Spomen-crkva Svetog Đorđa u Ćelijama
| Spomen-crkva Svetog Đorđa u Ćelijama | |
|---|---|
 Spomen-crkva Svetog Đorđa | |
| Osnovni podaci | |
| Tip | manastir |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | šumadijska |
| Upravnik | arhimandrit Onufrije |
| Posvećen | Sveti Đorđe |
| Reosnovan | 2006 |
| Lokacija | |
| Mesto | Ćelije, Lajkovac |
| Država | Srbija |
| Opšte informacije | |
| Vrsta spomenika | sakralni objekat |
| Vreme nastanka | 14. vek |
| Tip kulturnog dobra | Spomenik kulture od velikog značaja |
| Nadležna ustanova za zaštitu | Zavod za zaštitu spomenika kulture |
| www | |
Spomen-crkva Svetog Đorđa u Ćelijama, opština Lajkovac, sagrađena je 1923—1924. kao kosturnica srpskih i austrougarskih ratnika izginulih u Kolubarskoj bici 1914, sazidana na zidovima stare srednjovekovne crkve.[1][2][3]
29. jula 2006. godine, na dan osvećenja obnovljenog hrama, i novopodignutog konaka, vaspostavljen je manastir Svetog velikomučenika Georgija, kao prvi i jedini manastir u Kolubarsko-posavskom namesništvu Eparhije šumadijske, a kao metoh manastira Svetog Luke iz Bošnjana kod Varvarina.[4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Na osnovu ostataka arhitekture, položaja u prostoru i izbora mesta u skrivenoj dolini, može se zakljućiti da je tokom 14. veka ili početkom 15. veka na ovom mestu podignut je manji manastirski kompleks sastavljen od jednobrodne crkve i nekoliko zgrada. Srednjovekovna crkva je bila izgrađena od pritesanog krečnjačkog kamena i kvadratnih tesanika sige koji su zidani u relativno pravilnim redovima. U unutrašnjosti su sačuvane manje zone živopisa. Na okolnom prostoru nalaze se ostaci manastirskog kompleksa koji su samo delimično ispitani. Kompleks je podigao vlastelin koji je nakon smrti i sahranjen u manastirskoj crkvi, njegov grob je devastiran tokom gradnje kosturnice. Nešto kasnije, verovatno krajem 15. veka u naosu je sahranjen još jedan stariji muškarac, čiji je grob bio namerno sakriven ispod poda crkve. Veruje se da je Grgur Branković (Grgur Slepi), sin despota Đurđa Brankovića. Međutim, pouzdani istorijski podaci govore da je Grgur poslednju godinu svoga zemaljskog života proveo u Hilandaru, gde se zamonašio i upokojio 1459. godine.
Srednjovekovna crkva je bila izgrađena od pritesanog krečnjačkog kamena i kvadratnih tesanika sige koji su uziđivani u relativno pravilnim redovima. Siga je uglavnom upotrebljavana za izradu pilastra u naosu, uglova crkve i u mnogo manjoj meri zidova. Na osnovu proporcija crkve, kao i dimenzija i rasporeda pilastara, može se sa velikom verovatnoćom pretpostaviti da je crkva u srednjem veku imala kube nad naosom. Ostaci starog živopisa sačuvani su samo u nižim zonama. Slično fresko slikarstvo otkriveno je u crkvi sela Dića, podignutoj u prvoj trećini 14. veka. U mnogo manjoj meri freske su sačuvane i na spoljašnjem licu zida. Prilikom sondiranja porte crkve istočno i južno od hrama otkriveni su temelji građevina od kamena u krečnom malteru koji predstavljaju ostatke manastirskih konaka iz vremena zasnivanja manastira. Istočno od oltara otkriveni su ostaci temelja zgrada koje su severnom stranom bile naslonjene na padine brega. Verovatno su podignute tokom 17. ili 18. veka.
Gradnja spomen-crkve „gde će biti smeštene kosti naših junaka koji su poginuli braneći svoja ognjišta” u Prvom svetskom ratu, počela je 1924. godine da bi već 1925. godine služena Liturgija. U njenu kosturnicu smeštenu su kosti od tri do pet hiljada postradalih ratnika, donetih isključivo sa Vračeg brda. Prema rečima meštana sela Ćelija, kada je godine podignuta crkva u Lazarevcu, kosti iz ćelijske spomen-crkve odnete su u nju. Tada je prostor stare crkve očišćen do nivoa poda novopodignute crkve. Nivo svih starih zidova crkve svedeni su na najniži sačuvani nivo od jedan i po metar u odnosu na stari pod crkve. Svetogeorgijevski manastir u Ćelijama vaspostavio je 2006. godine Episkop šumadijski Jovan. Nova manastirska crkva osvećena je 29. jula iste godine.
Kolubarska bitka[uredi | uredi izvor]
Kolubarska bitka se odigrala novembra i decembra 1914. godine između srpske vojske i dosta jače, opremljenije i brojnije austrougarske vojske. Najžešće borbe vodene su baš na brdima u Ćelijama-Čovci i Vrače-brdu.
Izgled Spomen-crkve[uredi | uredi izvor]
Spomen-crkva Svetog Đorđa nalazi se oko 500m od Vrapčeg brda, na nadmorskoj visini od 139 m. Crkva je sagrađena kao kosturnica za oko 7.000 palih srpskih i austrougarskih boraca. Kosti su pohranjene u kripti ispred zapadnog ulaza i u naosu.
Crkva je jednobrodna građevina, spoljnih gabarita 6,30 x 10,20m, apsida je polukružnog oblika, poluprečnika 1,85m. Unutrašnjost je podeljena sa dva para jakih pilastra na tri traveja.
Galerija[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Spisak manastira Srpske pravoslavne crkve
- Spomenici srpskim žrtvama i borcima u Prvom svetskom ratu
- Spisak spomenika kulture u Kolubarskom okrugu
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Zavod za zaštitu spomenika kulture Valjevo
- ^ „TO Lajkovac”. Arhivirano iz originala 05. 11. 2013. g. Pristupljeno 04. 11. 2013.
- ^ „Visit Serbia”. Arhivirano iz originala 06. 11. 2013. g. Pristupljeno 04. 11. 2013.
- ^ „Eparhija šumadijska/Manastir Ćelije”. Arhivirano iz originala 24. 03. 2016. g. Pristupljeno 21. 06. 2016.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Zavod za zaštitu spomenika Valjevo: "Spomeničko nasleđe Kolubarskog i Mačvanskog Okruga" . . Ваљево. 2006. ISBN 978-86-904745-2-3.. COBISS.SR 131307532
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Manastir Ćelije
- Eparhija šumadijska — Manastir Ćelije
- Informacioni sistem nepokretnih kulturnih dobara — Spomen crkva u Ćelijama
Napomena: Sadržaj ovog članka je jednim delom ili u celosti preuzet sa http://vaza.co.rs. Nosilac autorskih prava nad materijalom je dao dozvolu da se isti objavi pod slobodnom licencom. Dokaz o tome se nalazi na OTRS sistemu, a broj tiketa sa konkretnom dozvolom je 2013110510010149.
