Sredozemna vegetacija
Sredozemna ili mediteranska vegetacija je biom koji se razvija u umerenim i suptropskim klimatskim uslovima, koje karakterišu suva leta i blage kišovite zime. Ekoregioni ovog bioma obuhvataju specifične šumske i žbunaste ekosisteme rasprostranjene na svim kontinentima izuzev Antarktika. Pet je geografski odvojenih celina sa sredozemnom vegetacijom: oblast Mediterana, Kalifornija u Severnoj Americi, središnji delovi Čilea u Južnoj Americi, Kapska oblast u južnoj Africi, jugozapadne oblasti Australije[1].
Regioni sa sredozemnom vegetacijom poseduju veliki diverzitet staništa i vrsta. Mozaičan raspored staništa i predela usled geomorfoloških, pedoloških i mikroklimatskih razlika česta je pojava, naročito u Mediteranu. Većina biljnih vrsta ima sklerofilnu građu listova (listovi su male površine, sa debelom voštanom kutikulom radi zadržavanja vode), sa prisutnim providnim dlakama radi odbijanja sunčevih zraka.
Sredozemni ekosistemi[uredi | uredi izvor]
Sredozemna vegetacija se diferencira u nekoliko osnovnih tipova ekosistema: šume; makije, garige i slične žbunaste ekosisteme; sredozemne savane i slične travnate ekosisteme. Čovekovim vekovnim delovanjem prirodna vegetacija je većim delom degradirana, u pojedinim oblastima čak do antropogenih kamenjara.
Šume sredozemnog tipa su najčešće izgrađene od širokolisnog zimzelenog drveća. Šumama Mediterana i Kalifornije dominiraju zimzeleni hrastovi, sredozemnim šumama Australije dominiraju eukaliptusi, dok južna bukva gradi šume u Čileu. Šumska vegetacija razvija se u oblastima sa dovoljno padavina, poput viših planinskih padina, ili uz reke. Četinarske vrste su takođe prisutne, poput alepskog bora i čempresa u Mediteranu, ali u suvljim zonama.
Visoka žbunasta vegetacija naziva se makija u Mediteranu, čaparal u Kaliforniji, matoral u Čileu i Španiji, finbos u Južnoj Africi i kvongan u Australiji. Ovu vegetaciju karakteriše velika gustina sklerofilnih žbunova i time uzrokovana neprohodnost. U pojedinim oblastima, žbunasta vegetacija tipa makije je klimaksna, jer se usled nepovoljnih uslova ne mogu razviti šume. U većem delu sredozemnih oblasti, makija nastaje preteranom eksploatacijom i degradacijom primarne šumske vegetacije.
Niža žbunasta vegetacija naziva se gariga, frigana i bata u Mediteranu, meki čaparal u Kaliforniji, strandveld u Južnoj Africi. Ovu vegetaciju čine žbunovi nalik žalfiji, bez sklerofilnih listova. Gariga se razvija uz samu obalu mora i okeana, a biljne vrste koje ovde rastu adaptirane su na česte vetrove i povišen salinitet vazduha. Garige nastaju i sekundarno, kao dalji stepen degradacije prirodnih šumskih staništa, nakon degradiranja vegetacije makija.
Savane i travnati ekosistemi zauzimaju najmanju površinu u okviru sredozemnog bioma. Najveći travnati ekoregion bila je Centralna dolina u Kaliforniji, ali je većim delom pretvorena u agroekosisteme.
Vatra kao ekološki faktor[uredi | uredi izvor]
Suva i najčešće topla leta omogućavaju čestu prirodnu pojavu požara u sredozemnim ekosistemima. Većina biljaka koja gradi sredozemnu vegetaciju stoga spada u grupu pirofita, biljaka koje su adaptirane na redovne požare. Vatra je ekološki faktor koji im omogućava klijanje semena, kruženje materije, zamenu ostarelih biljaka mladim.
Sredozemna vegetacija na Balkanu[uredi | uredi izvor]
U okviru sredozemnog bioma na teritoriji Balkanskog poluostrva javljaju se sledeći ekoregioni:
- egejske i zapadnoturske sklerofilne i mešovite šume
- ilirske listopadne šume
- pindske mešovite šume
- tirensko-jadranske sklerofilne i mešovite šume
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Médail, F. Mediterranean. In: Jørgensen, S.E. & Fath, B.D. (Eds.) 2008. Encyclopedia of ecology. Elsevier B.V. The Netherlands. pp. 2296—2308. ISBN 978-0-444-52033-3
