Стубови стварања
„Stubovi stvaranja“ (engl. Pillars of Creation) je fotografija koju je snimio svemirski teleskop Habl, na kojoj se vide strukture međuzvezdane prašine i gasa koje astronomi nazivaju „slonovske surle“, a koje se nalaze u maglini Orao (engl. Eagle Nebula) udaljenoj oko 7.000 svetlosnih godina od Zemlje.[1] Ove strukture nazvane su „stubovi stvaranja“ jer se u njima odvija proces stvaranja zvezda od okolnog gasa i prašine, a u isto vreme dolazi do erozije tog gasa i prašine uticajem svetlosti obližnjih novostvorenih zvezda.[2] Fotografija je snimljena 1. aprila 1995. godine, i od strane sajta Space.com proglašena je za jednu od deset najboljih fotografija koje je snimio svemirski teleskop Habl.[3] Astronomi na čiju inicijativu je fotografija snimljena bili su Džef Hester i Pol Skoven, koji su u to vreme radili na državnom univerzitetu Arizone. Isti region magline „Orao“ 2011. godine je snimio svemirski teleskop Heršel agencije ESA.
Sastav[uredi | uredi izvor]
Stubovi se sastoje od hladnog molekularnog vodonika i prašine koje konstantno erodira procesom fotoisparavanja ultraljubičasta svetlost koja potiče od bliskih i vrelih mladih zvezda. Levi stub na slici dugačak je oko 4 svetlosne godine.[4] Izbočine na vrhovima oblaka koje podsećaju na prste su veće od celog našeg Sunčevog sistema i vidljive su zbog senki isparavajućih gasnih globula (engl. Evaporating gaseous globule, EGG), koje štite gas iza sebe od intenzivnog UV zračenja.[5] I same isparavajuće globule su inkubatori novih zvezda.[6]
Teoretsko uništenje[uredi | uredi izvor]
Na osnovu fotografija koje je snimio svemirski teleskop Spicer, na kojima se vidi oblak vrele prašine u blizini stubova stvaranja, jedna grupa naučnika je oformila teoriju da je taj oblak u stvari udarni talas nastao eksplozijom obližnje supernove. Izgled oblaka sugeriše da je eksplozije te supernove uništila stubove stvaranja pre 6.000 godina. Zbog toga što su stubovi stvaranja udaljeni 7.000 svetlosnih godina od Zemlje, to bi značilo da su oni već nestali, ali zbog brzine kojom se svetlost kreće (299.792,458 km/s) to uništenje još nije vidljivo sa Zemlje, već će biti vidljivo tek za oko 1.000 godina.[7] Međutim, ovu teoriju osporava naučnik koji je deo istraživačkog tima svemirskog teleskopa Spicer, koji sugeriše da je eksplozija te supernove trebalo da proizvede jače radio i rendgensko zračenje od onog koje je uočeno, i da su vetrovi nastali od masivnih zvezda u stvari mogli da zagreju prašinu. U ovom slučaju, stubovi stvaranja ne bi bili zbrisani, već bi postepeno erodirali.[8]
Fotografije[uredi | uredi izvor]
Habl[uredi | uredi izvor]
Hablova fotografija je u stvari sastavljena iz 32 pojedinačne fotografije[9] snimljene sa četiri različite kamere[10] u sklopu instrumenta Wide Field and Planetary Camera 2.[11] Fotografija prikazuje svetlost koju emituju pojedinačni hemijski elementi u oblaku i koji se različito manifestuju u konačnoj fotografiji: zelena boja za vodonik, crvena za jonizovani sumpor i plava za jonizovane atome kiseonika.[2]
Stepenasti crni deo fotografije[10] koji nedostaje u gorenjem desnom uglu nastala je jer kamera koja snima tu četvrtinu ima uveličanje, tako da kada se taj deo slike odzumira i prilagodi da bude iste rezolucije kao ostale tri kamere, ostaje praznina.[10] Ova pojava se vidi i na ostalim fotografijama koje je snimio teleskop Habl, i može se nalaziti u bilo kojem uglu, zavisno od toga kako je fotografija orijentisana prilikom prikazivanja javnosti.[12]
Heršel[uredi | uredi izvor]
Svemirska opservatorija Heršel je 2011. godine snimila fotografiju stubova stvaranja u infracrvenoj svetlosti, koja astronomima omogućava da zavire kroz prašinu unutar oblaka i vide regione koji se nalaze iza samih stubova, i tako dođu do boljih saznanja o silama i procesima koji se dešavaju unutar magline „Orao“.[13]
Povratak Habla[uredi | uredi izvor]
Pred 25. godišnjicu teleskopa Habl, astronomi su sastavili veću fotografiju stubova stvaranja u boljoj rezoluciji, koja je javnosti prvi put prikazana u januaru 2015. godine na samitu Američkog astronomskog društva u Sijetlu. Fotografiju je ponovo snimio teleskop Habl, koji je od vremena kada je snimljena prva fotografija remontovan u orbiti tokom misija spejs-šatla, i dobio je nove kamere veće rezolucije koje snimaju u vidljivom i infracrvenom delu spektra.[14]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Clavin, Whitney. „'Elephant Trunks' in Space”. Arhivirano iz originala 25. 12. 2018. g. Pristupljeno 9. 3. 2011.
- ^ a b Embryonic Stars Emerge from Interstellar "Eggs", Hubble news release
- ^ Best Hubble Space telescope images from Space.com. [archived copy]
- ^ „NOVA | Origins | The Pillars of Creation image 1”. PBS. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ „The Birth of Stars”. Csep10.phys.utk.edu. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ „A Stunning View Inside an Incubator for Stars - New York Times”. Nytimes.com. 3. 11. 1995. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ Lovett, Richard. „Photo in the News: Supernova Destroys "Pillars of Creation"”. Pristupljeno 13. 3. 2011.
- ^ Shiga, David (10. 1. 2007). „'Pillars of creation' destroyed by supernova”. Pristupljeno 4. 5. 2012.
- ^ „NOVA | Origins | The Pillars of Creation image 3”. PBS. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ a b v „NOVA | Origins | The Pillars of Creation image 2”. PBS. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ „NOVA | Origins | The Pillars of Creation image 1”. PBS. 1. 4. 1995. Pristupljeno 13. 2. 2012.
- ^ na primer, ova fotografija Sajfertovog seksteta ima isti efekat u donjem levom uglu.
- ^ „Revisiting the 'Pillars of Creation'”. NASA. 18. 1. 2012. Arhivirano iz originala 10. 09. 2019. g. Pristupljeno 20. 1. 2012.
- ^ „Hubble Goes High-Definition to Revisit Iconic 'Pillars of Creation'”. NASA. 5. 1. 2015. Pristupljeno 6. 1. 2015.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Stubovi stvaranja na Vikimedijinoj ostavi