Тамо далеко
| Tamo daleko | |
|---|---|
| Pesma |
Columbia Records, april 1917. godine.
Tamo daleko je srpska tradicionalna pjesma koja je komponovana na grčkom ostrvu Krf 1916. u znak sjećanja na povlačenje Srpske vojske kroz Albaniju tokom Prvog svjetskog rata. Postoji više verzija teksta pjesme, a sve se završavaju sa „Živela Srbija!”.
Pjesma je postala veoma popularna među srpskim emigrantima nakon Prvog svjetskog rata, a čak je izvedena na violini tokom sahrane srpskog pronalazača Nikole Tesle 10. januara 1943. kao njegova posljednja želja.[1] Simbol srpske kulture i nacionalnog identiteta, počela je da se posmatra kao oblik državne himne u srpskoj dijaspori tokom Hladnog rata, a neki njeni tekstovi bili su zabranjeni zajedno sa nekoliko drugih pjesmama u komunističkoj Jugoslaviji, jer su izražavali preporod srpskog nacionalnog osjećanja. Identitet pisca i kompozitora pjesme ostao je predmet spora tokom mnogih decenija. Istoričar Ranko Jakovljević otkrio je 2008. da je Đorđe Marinković, muzičar amater iz sela Korbovo kod Kladova, bio prvobitni pisac i kompozitor pjesme, komponujući pjesmu 1916. i osiguravajući autorska prava u Parizu 1922. godine.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Tokom Prvog svjetskog rata, Srpska vojska povukla se preko Albanije nakon što su Centralne sile napale Kraljevinu Srbiju tokom zime 1915. godine. Srpska vojska bila je razorena glađu, bolestima i napadima oružanih grupa prije nego što se pregrupisala na grčkom ostrvu Krf, gdje umrlo mnogo srpskih vojnika.[2] Preminuli su sahranjivani na moru, a preživjeli su te vode nazvali „Plava grobnica”.[3][4]
Pjesma[uredi | uredi izvor]
Tamo daleko je srpska tradicionalna pjesma.[5] Komponovana je 1916, u čast povlačenja Srpske vojske na Krf i govori o gubitku i čežnji za dalekom otadžbinom. Izvodi se u trodjelnoj metrici i počinje svečano u molu prije prelaska na relativni dur dominantnog ključa u trećem redu prvog stiha, simbolizujući nadu prije nego što se vrati molskom ključu sa početka.[6]
Srpsko-američka grupa Tamburaško pevačko društvo uradila je snimak pjesme u aprilu 1917. godine.[7] Pred kraj rata, Srpska vojska se vratila u Srbiju i porazila austrougarske i bugarske trupe. Tamo daleko je postala veoma popularna među srpskim emigrantima.[4] Pjesma je čak izvedena na sahrani srpskog pronalazača Nikole Tesle u Njujorku u januaru 1943. godine. U komunističkoj Jugoslaviji, izvodili su je Dušan Jakšić (1965),[8] Nikola Vučetin Bata (1977)[9] i drugi, ali obično bez dijela pjesme u kojima se izričito pominje Srbija. Od oko 1985, tekstovi u kojima se pominje Srbija i Srpska vojska ponovo se pojavljuju u zvaničnim izdanjima pjesme u Jugoslaviji.[10][11][a]
Istoričar Andrej Mitrović piše o „nostalgičnom vazduhu žalosne melodije” pjesme. Tvrdi da to pruža sjajan uvid u kolektivnu psihologiju i sveukupni moral Srpske vojske tokom zime 1915. godine. Tvrdi da iako je pjesma nostalgična, osnovna ideja je optimizam.[13] Prema autoru Robertu Hadsonu „osjećaj iskonskog identiteta, povezan sa porodicom i nacijom, ugrađen je u pjesmu, s tim što se otac i sin odriču života za naciju”.[6] Tokom Hladnog rata, Srbi u dijaspori počeli su pjesmu gledati kao vid državne himne.[4] Pjesma je bila značajna i kao Na Drinu u istoriji srpske muzike.[14] Postala je moćan simbol srpske kulture i nacionalnog identiteta.[6] Izvedena je u bugarskom film Kradljivac bresaka iz 1964. godine.[15] Početkom 1990-ih Radio-televizija Srbije emitovala je dokumentarni film koji prikazuje srpske veterane koji se vraćaju na Krf, dok se u pozadini nježno svira Tamo daleko.[3] Mnoge varijacije pjesme su pjevali srpski dobrovoljci tokom rata u Bosni i Hercegovini.[14] Pjesma je i dalje popularna među Srbima, kako u matici tako i u dijaspori, a snimljeno je nekoliko savremenih verzija, među kojima je i verzija Gorana Bregovića.[15]
Autorstvo[uredi | uredi izvor]
Identitet pisca i kompozitora pjesme bio je nepoznat decenijama. Nekoliko pojedinaca je tvrdilo da su prvobitni autori pjesme. Pojedini su tvrdili da je Milan Buzin, kapelan Drinske divizije, komponovao i napisao pjesmu. Drugi su tvrdili da je kompozitor Dimitrije Marić, hirurg Treće poljske bolnice Šumadijske divizije. Postojale su tvrde da je Mihailo Zastavniković, učitelj iz Negotina, prvobitni kompozitor i pisac pjesme i da je čak objavio jednu verziju 1926. godine. Istoričar Ranko Jakovljević otkrio je 2008. da je Đorđe Marinković, muzičar amater iz sela Korbovo kod Kladova, prvobitni pisac pjesme i kompozitor. Komponovao je Tamo daleko na Krfu 1916. i preselio se u Pariz poslije Prvog svjetskog rata, gdje je osigurao autorska prava na pjesmu 1922. godine. Preminuo je 1977. godine.[16] U Večernjim novostima od 15. oktobra 1915. godine u članku "Balkanska garda" u dva navrata se navode reči refrena ove pesme koju peva jedini preživeli vojnik Valandovskog pokolja, muzičar romske nacionalnosti. Ovo ukazuje na mogućnost da je pesma u nekom drugom obliku postojala i pre 1916. godine i da je na Krfu verovatno adaptirana.[17]
Tekst[uredi | uredi izvor]
Postoji nekoliko verzija pjesme Tamo daleko.[18] Uobičajena verzija glasi:[5]
Tamo daleko, daleko od mora,
Tamo je selo moje, tamo je Srbija.
Tamo je selo moje, tamo je Srbija.
Tamo daleko, gde cveta limun žut,
Tamo je srpskoj vojsci jedini bio put.
Tamo je srpskoj vojsci jedini bio put.
Tamo daleko, gde cveta beli krin,
Tamo su živote dali zajedno otac i sin.
Tamo su živote dali zajedno otac i sin.
Tamo gde tiha putuje Morava,
Tamo mi ikona osta, i moja krsna slava.
Tamo mi ikona osta, i moja krsna slava.
Tamo gde Timok pozdravlja Veljkov grad,
Tamo mi spališe crkvu, u kojoj venčah se mlad.
Tamo mi spališe crkvu, u kojoj venčah se mlad.
Bez otadžbine, na Krfu živeh ja,
Ali sam ponosno klic’o, Živela Srbija!
Ali sam ponosno klic’o, Živela Srbija!
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Istoričar Sabrina P. Ramet tvrdi da su za vrijeme Titovog režima bili zabranjeni samo neki tekstovi pjesme.[12]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Šulović, S. „Nova dokumenta o geniju: Tesla sahranjen uz "Tamo daleko"” (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2021-02-16.
- ^ Bock-Luna 2007, str. 59–60.
- ^ a b Judah 2000, str. 101.
- ^ a b v Bock-Luna 2007, str. 60.
- ^ a b Bock-Luna 2007, str. 59.
- ^ a b v Hudson 2007, str. 166.
- ^ March 2013, str. 97.
- ^ Dušan Jakšić - Tamo Daleko
- ^ Nikola Vucetin Bata - Tamo daleko - (Audio 1977)
- ^ Sekstet Skadarlija - Tamo daleko - (Audio 1985)
- ^ Laušević 1996, str. 132.
- ^ Ramet 2002, str. 36.
- ^ Mitrović 2007, str. 165.
- ^ a b Cohen 1998, str. 129.
- ^ a b Iordanova & Makavejev 2006, str. 29.
- ^ Todorović, Stojan. „Kladovčanin autor pesme „Tamo daleko””. Pristupljeno 2021-02-16.
- ^ „Večernje novosti” (PDF). 15. 10. 1915.
- ^ Bock-Luna 2007, str. 57.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bock-Luna, Birgit (2007). The Past in Exile: Serbian Long-distance Nationalism and Identity in the Wake of the Third Balkan War (na jeziku: engleski). LIT Verlag Münster. ISBN 978-3-8258-9752-9.
- Cohen, Roger (1998). Hearts Grown Brutal: Sagas of Sarajevo (na jeziku: engleski). Random House. ISBN 978-0-679-45243-0.
- Hudson, Robert (2007). „Popular Music, Tradition and Serbian Nationalism”. Ur.: Ian D., Biddle; Knights, Vanessa. Music, National Identity and the Politics of Location: Between the Global and the Local (na jeziku: engleski). Ashgate. ISBN 978-0-7546-4055-4.
- Iordanova, Dina; Makavejev, Dusan (2006). The Cinema of the Balkans (na jeziku: engleski). Wallflower. ISBN 978-1-904764-80-9.
- Judah, Tim (2000-01-01). The Serbs: History, Myth, and the Destruction of Yugoslavia (na jeziku: engleski). Yale University Press. ISBN 978-0-300-08507-5.
- Laušević, Mirjana (1996). „The Ilahiya as a Symbol of Bosnian Muslim National Identity”. Ur.: Slobin, Mark. Retuning Culture: Musical Changes in Central and Eastern Europe (na jeziku: engleski). Duke University Press. ISBN 978-0-8223-1847-7.
- March, Richard (2013-11-14). The Tamburitza Tradition: From the Balkans to the American Midwest (na jeziku: engleski). University of Wisconsin Pres. ISBN 978-0-299-29603-2.
- Ramet, Sabrina Petra (2002-01-29). Balkan Babel: The Disintegration Of Yugoslavia From The Death Of Tito To The Fall Of Milosevic, Fourth Edition (na jeziku: engleski). Avalon Publishing. ISBN 978-0-8133-4618-2.
- Mitrović, Andrej (2007). Serbia's Great War, 1914-1918 (na jeziku: engleski). Purdue University Press. ISBN 978-1-55753-476-7. Pristupljeno 16. 2. 2021.