine 1.500 kg, a visina 3,60 m, a ceo spomenik zajedno sa postamentom visok je 12 metara i dominira Karađorđevim gradom. Karađorđe je predstavljen kao rodonačelnik dinastije, uspravnog stava ogrnut kabanicom, u jednoj ruci drži sablju, a u drugoj pisanu povelju. Postolje spomenika izrađeno je od jablaničkog granita i sastoji se od stepeništa i postamenta koje nosi spomenik. Stepenište ima tri stepenika koje sa sve četiri strane omogućavaju prilaz spomeniku. Ploče su veličine 45h75cm, debljine 10cm. Na postamentu je stilizovana kompozicija od tri reljefa, od kojih prvi predstavlja momenat zakletve u Orašcu, drugi Karađorđevog šumadijskog ustanika, a treći vilu sa krstom i buktinjom u letu nad Šumadijom, kao simbol borbe „Za krst časni i slobodu zlatnu”.
Skorija istorija[uredi | uredi izvor]
Spomenik je u celosti bio završen i postavljen u porti Karađorđevog grada, ali tako da ovaj jedini spomenik Karađorđu u Srbiji do pred sam kraj 20. veka, nikada nije svečano otkriven, niti osveštan.
Spomenik je ostao sačuvan u vreme Drugog svetskog rata, ali je vremenom zbog atmosferskih promena došlo do oštećenja granitnih ploča na postamentu, pa je prva restauracija urađena u oktobru 1969. godine, a poslednja 1994. godine. Stručni tim za čišćenje spomenika u aprilu 2016. godine očistio je i zaštitio spomenik Karađorđu, kada su uklonjene naslage čađi, grafiti, masnoća i ostale nataložene nečistoće čime je vraćen blistavi sjaj.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Karađorđeva Topola sa Oplencem”. Zavod za zaštitu spomenika kulture Kragujevac. Pristupljeno 1. 5. 2019.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Topolski zapisi VI” (PDF). KC Topola. Arhivirano iz originala (PDF) 30. 04. 2019. g. Pristupljeno 1. 5. 2019.
- Spomenik voždu Karađorđu gotov je. "Vreme", 20. dec. 1936
