Tadžička Sovjetska Socijalistička Republika
| Таџичка Совјетска Социјалистичка Република | |
|---|---|
Himna: Himna Tadžičke SSR | |
 | |
| Glavni grad | Dušanbe (Staljinabad od 1929. do 1961) |
| Službeni jezik | tadžički i ruski jezik |
| Vladavina | |
| Istorija | |
| Stvaranje i nezavisnost | |
| — Osnivanje | 14. oktobra 1924. |
| — U sastavu Sovjetskog Saveza od | 14. oktobra 1924. |
| — Nezavisnost | 9. septembra 1991. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 143.100 km2 (Osma u SSSR) |
| — voda (%) | 0.3 |
| Stanovništvo | |
| — 1989. | 5.112.000 (Osma u SSSR) |
| — gustina | 35,72 st./km2 |
| Ekonomija | |
| Valuta | Sovjetska rublja |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +5 |
| Internet domen | .su |
Tadžička SSR je odlikovana:  Ordenom Lenjina | |
Tadžička Sovjetska Socijalistička Republika (tadž. Respublikai Sovetii Socialistii Toҷikiston; rus. Таджикская Советская Социалистическая Республика) je bila jedna od republika koje su sačinjavale Sovjetski Savez. Prvobitno je, od 14. oktobra 1924. godine, bila formirana kao Tadžička Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika, u sastavu Uzbečke SSR. Petog decembra 1929. godine, Tadžička ASSR je ustanovljena kao ravnopravna sovjetska republika tadžičkog naroda.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon konsolidovanja sovjetske vlasti u centralnoj Aziji, oktobra 1924. godine, formirana je Uzbečka Sovjetska Socijalistička Republika. U isto vreme, kao deo te republike, formirana je Tadžička Autonomna Sovjetska Socijalistička Republika. Za prestolnicu republike određen je gradić Dušanbe (od 1929. do 1961. godine nosio ime Staljinabad). Tadžička ASSR zvanično je proglašena u Dušanbeu, 15. marta 1925. godine.
Godine 1926. konačno je ugušena Basmači pobuna, nakon čega je u regionu pokrenuta socijalistička transformacija društva. Između 1926. i 1929. godine dostignuta je predratna proizvodnja u poljoprivredi i podstaknuta veća produkcija pamuka. Početkom 1929. godine proradile su prve elektrane u većim gradovima Dušanbeu, Hodžentu, Kanibadamu i Kostakozu. Februara 1931. godine, započela je gradnja prve, velike hidroelektrane Varzob u republici, sa kapacitetom od 7.500 kilovata. Podstaknuto je i vađenje nafte, proizvodnja goriva, hrane, kao i razvoj lake industrije.[1]
Centralna vlast je u autonomnoj republici od 1926. godine pokrenula masovne kampanje opismenjavanja stanovništva i stručnog obrazovanja kadrova za rad u državnoj službi.
Kolektivizacija poljoprivrede pokrenuta je između 1927. i 1929. i ponovo od 1930. do 1934. godine, ovaj puta nešto agresivnije. To je uzrokovalo aktiviranje Basmačestva od 1930. do 1936. godine. Ovaj put pobuna nije bila ozbiljna pretnja i delovala je samo u izolovanim krajevima Tadžičke SSR.[2]
Osuvremenjivanje privrede stvorilo je uslove za reformiranje Tadžičke ASSR, pa je tako 5. decembra 1929. godine proglašena Tadžička Sovjetska Socijalistička Republika. Prvi ustav Tadžičke SSR obznanjen je 24. februara 1931. godine.
Napadom nacističke Nemačke na Sovjetski Savez 1941. godine, deo industrije sa zapada Sovjetskog Saveza premešten je, među ostalima, i u Tadžičku SSR. Deseci hiljada Tadžika učestvovali su u Velikom otadžbinskom ratu. Četrdeset i devet Tadžika proglašeno je Herojima Sovjetskog Saveza.
Nakon završetka rata nastavljen je razvoj industrije, irigacionog sistema i rast obrazovanih kadrova. Od 1957. godine, Tadžička SSR bila je uključena u Hruščovljev projekat „Devičanska polja“, što je pomalo izmenilo etničku strukturu tadžičke republike.
Najistaknutiji tadžički političar u posleratnom razdoblju bio je Bobojon Gafurov. Gafurov se posebno istakao nakon Staljinove smrti 1953. godine, kao značajan učenjak i publicist.
Pod uticajem glasnosti i perestrojke krajem 1980-ih, došlo je do rasta tadžičkog nacionalizma. Avgusta 1991. godine, nakon pokušaja državnog udara protiv Gorbačova, opozicija je pokrenula su masovne demonstracije, koje su dovele do ostavke dotadašnjeg predsednika Kahara Mahamova. Za novog predsednika izabran je Rahmon Nabijev i, 9. septembra, Vrhovni sovjet proglasio je nezavisnu Republiku Tadžikistan.
Funkcioneri Tadžičke SSR[uredi | uredi izvor]
Predsednici[uredi | uredi izvor]
- Predsednik Centralnog izvršnog komiteta
- Nusratula Lutfulajev (16. decembar 1926. – 23. decembar 1933)
- Širinšo Šotemor (23. decembar 1933. – decembar 1936)
- Abdulo Rahimbajev (decembar 1936. – septembar 1937)
- Munavar Šagadajev (septembar 1937. – 13. jul 1938)
- Predsednik Vrhovnog sovjeta
- N. Ašurov (13. jul 1938. – 15. jul 1938)
- Predsednik Prezidijuma vrhovnog sovjeta
- Munavar Šagadajev (15. jul 1938. – 29. jul 1950)
- Nazaršo Dodhudojev (29. jul 1950. – 24. maj 1956)
- Mirzo Rahmatov (24. maj 1956. – 28. mart 1963)
- Mahmadulo Holov (28. mart 1963. – januar 1984)
- Nizoramo Zaripova i Vladimir Opljančuk (januar 1984. – 17. februar 1984)
- Gaibnasar Palajev (17. februar 1984. – 12. april 1990)
- Kahar Mahkamov (12. april 1990. – 30. novembar 1990)
- Predsednik
- Kahar Mahkamov (30. novembar 1990. – 31. avgust 1991)
Premijeri[uredi | uredi izvor]
- Predsednik Veća narodnih komesara
- Nusratula Lutfulajev (1925. – 1926)
- Polat Hodžajev (decembar 1926. – 1928)
- Mumin Hodžajev (mart 1928. – decembar 1929)
- Abdurrahim Hodžibajev (decembar 1929. – 28. decembar 1933)
- Abdulo Rahimbajev (28. decembar 1933. – februar 1937)
- Urumbaj Ašurov (februar 1937. – septembar 1937)
- Mamdali Kurbanov (septembar 1937. – april 1946)
- Predsednik Veća ministara
- Džabar Rasulov (april 1946. – 29. mart 1955)
- Tursun Uldžabajev (29. mart 1955. – 25. maj 1956)
- Nazaršo Dodhudojev (25. maj 1956. – 12. april 1961)
- Abdulahad Kaharov (12. april 1961. – 24. jul 1973)
- Rahmon Nabijev (24. jul 1973. – 20. april 1982)
- Kahar Makhamov (20. april 1982. – 26. januar 1986)
- Isatulo Hajojev (26. januar 1986. – 6. decembar 1990)[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Tajik SSR definition of Tajik SSR in the Free Online Encyclopedia, Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ Tajikistan - Collectivization, Pristupljeno 17. 4. 2013.
- ^ Tajikistan, Pristupljeno 17. 4. 2013.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
 | .svg) | ||