Timok

Timok
Timok u Bugarskoj
Opšte informacije
Dužina	203 km
Basen	4.630 km2
Pr. protok	24 ​m3⁄s
Sliv	Crnomorski
Vodotok
Izvor	Svrljiške planine
Ušće	Dunav
Geografske karakteristike
Država/e	Srbija Bugarska
Naselja	Zaječar, Brusnik (Srbija) Bregovo, Balej (Bugarska)
Pritoke	Crni Timok, Beli Timok, Vražogrnačka reka
Reka na Vikimedijinoj ostavi

Timok (lat. Timacus) je reka u istočnoj Srbiji. U stvari Timok je skup reka sa istim imenom i pridevom ispred (Crni Timok, Beli Timok, Svrljiški Timok, Trgoviški Timok, Veliki Timok). Od izvora Svrljiškog Timoka do ušća Velikog Timoka u Dunav ima 203 km. Reka teče kroz Srbiju, a poslednjih 15 km predstavlja granicu Srbije i Bugarske. Ušće se nalazi na nadmorskoj visini od 28 m, što predstavlja i najnižu tačku u Srbiji. Timok je deo Crnomorskog sliva sa protokom od 24 m³/s, a može da dosegne i 40 m³/s. Timok je desna i poslednja pritoka Dunava U Srbiji.

Opis

Sliv Timoka

Timok je širok 35 m, a dubok 0,5-1,5 m. Njegova najveća leva pritoka je Vražogrnačka reka (45 km), a potom ulazi u epigenetsku Vražogrnačku klisuru duboku oko 150-240 m, koja se pruža u dužini 4,5 km. Odatle protiče kroz erozivno proširenje kod sela Trnavca i ulazi u Veliku klisuru ili Sokolovicu sa mnogim meandrima. Jedna od njih je Straževica (viseći meandar), koji se nalazi sa desne strane Timoka. On teče po aluvijalnoj ravni širokoj 300-1000 m, do sela Veljkova i na dužini od 18 km po aluvijalnoj ravni Dunava.

Utiče u Dunav 10 km istočnije od Negotina, na 30 m nadmorske visine i to je najniža kota Srbije. Na tom delu Timok predstavlja granicu prema Bugarskoj u dužini 15,5 km.

Dužina Velikog Timoka je 88 km, a površina sliva 1.222km². Zajedno sa Belim i Trgoviškim Timokom dugačak je 201,7 i ima površinu sliva 4.630 km². Njegov proticaj je najveći u blizini ušća i iznosi 300 m³/s, a najmanji svega oko 3 m³/s, što pokazuje da reka ima bujičarske odlike. Na Timoku je mala hidroelektrana Sokolovica (3,84 MW) koja proizvodi godišnje samo 17 miliona kWh električne energije. Elektrana je puštena u rad 1949. godine, a njeno protočno jezero odavno je zasuto nanosima, te hidroelektrana radi na protočnoj vodi.

Spajanje Crnog i Belog Timoka kod Zaječara koji stvaraju Timok

Timok je dao ime oblasti kroz koju protiče (Timočka Krajina), buni protiv Milana Obrenovića 1883. godine (Timočka buna), jednom slovenskom plemenu koje se tu nastanilo u 7. veku (Timočanima) i jednom tračkom plemenu iz antičkog doba (Timahima).

Ekonomija; zagađenost

Kod sela Čokonjar u Istočnoj Srbiji između 1947. i 1951. godine izgrađena je hidrocentrala Sokolovica. Celokupan hidroenergetski potencijal nije iskorišćen.

Poslednjih decenija reka je znatno zagađivana otpadnim vodama iz Borskog basena što je posledično izazvalo zagađenje Dunava olovom, bakrom i kadmijumom.

Kroz dolinu reke prolazi magistralni put i pruga Niš-Prahovo.

Pesme

Reka Timok se spominje u pesmi "Tamo Daleko"

Vidi još

• Spisak reka u Srbiji

Literatura

• Mala enciklopedija Prosveta (3 izd.). Beograd: Prosveta. 1985. ISBN 978-86-07-00001-2. 
• Marković, Jovan Đ. (1990). Enciklopedijski geografski leksikon Jugoslavije. Sarajevo: Svjetlost. ISBN 978-86-01-02651-3.