Taurision
Taurision (grč. Ταυρίσιον; lat. Taurisium — Taurisijum ili Taurizijum, odnosno Tauresium — Tauresijum ili Taurezijum) je bio poznoantičko selo, a potom i ranovizantijska utvrda u blizini antičke Bederijane (grč. Βεδερίανα; lat. Bederiana). Taurision je poznat kao rodno mesto cara Justinijana I (527-565), koji je svoje rodno selo utvrdio podizanjem zaštitnih zidina i kula, pretvorivši ga u utvrdu. U neposrednoj blizini, car je podigao i novi grad, koji je nazvan Justinijana Prima (grč. Ιουστινιανή Πρώτη; lat. Ivstiniana Prima / Justiniana Prima). Na osnovu Justinijanove XI novele iz 535. godine u kojoj se izričito tvrdi da se Justinijana Prima nalazila u provinciji Mediteranskoj Dakiji (lat. Dacia Mediterranea) i svedočenja hroničara Jovana Antiohijskog (7. vek) koji je zabeležio da se Bederijana nalazila u blizini Naisusa (današnji Niš u Srbiji), nauka je utvrdila da se Justinijana Prima nalazila na lokalitetu Caričin grad kod Lebana u Srbiji, dok se Taurision locira u neposrednoj blizini. Pošto u okolini Caričinog grada postoji nekoliko manjih utvrda iz istog perioda, dalja arheološka istraživanja će pokazati koja se od njih može najpouzdanije smatrati za Justinijanovo rodno mesto Taurision.[1][2][3][4][5][6]
Starije pretpostavke[uredi | uredi izvor]
Iako većina savremenih istraživača smatra da se antički Taurision nalazio u neposrednoj blizini Caričinog grada (Justinijana Prima) u današnjoj Srbiji, u delu stručne javnosti (prvenstveno u današnjoj Severnoj Makedoniji) još uvek su prisutne i neke starije pretpostavke, po kojima se Justinijanov Taurision nalazio na lokalitetu Taorsko Gradište kod sela Taor u blizini Skoplja. Takve pretpostavke su bile zasnovane prvenstveno na sličnosti između imena antičkog Taurisiona i naziva sela Taor, ali to poistovećivanje nije opstalo u nauci, između ostalog i zbog toga što su potonja arheološka istraživanja pokazala da je lokalitet Taorsko Gradište bio urbanizovan već tokom poznorimske epohe, što ne odgovara opisu Justinijanovog Taurisiona, koji je sve do 6. veka bio obično selo.[7][8][9][10]
Stoga je velika većina savremenih istraživča, uključujući i pojedine stručnjake iz same Severne Makedonije, napustila prevaziđene pretpostavke o ubikaciji Taurisiona, Bederijane i Justinijane Peime u okolini Skoplja, opredelivši se za okolinu Caričinog grada.[11][12]
Ostale pretpostavke[uredi | uredi izvor]
U pojedinim mestima na širem području Caričinog grada u novije vreme su se pojavila lokalna uverenja da bi upravo ta mesta trebalo smatrati za Justinijanov Taurision. Počevši od 2009. godine, u javnosti su počele da se pojavljuju vesti o nedavnom otkrivanju izvesnih epigrafskih spomenika na lokalitetu Kale u Gornjem Brijanju kod Bojnika u Srbiji. Prema saopštenjima pojedinih privatnih nalazača, radi se o delimično sačuvanom latinskom natpisu, odnosno tabuli u kojoj je pomenut i Tauresium, iz čega je izvedena i pretpostavka da upravo taj lokalitet predstavlja Taurision, rodno mesto cara Justinijana.[13][14]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Ostrogorski 1955, str. 53-55, 78, 83, 145.
- ^ Barišić 1963, str. 127-142.
- ^ Popović 1990, str. 53-108.
- ^ Petrović 2000, str. 197-216.
- ^ Milinković 2009, str. 239-246.
- ^ Turlej 2016, str. 47-86.
- ^ Tomovski 1967, str. 233-239.
- ^ Mikulčiќ 1977, str. 83-106.
- ^ Ristov 2015, str. 361-392.
- ^ Ristov 2019.
- ^ Turlej 2016, str. 23-46.
- ^ Dimitrova & Zorova 2019, str. 367-382.
- ^ Novosti (2009): Tabula u Gornjem Brijanju
- ^ Novosti (2010): Srbija raj za kradljivce arheološkog blaga
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Barišić, Franjo (1963). „Dosadašnji pokušaji ubikacije grada Justiniana Prima”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 7 (1): 127—142.
- Dimitrova, Elizabeta; Zorova, Orhideja (2019). „The Paralel Universes of Macedonian Cultural Multiverse” (PDF). Niš i Vizantija: zbornik radova. 17: 367—382.
- Ercegović-Pavlović, Slavenka; Kostić, Desanka (1988). Arheološki spomenici i nalazišta leskovačkog kraja. Beograd; Leskovac: Arheološki institut; Narodni muzej.
- Ivanišević, Vujadin; Stamenković, Sonja (2014). „Late Roman fortifications in the Leskovac basin in relation to urban centres” (PDF). Starinar. 64: 219—230.
- Ljubinković, Radivoje (1968). „Jedan srednjovekovni pokušaj ubikacije Justinijane Prime”. Leskovački zbornik. 8: 45—49.
- Mikulčiќ, Ivan (1977). „Ušte ednaš za Taurision i Bederiana” (PDF). Godišen zbornik na Filozofskiot fakultet. 19: 83—106.
- Milinković, Mihailo (2009). „Prilog pitanju ubikacije Justinijane Prime” (PDF). Leskovački zbornik. 49: 239—246.
- Milinković, Mihailo (2015). Ranovizantijska naselja u Srbiji i njenom okruženju. Beograd: Dosije studio.
- Ostrogorski, Georgije, ur. (1955). Vizantiski izvori za istoriju naroda Jugoslavije. 1. Beograd: Vizantološki institut.
- Petrović, Radmilo (2000). „Iustiniana Prima-Bederiana-Taurision ili Caričin Grad-Balajnac-Bregovina”. Mitološki zbornik. 3: 197—216.
- Popović, Vladislav (1990). „Grčki natpis iz Caričinog Grada i pitanje ubikacije Prve Justinijane”. Glas SANU. 360 (7): 53—108.
- Popović, Vladislav (1991). „Trois inscriptions protobyzantines de Bregovina” (PDF). Starinar. 40-41 (1989-1990): 279—290.
- Ristov, Kiro (2015). „Gradishte Taor: Late Antique Settlement and Fortress” (PDF). Folia archaeologica balkanica. 3: 361—392.
- Ristov, Kiro (2019). Taor: ranovizantisko utvrduvanje i naselba od praistorijata do sredniot vek. Bogdanci: Sofija.
- Stamenković, Sonja (2013). Rimsko nasleđe u Leskovačkoj kotlini. Beograd: Arheološki institut.
- Tomovski, Tomo (1967). „Taorsko gradište (Taurisium-Bederiana-Justiniana Prima)” (PDF). Živa antika. 17: 233—239.
- Turlej, Stanisław (2016). Justiniana Prima: An Underestimated Aspect of Justinian’s Church Policy. Krakow: Jagiellonian University Press.