Srebrenica u srednjem veku

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Srebrenica je pripadala području Osata i bila jedan od najznačajniji centara šireg područja Podrinja (na slici označeno plavom bojom)

Srebrenica u srednjem veku pripadala je području Osata i bila jedan od najznačajniji centara šireg područja Podrinja. Značaj Srebrenice za ekonomski život na području Osata, čiji se prvi pomen imena nalazi u arhivi dubrovačke vlasti iz 1352. godine, ogledao se u tome što je njen razvoj uslovljavao i upravno i ekonomsko jačanje i širenje područja Osta, sa Srebrenicom, kao značajni ekonomskim centarom, i dosta samostalnim upravnim distriktom sa jakom dubrovačkom kolonijom.[1] U srednjem veku Srebrenica je promenilo više gospodara dok nije potpala pod Osmansko carstvo. Koliki je bio značaj Osata i Srebrenica u srednjem veku ilustruje podatak da je 13 puta menjali svoga gospodara, sve do pada pod Tursku, i daa je pet puta bila u srbijanskim, četiri puta u bosanskim, tri puta u turskim i jedanput pod ugarskom vlašću.

Nakon pada i Bosne, a time i Srebrenice u Osmanlijske ruke, ona počinje da se ekonomski i kulturno raspada, jer je osmanlijska kultura ovu za onaj period naprednu varoš postepeno pretvarala u kasabu. Sa Osmanlijama prestaje zlatni period srebreničke rudarske delatnosti, a istorija srebreničkog rudarskog naselja prestaje dalje da se razvija, a glavno bogatstvo zadržalo se još jedino u lkovitim vodama koje izviru na području Srebrenice.

Položaj i pripadnost[uredi | uredi izvor]

„Stari grad”, srednjovekovni „Srebrenik”
Bosna (sa Srebrenicom u njoj) u vreme bosanskog kralja Stefana II Kotromanjića
Panorama današnje Srebrenice

Prvi pomen imena Srebrenice nalazi se u arhivi dubrovačke vlasti od 16. avgusta 1352. godine, kada su dvojica dubrovačkih knjigonoša zapisala da su na zahtev Gruba Menčetića predali pismo Bevenjutiću (Bene de Benuennuta) „in Seberniça”.[2].Mada se i od 1333 godine. u današnjim razvalinama Donjeg grada, čuvenog srednjovekovnog „Srebrenika”, pominje postojanje dvorskog prostora bosanskog kralja Stefana II Kotromanjića,[3] koji je vladao Srebrenicom (mada je teško odgovoriti da li je njena utvrda „Srebrenik” prethodila nastanku naselja, ili se uz ovo strateški vrlo značajno naselje razvila utvrda, koju često miešaju sa Srebrenikom u podnožju Majevice).[4]

Srebrenica se u 14. veku, u širem smislu, nalazila unutar zemlje Usore, na području bosanske oblati Podrinja (Trebotića), i često je u srednjem veku davalo i usorskog vojvodu.[5][6] U složenoj feudalnoj strukturi bosanske države sedeća hijerarhijska lestvica jeste „zemlja”. U ranom srednjem veku Srebrenica i Osat su pripadali „zemlji” Usori međutim kasnijom feudalnom decentralizacijom ranija oblast Trebotić — Podrinje prerasta u zemlju pri čemu celo područje ostaje pod upravnom usorskog vojvode. Upravo tu ulogu usorskog vojvode krajem 14. i početkom 15. vea zauzimaju osobe čije se poreklo veže za Podrinje.[7]

Zemlja Usora sa Srebrenicom u njoj u srednjem veku kao i danas, nalazila se u širem području Osata — koji je još od bosanskog ranog srednjeg vieka imao specifičnosti samostalne prirodno-privredne celine (župe). u Geografskom smislu Osat je deo Podrinja, a u najužem značenju rieči, omeđen porječjem Drinjače sa zapada i severa, a obroncima planine Javora — sa juga. Čitavo područje — sa slivovima 7–8 manjih Drininih pritoka, predstavlja jasnu, iako ne sasvim homogenu, geografsku celinu.

Grad Srebrenica bila je u srednjm veku jedno od najstarijih naselja, ne samo u Bosni i Hercegovini već i na Balkanskom poluoostrvu, zahvaljujući društveno-istorijskom razvoju uslovljenom pre svega rudarstvu u kome je Srebrenica više vekova bilo migraciono stecište. Za vreme bosanskog kralja Stefana II Kotromanjića Srebrenica je bila iznad svih rudnika u Bosni jer je davala tri puta više rude od ostalih rudnika.

Gradska uprava Srebrenice u srednjem vieku bila je sastavljena od gradskog veća sa knezom na čelu, kome su u gradskim poslovima, u vreme vladavine srpskih despota, ponekad pomagali i verski poglavari (pravoslavni mitropolit srebrenički i gvardijan katoličke Crkve.[a] Zbog velikog broja Dubrovčana u Srebrenici je bila osnovana i njihova izvršna vlast na čijem čelu je stajao konzul. Postojao je i poseban sud koji je rešavao sporove Dubrovčana, a bio je postavljen od strane Malog vića Dubrovačke republike. Srebrenica je imala i gradski statut „zakon Srebrenice”,[9] međutim, za rudare je važio poseban zakon. Kao najviše telo stajala je rudarska skupština koja je rešavala sve sporove vezane za rudare i rudnik. Ovakva pravna institucija u Srebrenici zadržala se skoro ceo srednji vek.

Autohtoni stanovnici Srebrenice susretali su se i mešali sa doseljenim imigrantima, pre svega Dubrovčanima, Sasima, Osmanlijama, Vlasima i drugim. Kako su doseljeni stanovnici po pravilu bili različitih etničkih i reli-gijskih pripadnosti, to je neminovno poslije kulturnog dovelo i do biološkog mešanja prostor Srebrenice multietničnim i multireligioznim stanovništvom. Posle Stefana došli su kralj Tvrtko II 1377. godine. Srebrenica je 1390. davala kralju Tvrtku 850 litri čistog srebra godišnje. Kao je Srebrenica napredovala u privrednom pogledu oko nje su se formirala manja naselja, ali i pod njenim uticajem i novi ekonomski centri Zvonik (današnji Zvorniik). Dubrovčani tada samo Novo Brdo danas istoimeno selo kod Gnjilana i Srebrenicu nazivali gradovima jer broj stanovnika bio do 40.000, dok Rim u to vreme imao tek oko 15.000 stanovnika.[10]

Godine 1411. Srebrenicu je zauzeo mađarski kralj Žigmund. U Budimu na Duhove 1412. godine, na svom dvoru, kralj Žigmund okupio je vladare sa kojima je bio prijatelj i saveznik, i sve knezove i veće vojvode koji su mu priznavali vrhovnu vlast. Tada je u Srebrenica i okolinim područjima svoje značajne posede imao Dragiša Dinjičić, koji se pominje u povelji iz 1400. godine kao svjedok „od Podrinja”. Takođe, poznato je da su Dinjičići priznavali Zlatonosoviće koji su obavljali dužnost usorskog vojvode kao svoju gospodu. Svakako da ovaj važan podatak ide u prilog činjenici da su iznad njih u hijerarhiji stojale usorske vojvode, što upućuje da je i ovo obližnje srebreničko područje pripadalo Usori, te kao takvo ulazilo u sastav usorske (bosanske) zemlje Podrinja.

Ugarski kralj Žigmund Luksemburški je nakon rata protiv Bosne, iz njenog sastava izdvojio Srebrenicu i poklonio je srpskom despotu Stefanu Lazareviću 1411. godine.[11] Stefan Lazarević je svoju vladavinu u toj oblasti započeo jednim teškim činom. Kad su se u rudniku Srebrenici pobunili rudari, naredio je da se kolovođe kazne stavljanjem usijanih belutaka pod kolena, i tako zauvek ostanu osakaćeni.[12] U starom ćirilskom srpskom dokumentu koji opisuje kako je Srebrenica osvojena od Bosne, za njene stanovnike se kaže: "Se že vsi jeresi bogomilskie sut".[13]

U posedu Srbije, Srebrenica se pominje prvi put 2. oktobra 1413. godine, kada je despot Stefan Lazarević vlado Srebrenicom, Znepoljem, Mačvom, Beogradom i Zetom. Ta despotska država bila je za trećinu veća od one koju je imao njegov otac Knez Lazar. Srbija u ovom istorijskom periodu predstavljala je državu značajne vrednosti, koja je među balkanskim narodima Srbima omogućavala da budu najbolji iza Turaka. Despotu su rudnici Novo Brdo i Srebrenica donosili velike prihode (godišnje i do 250.000 dukata).[14]

Srebrenica je ostala srpska sve do 1440. godine, kada je pripala Osmanlijama.

Etnička i religijska različitost stanovništva Srebrenice[uredi | uredi izvor]

U Srebrenici, prema nekim istorijskim podacima, glavnu srednjovekovnu etničku strukturu stanovništva bili su Bosanci, Dubrovčani, Sasi, a bilo je delimičnoi Srbijanaca.[15]

Etnička različitost[uredi | uredi izvor]

Srebrenica je kroz istoriju svog razvitka imala raznovrsnu etničku strukturu. U ranom srednjem veku dominirali su Rimljani. U Srebrenici su živeli i južnoslovenski narodi. Glavno žitelji u Srebrenici bili su Bosanci,[b] Dubrovčani, Sasi i Srbijanci, zatim kao zavojevači Mađari a potom Turci. U Srebrenici je bilo povremeno i Arbanasa koji su bili naseljeni oko rieke Drine i služili se banalačkim tajnim govorom.

Srebrenica nije bila izolovan slučaj društveno-istorijske multilateralnosti, već naprotiv, ona je zbog svog urbanog razvoja bila karakterističan primer celokupnog bosanskog društva na području istočne Bosne. O nastanku i razvoju multireligioznosti i multietničnosti u istočnoj Bosni poznati etnolog Jovan Cvijić piše:

Verska različitost[uredi | uredi izvor]

Ima mišljenja da su u religijskom smislu svi stanovnici Srebrenice početkom 15. veka bili pripadnici Crkve bosanske. U Letopisu despota Stefana Lazarevića od Konstantina Filozofa za stanovnike Srebrenice navodi se da su „svi eresi bogumilski.”[17] Latinski izvori su uvek smatrali Pravoslavnu Crkvu za šizmatičku (raskolničku) te su pod nazivom „Bosanska crkva” podrazumevali retku, malobrojnu i neznatnu skupinu jeretika manihejske jeresi, pod nazivom Bogumili, što po nekim istoričarima nije tačno jer u to vreme nije zapisano delovanje pomenute verske zajednice na području Srebrenice. Ali je zato zabeleženo da je u duhovnom pogledu u Srebrenice i okoline dominira učenje Crkve bosanske, o čemu govori i činjenica da se u neposrednoj blizini Srebrenice nalazila i značajna hiža Crkve bosanske Ljupskovo (Glubschouo) s početka 15. veka. Na to uticaj Crkve bosanske ukazuje i potvrđuje, koncentracija Stećaka na ovom području.[18]

Da je Srebrenica bila multietničkih, religijskih i kulturnih identiteta, govori i podatak u brojnim izvorima da su na ovom prostoru delovale ti crkve: Pravoslavna Crkva i rimokatolički red franjevaca, kojima je Ban Stepan Drugi odobrio osnivanje samostana (Olovo, fojnica, Srebrenica) i Crkva bosanska.[17]

Bogumilsko učenje

U desetom veku u Bosnskoj feudalnoj državi ovo područje postalo je važno utočište prognanika i pristalica jednog novog učenja koje se suprostavljalo ranom hrišćanstvu. Ovo novo učenje o budućem spasenju uveo je bugarski jeretik pop Bogumil, pa je učenje i dobilo naziv bogumilstvo. Njegova dogma se svodila na to da postoje dva viša bića, jedan dobrii jedan zli bog. Bogumilstvo se brzo širilo polovinom desetog veka iz Makedonije, daleko preko granica Vizantijskog carstva. čak i po Nemačkoj, Italiji i francuskoj.

Bogumilsko učenje koje se prvo prostiralo u zapadnim delovima Srbije, od Ljiga do Drine, prešlo je i na Osat i Srebrenicu u istočnoj Bosni, svedo Romanije. Da je bilo bogumila među stanovnicima srednjovjekovnog Osata, nepobitno potvrđuju do dana današnjeg sačuvani primjerci stećaka na više lokaliteta.

Dolazak Franjevaca na prostor Srebrenice

Dolazak Franjevaca vezuje se za 1292. godine, po nalogu Rimske crkve, sa ciljem širenja katolicizma među stanovništvom u Srebrenici. Franjevci su u Srebrenici podigli samostan i Crkvu svete Marije (koje se spominju 1378. i 1514. godine).[19] Nekoliko je razloga zašto su Franjevci došli u Srebrenicu, ali su dva najznačajnija:

  • Prvi razlog, velika privredni, demografski i kulturni značaj Srebrenice u tom razdoblju, ne samo za bosansko Podrinje već za cielu Bosnu i susedne države.
  • Drugi razlog, koji je bio bitniji, činjenica da je nedaleko od grada Srebrenice, u naselju Ljubskovu, bilo sedište dida, verskog poglavara pripadnika Crkve bosanske, autentične i autonomne duhovnoidejne sadržajnosti srednjovekovne Bosne.[17]
Dolazak Pravoslavne crkve

Svoju prisutnost među stanovništvom Srebrenice, pored Crkve bosanske i Katoličke imala je i Pravoslavna crkva. Dobijanjem autokefalnosti 1219. godine, srpska Crkva povećala je broj svojih episkopija, tako da se granice Srpske arhiepiskopije širila ne samo prema jugu nego i prema severu, na prostorima na kojima su kraljevi Dragutin i Milutin učvrstili srpsku vlast. Verovatno su od kraja 13. veka u sastavu srpske Crkve bile i Bosanska episkopija u oblasti Soli (današnja Tuzla) i Usore.[20] U to vreme pominje se pravoslavni episkop Vasilije,[21] a za mesto njegovog stolovanja pretpostavlja se da je bila Srebrenica.[v] Naime za vreme vlasti srpskog despota Stefana Lazarevića, on je naročitu pažnju posvetio rudnicima u Srebrenici u kojima je upetostručio proizvodnju srebra. A na celom ovom području koje je kao vazal dobio od mađarskog kralja Sigismunda podizao je pravoslavne svetinje. Čim je zauzeo Srebrenicu on je u njoj oko 1413. godine sagradio Crkvu.[22][g]

Intenzivniji uticaj Pravoslavne crkve u Bosni širio se iz Raške i Duklje nakon uspostavljanja Osmanske državne vlasti u Bosni 1463. godine.[d]

Dolazak Osmanlijske vlasti i prihvatanje islama[uredi | uredi izvor]

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Srebreničke džamije.
Beela džamija izgrađena je na ruševinama dubrovačke Crkve Svetog Nikole, nakon njenoga rušenja 1686.

Dolaskom u Bosnu Osmanska državna vlast zatekla je bosansko društvo sa razvijenom multireligijskom strukturom, jasno izdiferenciranomu tri religijska učenja, sa tri religijske institucionalne organizacije:[24]

  • Pripadnike učenja Crkve bosanske, u narodnoj tradiciji poznati kao „bogumili”.[23]
  • Pripadnike katolicizma i katoličke crkvene organizacije
  • Pripadnike pravoslavlja institucionalno organizovane u Pravoslavnoj crkvi.[24]

Nakon uspostave Osmanske državne vlasti i nasilne smene vlasti srednjovekovne bosanske države, desile su se najznačajniji društvene promene uključujući i proces prihvatanja islama. Prihvat islama na području Srebrenice, kao uostalom i u drugim krajevima Bosne i Hercegovine, nije značio samo promenu religijskih uverenja i religijskih obreda, već i promenu ukupnih društveno-kulturnih sadržaja društvenog života. Nakon nestanka Srebreničke mitropolije dugo će se osećati u Srebrenici nedostatak arhijerejskog trona kao i nesigurnost Pravoslavnog življa.

Bitne karakteristike prihvatanja islamakao društveno-religijskog procesa bila je postupnost (koji je trajao najmanje jedan vek), nenasilnost,[25] izgradnja islamskih religijskih objekata, među kojima su prednjačile džamije, formiranje društvenog sloja islamski obrazovanih ljudi koji su svojom delatnošću uticali na ukupni dinamizam bosanskog društva u osmanskom periodu.

Značajnu ulogu u društveno-religijskom procesu u Srebrenici imale su srebreničke džamije i imamska familija Đozić, što su potvrdili mnogobrojni istorijski izvori. Tvrđavska džamija, izgrađena 1462. godine u srebreničkoj tvrđavi iznad grada najranija je džamija u Srebrenici. Prva gradska džamija izgrađena je u periodu između 1481. i 1512. godine, koja bi mogla prema nepouzdanim podacima, mogla biti ili na lokaciji današnje Đozića džamije u Crvenoj Rijeci ili, na lokaciji današnje Čaršijske džamije. Bela džamija izgrađena je na ruševinama dubrovačke Crkve Svetog Nikole, nakon njenoga rušenja 1686. godine, (za vreme Bečkog rata i odlaska Franjevaca i katoličkog stanovništva iz Srebrenice. Imamska familija Đozić starosedelačka je porodica Srebrenice čije je življenje u Srebrenici dugo viđe od 300 godina, i čija je karakteristika familije neprekinuta tradicija imamskog poziva duga, takođe, preko 300 godina, što ih svrstava među najznačajnije imamske familije u Bosni i Hercegovini.[26]

Političke i ekonomske prilike[uredi | uredi izvor]

Osat i Srebrenica u srednjem veku, trgovali sa svim okolnim zemljama a najviše sa Srbijom, Ugarskom, Dubrovnikom, kao i sa svim većim gradovima Jadranskog primorja. Pored saske rudarske opštine u Srebrenici je bila i jaka dubrovačka kolonija sa većim brojem bogatih dubrovačkih porodica. Dubrovnik je ovde imao i svog konzula, svoj sud za rešavanje sporova između građana. Oko 1333. godine u Srebrenici je stolovao bosanski kralj Stefan Kotromanić, koji je iznad Bujakovića, na vrhu planinskog masiva koji dominira celim područjem, podigao jako utvrđenje Kulinu, kao i utvrđeni grad Đurđevac na izlasku iz najvećeg drinskog kanjona, u blizini Perućca. Ova utvrđenja štitila su bogata rudna nalazišta oko područje Osata i Srebrenice, koja su neprestano bilo meta okolnih država i poprište raznih osvajača.

Neredi koji su nastali u Bosni posle 1389. godine, zbog upada Osmanlija i zbog unutrašnjih borbi, omeli su jačanje veza između Srebrenice i Dubrovnika, zbog nečasnih radnji između dubrovačkih trgovaca u Srebrenici i kralja Tvrtka. Posle tih borbi oko Srebrenice mađarski kralj Sigismund je rešio da bogati grad Srebrenicu preda despotu Stefanu Lazareviću, jer mu je bio odan za razliku od bosanskih kraljeva. Srbija je tako zakoračila na bosansku teritoriju.

Srpski despot Stefan Lazarević ponovo je uspostavio diplomatske veze sa Dubrovačkom republikom i dao povlastice dubrovačkim trgovcima u svojoj zemlji, das bi im te povlastice nešto kasnije ukinuo, jer neki Dubrovački trgovci nisu plaćali dažbine despotu. Neki trgovci bivaju bačeni u tamnice a imanja su im konfoskovana. I pored svih pokušaja da se odnosi izglade srpski despot uvodi nove namete koje ne prihvata Dubrovačka republika i njeni trgovci u Srebrenici. Republika je 1418. godine rešila da ponovo prekine trgovačke veze sa Srbijom, mada su odnosi između Dubrovačke republike i despota za Srebrenicu više puta zatezani i rešavani.

Bosanski velikaši nikako nis umogli da prihvate ustupanje Srebrenice despotu Stefanu pa su u više navrata pripremali napade na Srebrenicu da bi je oteli. Te napade predvodio je bosanski kralj Tvrtko II. Stefanov naslednik je bio Đurađ Branković, njegov nećak, kome je on predao Srebrenicu na upravljanje na velikom saboru u julu 1426. godine, koji je održan u Srebrenici i na kojem je bio prisutani srpski patrijarh.

Gubljenjem značajnih rudarskih gradova na području Kosova od strane Osmanlija, Stefan Lazarević, a kasnije i njegov naslednik Đurađ Branković, okrenuli su se ka Srebrenici i rudom bogatom području Osata. Oni su doveli u Srebrenicu i u osaćanske rudnike proverene rudare Sase koji su ovde nastavili posao započet u velikim rudarskim gradovima poput Novog Brda na Kosovu. Sa rudarima Sasima Stefan Lazarević je najverovatnije doveo i srpske neimare izbegle iz osvojenih gradova na Kosovu.

Neposredno iza 1459. godine Srebrenica ulazi u sastav Osmanskog carstva. Tokom druge polovine 15. veka više puta je stradala zbog ratnih dejstava između Osmanskog carstva i Ugarske. Na prelazu iz 15/16. vek prilike su se stabilizoval i Srebrenica se postepeno oporavlja. Srednjovekovni grad Srebrenik, na brdu iznad Srebrenice, postala je osmansko vojno utvrđenje sa najstarijom džamijomu njemu i razvija se pod uticajem islamsko-orijentalne urbanizacije. Izdvaja se poslovno središte grada Čaršija i stambeni dielovi–mahale.[27]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Gvardijan katoličke Crkve, u Srebrenici je bio upravitelj poznatog Franjevačkog samostana po kome se katolička crkvena provincija naziva Bosna Srebrna.
  2. ^ Prema nekim predanjima najstarijih Osaćana dolazi se do saznanja da njihovi daleki preci potiču upravo sa Kosova
  3. ^ Na tu pretpostavku navodi činjenica da je u toj oblasti jedino Srebrenica imala uređenu i organizovanu Crkvu.
  4. ^ Na mestu ove bogomolje nalazi se današnji hram Svetog Arhangela Mihaila na gradskom srebreničkom groblju.
  5. ^ Pravoslavlje nije imalo organizacionog uticaja, jer Raška nije od 12. veka veka ulazila u političku zajednicu sa Bosnom. I u Raškoj samoj je tek u 13. veku Sveti Sava uzeo je punu organizaciju crkvenog života, koja nije mogla obuhvatiti Bosnu kao tuđe političko područje.[23]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Grupa autora, Historija naroda Jugoslavije, knjiga I, Zagreb, 1953.
  2. ^ Mihajlo Dinić, Za istoriju rudarstva u srednjovekovnoj Srbiji i Bosni, knjiga I, SANU, Odjeljenje društvenih nauka, Beograd, 1955. str. 48
  3. ^ Đorđe Beatović, BRATUNAC I OKOLINA U MOJIM SEĆANjIMA, Beograd,1981. str.12
  4. ^ Mihajlo J. Dinić, Srebrenik kraj Srebrenice, Srpska kraljevska akademija, Glas, CLXI, Beograd, 1934., str. 183-196.
  5. ^ Pavao Anđelić, O usorskim vojvodama, U: Ubdikacija oblasti Trebotića i teritorijalno-politička organizacija Bosanskog podrinja u srednjem vijeku, Glasnik zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Arheologija, Nova serija XXX/XXXI (1975/76), Sarajevo, 1977. str. 32-39.
  6. ^ Pavao Anđelić, Trebotić Podrinje, U: Ubdikacija oblasti Trebotića i teritorijalno-politička organizacija Bosanskog podrinja u srednjem vijeku, Glasnik zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Arheologija, Nova serija XXX/XXXI (1975/76), Sarajevo, 1977. str. 249-251.
  7. ^ Marko Vego, Naselja bosanske srednjevjekovne države, Svjetlost, Sarajevo 1957.
  8. ^ Pavao Anđelić, Trebotić Podrinje, U: Ubdikacija oblasti Trebotića i teritorijalno-politička organizacija Bosanskog podrinja u srednjem vijeku, Glasnik zemaljskog muzeja Bosne i Hercegovine, Arheologija, Nova serija XXX/XXXI (1975/76), Sarajevo, 1977. str. 265.
  9. ^ Grupa autora, Reka Drina i Podrinje, Beograd, 2000. str. 252.
  10. ^ Grupa autora, Reka Drina i Podrinje, Beograd, 2000. str. 249.
  11. ^ „[Projekat Rastko] Dr. Zeljko Fajfric: Kotromanici”. Rastko.rs. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  12. ^ „Svecovek — Ustrojstvo”. Rastko.rs. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  13. ^ Glasnik Srpskog učenog društva, Sv. XX., knj. III. g. 1866., pp. 148.
  14. ^ Dragutin J. Deroko, Drina — geografsko-turistička monografija, Izdanjedruštva fruška Gora, Novi Sad, 1939. str. 205
  15. ^ Tatomir Vukanović, Srebrenica u srednjem veku, Glasnik državnog muzeja u Sarajevu, nova serija, sveska I, 1946, str. 63.
  16. ^ Jovan Cvijić, Balkansko poluostrvo i Jugoslovenske zemlje, knjiga I, Zagreb,1922, str. 88.
  17. ^ a b v Ćorović Vladimir, Historija Bosne', reprint izdanje, Glas srpski,Banja Luka, 1999. str. 182.
  18. ^ Šefik Bešlagić, Stećci — kataloško-topgrafski pregled, Veselin Masleša, Sarajevo, 1971, str. 234-238
  19. ^ Dominicus Mandić, Acta francistana , tom I, Mostar, 1934, str. 10.
  20. ^ Čedomir Marjanović, Istorija Srpske crkve. drugo dopunjeno izdanje, Beograd, 2001.str.140.
  21. ^ Predrag Puzović, Srpska pravoslavna crkva, — Prilozi za istoriju 3, foča, 2006. str. 133.
  22. ^ Srpska pravoslavna eparhija zvorničko-tuzlanska, Šematizam, Tuzla, 1977,str.16.
  23. ^ a b Ćorović Vladimir, Historija Bosne', reprint izdanje, Glas srpski,Banja Luka, 1999. str. 185.
  24. ^ a b Handžić Adem, Tuzla i njezina okolina u XVI vijeku, Svjetlost, Sarajevo, 1975. str. 81
  25. ^ Vojislav Skarić, Srpski pravoslavni narod i crkva u Sarajevu u 17. I 18. vijeku, u: V. Skarić, Izabrana đela , Knjiga II, V.Masleša, Sarajevo, 1985, str. 8
  26. ^ Đozić Adib, Bošnjačka nacija, BKC, Sarajevo, 2003.
  27. ^ Hifzija Suljkić, Spomenici islamske kulture u Srebrenici, Sabranitekstovi knjiga II, BMG, Bosanska medijska grupa, Tuzla, 2007.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сребреница_у_средњем_веку&oldid=27014097”