Tisapolgar - Bodrogkerestur kultura
Tisapolgar Bodrogkerestur kultura (mađ. Tiszapolgár-Bodrogkeresztúr) je jedna od značajnih kultura metalnog doba Evrope. Njeno matično područje nalazi se u mađarskom Potisju. Na jugoistoku ova kultura se graničila sa Salkuca kulturom. Najraniji predmeti od bakra koji karakterišu ove dve kulture nađeni su u oblasti Karpata, od Slovačke do Oltenskih planina i Homolja. Ova oblast je bogata žicama samorodnog bakra, što je i razlog velikog broja nalaza bakarnih predmeta iz ranog eneolita.
Osim bogatstva u bakarnim predmetima, ovu kulturu karakteriše i keramika izuzetnog kvaliteta i pojava zlatnih predmeta, otkrivenih na velikom broju istraženih nekropola.
Postojao je problem termina kojim je nazivana ova kultura. Milutin Garašanin je predložio objedinjavanje Tisapolgar kulture i Bodrogkerestur kulture pod jednim nazivom. Ove dve kulture se ne mogu oštro razgraničiti jer mlađa, Bodrogkerestur, predstavlja evoluciju Tisapolgar kulture.
Lokaliteti[uredi | uredi izvor]
- Nosa kod Subotice
- Batka kod Sente
- Crna Bara kod Mokrina
- Šančine u Belegišu
- Srpski Krstur
- Jaša Tomić
- Rospi Ćuprija
- Progar kod Zemuna (gde je otkrivena zlatna antropomorfna figurina)
Na osnovu pojedinačnih nalaza zabeležen je i jedan kratkotrajan prodor ovih kultura prema jugu, u Srem, srpsko Podunavlje i zapadnu Srbiju. Jedna manja nekropola sa bodrogkeresturskim grobovima otkrivena je u Vinči.
Stratigrafija je utvrđena u Crnoj bari, a indirektno i u Šančinama i nekropolama u Nosi i Batki.
Naselja[uredi | uredi izvor]
Najveći broj nalazišta koncentrisan je na uzdignutim terenima oko Tise, gde bi posle povlačenje vode stvarali dobri uslovi za razvoj zemljoradnje i stočarstva.
Postojale su nadzemne građevine, otkrivene u Crnoj Bari, pravougaonog oblika, postavljene paralelno, rađene od lepa, pletera i kolja. Orijentacija je severoistok-jugozapad. U Sirigu i Gospođincima su otkrivene četvorougaone kuće.
Kuće su bile velike, a sadržale su elemente ranoeneolitske kulture.
Sahranjivanje[uredi | uredi izvor]
Tisapolgar kultura je imala posebno određene prostore za sahranjivanje. U Tisapolgar orijentacija grobova je različita, a u Bodrogkerestur orijentacija postaje pravilna i na nekim nekropolama primećena je diferencijacija, muškarci su položeni na desni, a žene na levi bok.
Keramika[uredi | uredi izvor]
Keramika je kvalitetna fakture, javlja se visok stepen poliranja. Od oblika se izdvajaju:
- pehar na nozi,
- zdele koničnog i bikoničnog oblika, sa raščlanjenim vratom, obodom, gornjim i donjim konusom i naglašenom nogom,
- loptaste posude manjih dimenzija sa bradavičastim ili rožnatim drškama
- amfore
- duboki lonci
- mali pehari
Drške su rožaste kod većine zdela, aplikacija je horizontalno probušena ili bradavičasta.
U mlađoj etapi javljaju se konične i kalotaste zdele, posude »Milchtopf« i posude za mleko (Milchtopfgefäss).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Nikola Tasic, "Eneolithic cultures of Central and West Balkans", Belgrade, 1995
- Praistorija jugoslovenskih zemalja, Eneolit, Sarajevo, 1979.
