Spomen kosturnica palim Jugoslovenima u Barleti
Spomen kosturnica ubijenim Jugoslovenima je spomenik podignut na groblju u Barleti, krajem šezdesetih godina, u čast Jugoslovena ubijenih u Prvom i Drugom Svetskom Ratu.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Vojnici sahranjeni u Barleti pripadali su NOB-u, partizanskoj formaciji jugoslovenskog nacionalnog oslobođenja. Pošto su povređeni tokom oslobodilačke borbe, prebacili su ih Englezi u vojne bolnice u južnoj Italiji, u jugoslovenskom vojnom kampu slovensko koji su organizovali 1944. godine severo-zapadno od groblja u Barleti; jedan oficir se lično starao za sahrane vojnika, a zatim je registrovao sahranu u posebnom registru u koji je upisivao detalje preminulog.[1]
Obezbeđivanje prostora[uredi | uredi izvor]
Godine 1967. Ministarstvo spoljnih poslova je zatražilo od Opštine Barleta da dodeli jugoslovenskoj vladi površinu od 2.100 m² za izgradnju na građanskom groblju Spomen kosturnice za pale Jugoslovene sahranjene u Barleti i za one koji su bili u grobljima u okolnim gradovima. Opštinska uprava, tumačeći i osećanja stanovništva, nije oklevala da pristane na zahtev: čin dodele površine na upotrebu je izvršen u Rimu 10. januara 1968. godine u Ministarstvu spoljnih poslova.
Tom prilikom gradonačelnik Moreli se pokazao posebno naklonjen toj inicijativi, „nadajući se da će odnosi iskrene saradnje i prijateljstva između italijanskog i jugoslovenskog naroda sve više jačati i poštovanjem onih koji za svoju domovinu žrtvovali svoj život i mladost”.
Poseta predsednika Špiljaka Barleti[uredi | uredi izvor]
Nakon toga 13. januara 1968. predsednik Saveznog veća Jugoslavije, Mika Špiljak, otišao je u Barletu da oda poštu telima 174 pala Jugoslovena već sahranjena na lokalnom groblju.
Toj posebno dirljivoj prigodi prisustvovale su najviše političke i vojne vlasti, uključujući i predsednika Komiteta ministara Juga, Đulija Pastorea, jugoslovenskih ambasadora u Rimu i Beogradu, prefekta Novelo, kvestora Lackuaviti, pukovnika Baso iz Opšteg komesarijata za pogrebe palih u ratu, komandanta vojne posade potpukovnika Kurzia, kao i najviših predstavnika policije i celog gradskog veća, kojim je predsedavao gradonačelnik Mikele Moreli.
Nakon što je preneo predsedniku Špiljaku pozdrave grada, gradonačelnik Barlete je izjavio:
Barleta ljubomorno čuva posmrtne ostatke dela mladih sinova jugoslovenskog naroda; i oni su heroji koji, iako u samrtnom snu, čuvaju sa suprotne jadranske obale svoju rodnu zemlju, svoje najdraže, prizivajući bratsku ljubav i mir među svim ljudima. Oni nas upozoravaju da nastavimo putovanje koje smo već preduzeli za sve čvršću lojalnu i prijateljsku saradnju između jugoslovenskog i italijanskog naroda u ekonomskom, kulturnom, tehničkom i naučnom sektoru.
Prisetivši se zadovoljstva sa kojim je stanovništvo primilo vest o izgradnji spomenika palim Jugoslovenima, gradonačelnik Bralete je zatim zamolio predsednika Miku Špiljaka da bude glasnik pozdrava Barlete plemenitom jugoslovenskom narodu i tumač našeg dubokog saučešća porodicama palih koji su ovde sahranjeni: recite, gospodine predsedniče, tim porodicama, sa koliko ljubavi čuvamo posmrtne ostatke onih koji su za komovinu žrtvovali mladost i život.
Predsednik Saveznog veća Jugoslavije, odgovarajući na srdačnu molbu, je rekao da je „iskreno dirnut toplom dobrodošlicom koja mu je pružena” i izrazio duboku zahvalnost za ljubaznu pažnje sa kojom su stanovnici Barlete čuvali ostatke palih Jugolovena, dodajući: {{Quote|text=Nije bez dubokog značenja odluka da se izgradi, zahvaljuju brzoj, dobrodošloj saradnji grada Barlete, upravo ovde na obali Jadrana, spomen palim Jugoslovenima: Jadransko more ne razdvaja, nego povezuje naša dva naroda, i uvek što potpunijem ispunjenju tog cilja su upućeni napori italijanske i jugoslovenske vlade.[2]
Predaja visokih priznanja za odnose sa bivšom Jugoslavijom[uredi | uredi izvor]
Kao dokaz posvećenih napora i odnosa saradnje u toku, 20. maja 1968, u diplomatskom sedištu ambasade u Rimu, gradonačelnik Barlete je odlikovan Ordenom jugoslovenske zastave sa zlatnom krunom, najvišim priznanjem Balkanskih država, dodeljene „za visoke domete dobijene u saradnji za razvoj dobrih odnosa između Italije i Jugoslavije.”.[3]
Sastanak u Beogradu sa predsednikom Špiljakom[uredi | uredi izvor]
Dana 7. aprila 1969. delegacija opštinske uprave Barlete, sastavljena od gradonačelnika, zamenika gradonačelnika, advokata Frančeska Kapursa, savetnika za finansije viteza Alda Bernardinija, je otputovala u Beograd na poziv jugoslovenske vlade.[4]
Visoku delegaciju je primio predsednik Špiljak koji je ponovo izneo zahvalnost jugoslovenskih naroda prema Barleti, za pažnju i uvažavanje sa kojim čuva i nastavlja da čuva posmrtne ostatke njenih palih, za nesebičnu ponudu koja će dozvoliti, posle mnogo godina, Jugoslaviji da okupi na jednom mestu tela vojnika, ističući duh saradnje i bratstva između dva naroda u nadi da će ova atmosfera međusobnih simpatija moći da bude osnova sve korisnije razmene.
Gradonačelnik Moreli je zauzvrat potvrdio poštovanje Barlete za sve pale u ratu, naglašavajući „čežnju za mirom, blagostanjem i napretkom koji pokreće stanovništvo Pulje u procesu građanskog, socijalnog i ekonomskog unapređenja.”
Bratimljenje Barlete i Herceg Novog[uredi | uredi izvor]
Nakon toga 23. septembra 1969 se krenulo da se konkretizuje ono što su novine iz tog perioda definisali kao „most” na Jadranskom moru između Barlete i Herceg Novog. U skladu sa onim što su dogovorili gradonačelnici i opštinska veća dva grada još od maja te godine, potpisano je bratimljenje između Barlete i crnogorskog grada Herceg Novog, sa namerom da se promoviše je konkretnija saradnja između te dve zemlje.
Tokom ceremonije bratimljenja, gradonačelnik Vlaovič naglasio je da do bratimljenje nije došlo slučajno, već je mogla da se ostvari i zbog uslužnosti koju je ponudio grad Barleta u izgradnji spomen kosturnice palim Jugoslovenima preminulim u južnoj Italiji i na ostrvima tokom poslednjeg rata.
Gradonačelnik Barlete je preneo pozdrave i radost celog grada Barlete, voljne da sklopi sa gradom Herceg Novim pakt pobratimstva „koji će biti simbol jedinstva i mira između dva naroda, podstaknut ljubavlju i vezom mrtvih će počivati u Spomen kosturnici u groblju Barleta", dodajući da je: „Bratimljenje, osim što je simboličan gest, trebalo da bude na nivou praktičnog života ostvarenje ekonomskih i trgovinskih, kulturnih i duhovnih odnosa između dva naroda, kroz razmenu novosti i pomoći, uvod u zajednici ne samo od dve susedne nacije, već i one evropskih nacija i svetskih, ako svi budu razvijali i gajili slične inicijative.”[5].
Ceremonija inauguracije[uredi | uredi izvor]
Spomen kosturnici palim Jugoslovenima je proglašena 4. jula 1970. godine, u prisustvu najviših italijanskih zvaničnika, velike jugoslovenske delegacije i rođaka poginulih boraca.
Posebno potresna je bila izjava majke jednog palih boraca Otpora, koja je u dubokoj tišini, održala govor pun emocija:
„Dečice moja, i ti, sine moj! Na ovom tužnom skupu tvoja majka je ponosna što je dala život onom koji je taj život ponudio domovini. Gorda sam i ponosna čak i ako, umesto tebe, imam ovaj veličanstveni spomenik. Pali ste za novi život, novu generaciju, novi front zbog koga mogu da podnesem majčinski bol. Sine moj, tvoja majka je sada ponosna na tebe; čak i ako je sama, nije sama; zajedno je sa novim generacijama naše slobode za koju si pao.”
U ime vlade Republike Italije, podsekretar za spoljne poslove, gospođa Salizoni, je izjavila da: „Naše prisustvo ovde u Barleti izrazito simbolizuje zajedničku želju naša dva naroda u čast sećanja na one koji su dali svoje živote za odbranu svoje domovine. Jadransko more danas, više nego ikad ne razdvaja, već ujedinjuje obale naše dve Zemlje ujedinjene zajedničkom težnja za mirom, slobodom, napretkom.” Zatim je usledilo prenošenje od šest kutija u kriptu i ceremoniju polaganja venaca: od grada Barlete, od italijanskog ministra odbrane, italijanske vlade, jugoslovenske vlade, partizana iz Pulje i predsednika Tita.
Šef jugoslovenske delegacije, nakon što je zatvorio kriptu, dao je njene ključeve gradonačelniku Barlete, nakon što je pohvalio ponos i ljubav sa kojima je grad prihvatio posmrtne ostatke hrabrih vojnika, naglasio je osećanja prijateljstva koje povezuje dva naroda.[6]
Opis[uredi | uredi izvor]
Spomen kosturnica Barleta, gde leže posmrtni ostaci više od osam stotina jugoslovenskih partizana, i dalje predstavlja jedan od tri najvažnijih koje postoje u Italiji, zajedno sa onim u Prima Porta u blizini Rima i Sansepolkro u provinciji Areco. Ovaj impozantni spomenik dizajnirao je Dušan Džamonja, vajar međunarodne slave koji je umro 2009. godine u osamdesetprvoj godini. U intervjuu objavljenom nekoliko godina pre njegove smrti, on je istakao Kosturnicu u Barleti među radovima na kojima je u potpunosti mogao da izrazi svoju ekspresivnu umetnost.[7]
Cela građevina zauzima ukupnu površinu od preko dve hiljade kvadratnih metara, koja se nalazi u oblasti severozapadno od groblja Barlete. Kosturnica se proteže na dužini od 70 metara i širini od 20, a strukturirano je na dva nivoa ukupne visine 11 metara.[8]
U Gornjem delu su visoki stubovi i ogromne nadgrobne ploče, u potpunosti izrađeni od armiranog betona, koji se sastavljaju prema centru kompozicije gde se nalazi svetlarnik kružnog oblika.
Preko granitnog stepeništa pristupa se podzemnoj kripti, u kojoj se nalaze posmrtni ostaci jugoslovenskih partizana palih u toku oslobodilačkog rata. Njihova imena su uklesena u dva velika bronzana portala, postavljena jedan nasuprot drugom na polukružnim zidovima kripte i poređana, u dva niza „palih i umrlih u južnoj Italiji” i „nestalih na teritoriji južne Italije”.[9]
Iz glavne sobe pristupa se terasi s pogledom na suprotnu obalu Jadrana, skoro kao da se želi da se naglasi bliskost i duh saradnje između dva naroda. U središtu poda kripte je veliki kružni otvor pokriven mozaikom crvene boje da bi se simbolizovala krv koju su prolili jugoslovenski borci tokom italijanskog antifašističkog i antinacističkog otpora.[9]
Galerija slika[uredi | uredi izvor]
-
Ulaz u kriptu spomenika -
Jedan od ulaza u spomenik -
Vreme je sporazum o saradnji između gradova Barleta, i Herceg-Novi
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Narodnooslobodilačka vojska Jugoslavije
- Prvi svetski rat
- Spomenici srpskim žrtvama i borcima u Prvom svetskom ratu
- Italijanski pokret otpora
- Drugi svetski rat
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Domani a Barletta il premier jugoslavo”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 1968.
- ^ „Špiljak grato a Barletta che custodisce i caduti jugoslavi”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 1968.
- ^ „Solenne cerimonia all'Ambasciata di Roma: fra Italia e Jugoslavia rapporti sempre più cordiali”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 21. 6. 1968.
- ^ „Delegazione barlettana andrà in Jugoslavia. Sono in corso contatti per la costruzione nella città pugliese di un monumento ossario che raccoglierà i resti di tutti gli slavi caduti in Italia”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 5. 4. 1969.
- ^ „Un «ponte» sull'Adriatico fra Barletta e Herceg Novi”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 28. 9. 1969.
- ^ „L'omaggio ai caduti jugoslavi: austero suggello dell'amicizia fra i due Paesi”. La Gazzetta del Mezzogiorno. 6. 7. 1970.
- ^ „Osservatorio Balcani e Caucaso - Transeuropa”. Arhivirano iz originala 06. 09. 2012. g. Pristupljeno 14. 11. 2017.
- ^ Album di Spomen Kosturnicu su Flickr
- ^ a b „Il monumento di Barletta”.