Srpska rezervna bolnica prestolonaslednika Aleksandra
| Srpska rezervna bolnica prestolonaslednika Aleksandra | |
 | |
| Osnovana | |
|---|---|
| Prestala sa radom | |
| Zemlja |  |
| Upravnik | |
| Sedište | |
Srpska rezervna bolnica prestolonaslednika Aleksandra bila je privremena ratna bolnica namenjena sanitetskom zbrinjavanju srpskih vojnika u dubini Solunskom fronta. Osnovana je u martu 1917. godine na predlog francuske komande, koja je ponudila srpskoj vojsci da preuzme njihovu veliku rezervnu bolnicu br. 14 koja se nalazila u velikom kompleksu zgrada u Solunu.[1] Zahvaljujući dobroj organizacija rada, entuzijazmu angažovanog medicinskog osoblja, bolnica se brzo razvijala i postala — Glavna vojna bolnica srpske vojske u egzilu, u kojoj su se u kontinuitetu razvijajale ne samo glavne grane medicine (interna medicina, hirurgija i radiologija), već i ostale značajne kliničke specijalnosti (biohemijska i bakteriološka laboratorijska, otorinolaringološka, kožnovenerična i očna). Paralelno sa razvojem brojnih grana medicine u njoj se odvijao i obrazovni proces. Tako su u ovoj svojevrsnoj obrazovnoj ustanovi, tokom više od dve godine njenog postojanja bolnice, obrazovno mnogo lekara i medicinara. Većina kadrova koja je prošla kroz ovu bolnicu po oslobođenju Srbije i gašenju bolnice u Solunu, nastavilo je sa radom u Glavnoj vojnoj bolnici u Beogradu ili na Medicinskom fakultetu u Beogradu.[2]
Osnivanje početak i kraj rada[uredi | uredi izvor]
U momentu osnivanja bolnice Solun je još od 1916. godine postao najkosmopolitskije mesto u ovom delu Evrope, u kome su se našli pripadnici francuske, britanske, ruske, srpske, italijanske i grčke vojske. Ovu masu vojnika nadopunio je kontingent vojnika koji su Francuzi i Britanci poslali iz svojih kolonija: Vijetnama, Magreba, Senegala, Indije i Madagaskara.
Nakon što je u momentu velike koncentarcije vojnih snaga na Solunskom frontu, načelnik Štaba Vrhovne komande srpske vojske đeneral Petar Bojović, prihvatio predlog francuske komande da srpska vojska preuzme njihovu veliku rezervnu bolnicu br. 14 koja se u vidu velikog kompleksa zgrada nalazila u Solunu, doneo je 13. marta odluku (L. br. 21 440), da se ta bolnica... „primi od Francuza sa lokalima, materijalom i instalacijom. Sledećom njegovom Naredbom br. 10 za „celokupnu vojsku“ od 17. marta odlučeno je da Velika rezervnu bolnicu br. 14 u Solunu promeni naziv u „Srpska rezervna bolnica prestolonaslednika Aleksandra“.
Na čelo bolnice došao je njen prvi prvi upravnik rezervni major dr Ljubiša Vulović (po oslobođenju Srbije jedan od profesora Medicinskog fakulteta u Beogradu). Pored dr Ljubiša Vulović, u narednom periodu upravnici su bili: major dr Ljubiša Vulović, potpukovnik dr Žarko Ruvidić, pukovnik dr Jordan Stajić, pukovnik dr Vladimir A Popović i potpukovnik dr Žarko Trpković. Ostale rukovodeće dužnosti u bolnici obavljali su:
- Načelnici internog odeljenja — potpukovnik dr Žarko Ruvidić i rezervni major dr Milenko Materni,
- Načelnici hirurškog odeljenja — pukovnik dr Jordan Stajić, pukovnik dr Čeda Đurđević i (ponovo) pukovnik dr Jordan Stajić,
- Načelnik radiološkog odeljenja — potpukovnik dr Aleksandar Marković,
- Načelnik laboratorije za bakteriologiju — doc. dr Ludvik Hiršfeld,
- Načelnik odeljenja za plućne bolesti — rezervni major dr Ljubomir D Stojanović,
- Načelnik odeljenja za kožnovenerične bolesti — kapetan prve klase dr Dušan Kopša, od oktobra 1917,
- Načelnici odeljenja za uvo, grlo i nos — rezervni major dr Ljubiša Vulović, koji je to ostao i posle odlaska sa mesta upravnika bolnice (uz druge dužnosti u Solunu), sve do odlaska u Francusku u maju 1918, kada ga je (od avgusta) nasledio takođe, rezervni major dr Moša-Bukus A Alkalaj[3]
- Načelnik očnog odeljenja — pored dužnosti u ministarstvu, ovu dužnost obavljao je najverovatniji potpukovnik dr Žarko Trpković
Kapacitete ove bolnice najviše je koristila hirurgija, sa dva odeljenja, u kojima su šefovi bili pukovnik dr Čeda Đurđević i rezervni major dr Leon Koen, a zatim, interna medicina, iz koje je izdvoojeno Odeljenje za plućne bolesti. Na internom i hirurškom odeljenju bolnice obavljana je i specijalizacija iz tih grana.
Centralna laboratorija srpske vojske[uredi | uredi izvor]
U okviru Srpske rezervne bolnice prestolonaslednika Aleksandra, maja 1917. jedna manja zgrada (sa 5 prostorija i svom laboratorijskom opremom) dodeljena je Srpskoj centralnoj laboratoriji, koja je vremanom postala organizaciono jezgro prvih preventivnih medicinskih ustanova u srpskoj vojsci. U njoj se se obavljale sledeće aktivnosti:
- dijagnostičkog rad,
- izrađivane vakcine protiv trbušnog tifusa, paratifusa A, B i C i kolere,
- istraživanja (bakteriološka, hematološka, parazitološka, imunobiološka) od naučnog i praktičnog značaja za vojsku na frontu,
- školovanje prvih vojnih kadrova iz oblasti preventivne medicine i infektologije.
U bolnici je dr Hiršfeld organizovao prvi bakteriološki kurs za pet lekara i medicinara, koji su posle rata postali poznati zdravstveni radnici, nastavnici i rukovodioci zdravstvene i sanitetske službe u Kraljevini Jugoslaviji. Među njima je bio i kasnije čuveni infektolog, profesor i akademik dr Kosta Todorović.[4]
Kraj rada bolnice[uredi | uredi izvor]
Nakon završetka Velikog rata, bolnica je radila sve do 28. maja 1919, kada je rasformirana, a veliki deo njenog kadra, nakon prelaska u Srbiju odigrao je važnu ulogu u osnivanju zdravstvenih i obrazovnih ustanova u Beogradu i drugim delovima novoosnovane Kraljevine Jugoslavije.[5]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Nedok A. Reorganizacija srpskog vojnog saniteta u 1916. godini, u Srpski vojni sanitet u 1916. godini, AMN SLD, Beograd,2007; ser B, vol.2, sv 2, 13–42
- ^ Vrhovna Komanda, Sanitetsko odeljenje, L. br. 21 440 od 13.03.1917, A.V.I.I., Beograd, pop.3, kut. 296, fasc. 19, dok 9/36.
- ^ Vrhovna Komanda, Sanitetsko odeljenje, Knjiga lekara i medicinara 1916-1918, A.V.I.I., Beograd, pop. 3a, kut. 95, fasc. 1, dok. 4.
- ^ ZORIĆ, dr Mirjana. „Istraživanja dr ludviga Hiršfelda U: Srpski vojni sanitet u Prvom svetskom ratu” (PDF). Odbrana, specijalni prilog 172. Pristupljeno 13. 4. 2019.
- ^ Stanojević V. Likovi i dela istaknutih lekara od osnivanja SLD do danas, Spomenica SLD 1872–1972, SLD, Beograd 1972.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Opačić P. Solunski front 1917.godine, u Zborniku radova Istorijskog instituta Srbije, Beograd, 1988; Srbija u 1917. godini, 6, 141–161
