Tonga

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Kraljevina Tonga
Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga  (tonganski)
Kingdom of Tonga  (engleski)
Krilatica: Бог и Тонга су моје наслеђе
(ton. Ko e ʻOtua mo Tonga ko hoku tofiʻa)
(engl. God and Tonga are my Inheritance)
Himna: Песма краља Тонганских Острва
(ton. Ko e fasi ʻo e tuʻi ʻo e ʻOtu Tonga)
(engl. The Song of the King of the Tongan Islands)

Lokacija Tonge u Tihom okeanu

Glavni gradNukualofa
Službeni jezik
Vladavina
Oblik državeUnitarna parlamentarna ustavna monarhija
 — KraljAhoejitu Unuakiotonga Tukuaho
 — Predsednik VladeSiaosi Sovaleni
 — Predsednik SkupštineFatafehi Fakafanua
Istorija
NezavisnostOd Ujedinjenog Kraljevstva
4. juna 1970.
Geografija
Površina‍
 — ukupno748 km2 (175)
 — voda (%)4.0
Stanovništvo‍
 — 2011.[1][2]103.036 (197)
 — gustina137,75 st./km2
Ekonomija
ValutaTonganska panga
 — stoti deo valute‍100 сенита‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +13
Internet domen‍.to‍
Pozivni broj+676

Tonga (ton. Tonga, engl. Tonga), ili zvanično Kraljevina Tonga (ton. Puleʻanga Fakatuʻi ʻo Tonga, engl. Kingdom of Tonga), nezavisna je ostrvska država smeštena u zapadnom delu Polinezije, u Okeaniji.[3] Nalazi se na trećini puta od Novog Zelanda do Havaja. Tonga se nalazi južno od Samoe i istočno od Fidžija. Tonga je tonganska reč za jug. Prema podacima iz 2021. godine, navedenim u Džonson Tribunu, Tonga ima 104.494 stanovnika,[4] od kojih 70% živi na glavnom ostrvu Tongatapu. Zemlja se proteže oko 800 km (500 mi) u pravcu sever-jug.

Tonga je arhipelag od 169 ostrva, od kojih su 96 naseljena. Većina ostrva su koralna, dok su neka vulkanskog porekla. Zemljotresi su česta pojava na Tongi. Najveće ostrvo je Tongatapu na kojem živi 60% stanovnika države. Tu je i prestonica, Nukualofa.

Ostrva Tonga se ponekad još nazivaju „Prijateljska ostrva“. Ovo ime je ostrvima dao kapetan Džejms Kuk koga su stanovnici ostrva dočekali sa dobrodošlicom.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Već od 10. veka ostrva su imala svoju kraljevinu. U 12. veku Tonganci su bili poznati kao moreplovci na Pacifiku. Neki istoričari njihova istraživačka putovanja kvalifikuju kao osnivanje svojevrsne imperije.

Tokom 15. i 17, veka na ostrvima je izbio građanski rat poglavica. U to doba, do Tonge su stigli prvi evropski istraživači: Vilem Šouten 1616, Abel Tasman 1643. i Džejms Kuk 1773, 1774. i 1777. godine.

Prinčevi Tonge odaju počast preminulom kralju Tupu IV, 2006.

Tonga je postala kraljevina 1845. pod vlašću ambicioznog mladog ratnika i govornika Taufahaua (Tāufaʻāhau). Pod zapadnim uticajem, on je proglasio Tongu za ustavnu monarhiju, oslobodio feudalne sluge, uveo zakone i prihvatio stil vladavine zapadnih monarha. Pokrstio se i uzeo kraljevsko ime Džordž Tupu I.

Tonga je stupila pod protektorat Ujedinjenog Kraljevstva ugovorom od 18. maja 1900. Britanija je na ostrvima do 1970. bila zastupljena samo preko konzula. Tonga je jedina teritorija na Pacifiku koja je neprekidno bila pod vlašću lokalnog vladara.

Godine 1970. Tonga preuzima punu nezavisnost i pridružuje se Komonveltu. Jedna je od retkih članica Komonvelta koje imaju sopstvenog naslednog monarha, tj. da to nije britanski monarh. Tonga je postala član Ujedinjenih nacija 1999. godine.[5]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Površina države iznosi 748 km². Arhipelag Tonga pruža se u smeru sever-jug na podmorskom sprudu zapadno od istoimenog dubokomorskog rova (10.882 metra). Sastoji se od zapadnog ostrvskog niza s jedanaest planinskih ostrva vulkanskog porekla i istočnog ostrvskog niza niskih koralnih ostrva.

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Vode[uredi | uredi izvor]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima je ugodna suptropska s izraženim temperaturnim razlikama tokom godine. Dovoljne godišnje količine padavina (oko 2.000 milimetara) pogoduju rastu bujnih tropskih šuma na većim, vulkanskim ostrvima.


Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Populacija Tonge (1961–2003)

Veliku većinu stanovništva čine Tonganci (98%), polinežanski narod viševekovne državotvorne tradicije. Prema veroispovesti najbrojniji su protestanti (43%), od ostalih najviše ima katolika i mormona. Osnovu ekonomije čini poljoprivreda monokulturne usmerenosti (kokosova palma). Od ostalih kultura veći značaj imaju banane i agrumi, a za ishranu stanovništva najviše se uzgajaju slatki krompir i maniok.[5]

Preko 70% od ukupno 101.991 stanovnika živi na glavnom ostrvu Tongatapuu. Iako se sve veći broj Tonganaca preseljava u urbani i komercijalni centar države, gde su evropska i autohtona kultura izmešane, seoski život i rodbinske veze su u zemlji i dalje jako uticajne. Uprkos emigraciji, populacija Tonga porasla je od oko 32.000 stanovnika 1930. godine na više od 90.000 stanovnika do 1976. godine.[7]

Etničke grupe[uredi | uredi izvor]

Prema vladinom portalu, Tonganci, Polinežani po nacionalnosti sa mešavinom Melanežana, predstavljaju više od 98% stanovništva. 1,5% su mešanci Tonganaca i preostalih Evropljana (uglavnom Britanaca), i ostali pacifički ostrvljani. Prema novozelandskom listu, u Tongi je 2001. godine živelo oko 3.000 do 4.000 Kineza, koji su činili 3 ili 4% ukupnog stanovništva.[8] Godine 2006, neredi u Nuku'alofi uglavnom su pogodili kineske vlasnike preduzeća, što je dovelo do iseljavanja nekoliko stotina istih,[9] tako da je u državi ostalo samo oko 300 njih.

Jezici[uredi | uredi izvor]

Tonganski jezik je službeni jezik u državi, zajedno sa engleskim. Tonganski jezik pripada grupi polinežanskih jezika i tesno je povezan sa valiskim, niueanskim, samoanskim i havajskim jezikom.

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Privreda[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. maj 2013)
  2. ^ „Tonga's population drops to 100,209”. Matangi Tonga. 24. 12. 2021. Arhivirano iz originala 24. 12. 2021. g. Pristupljeno 24. 12. 2021. 
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 11. 04. 2014. 
  4. ^ „Tonga Population 2021 (Demographics, Maps, Graphs)”. worldpopulationreview.com. Arhivirano iz originala 28. 10. 2021. g. Pristupljeno 28. 10. 2021. 
  5. ^ a b Denis Šehić, Atlas Amerike, Australije i Okeanije. Politika, 1. izd, Beograd, god. 2007. ISBN 978-86-86809-01-8.
  6. ^ „Nuku'alofa Climate Info”. Weatherbase. Pristupljeno 4. 11. 2012. 
  7. ^ Small, Cathy A. and Dixon, David L. "Tonga: Migration and the Homeland", Migration Policy Institute.
  8. ^ "Editorial: Racist moves will rebound on Tonga" Kopija arhive na sajtu Wayback Machine, New Zealand Herald, 23 November 2001
  9. ^ "Flight chartered to evacuate Chinese in Tonga", ABC News, 22 November 2006

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • „The World Factbook: Tonga: Geography”. Arhivirano iz originala 9. 1. 2021. g. Pristupljeno 16. 11. 2018. 
  • „Report for Selected Countries and Subjects”. www.imf.org. Arhivirano iz originala 8. 6. 2020. g. Pristupljeno 8. 4. 2020. 
  • „Gini Index coefficient”. CIA World Factbook. Arhivirano iz originala 17. 7. 2021. g. Pristupljeno 16. 7. 2021. 
  • „Human Development Report 2021/2022” (PDF) (na jeziku: engleski). United Nations Development Programme. 8. 9. 2022. Pristupljeno 8. 9. 2022. 
  • On the Edge of the Global: Modern Anxieties in a Pacific Island Nation (2011) by Niko Besnier. Stanford, CA: Stanford University Press, ISBN 978-0-8047-7406-2
  • Islanders of the South: Production, Kinship and Ideology in the Polynesian Kingdom of Tonga (1993) by Paul van der Grijp. Leiden: KITLV Press. ISBN 90 6718 058 0
  • Identity and Development: Tongan Culture, Agriculture, and the Perenniality of the Gift (2004) by Paul van der Grijp. Leiden: KITLV Press. ISBN 90 6718 215 X
  • Manifestations of Mana: Political Power and Divine Inspiration in Polynesia (2014) by Paul van der Grijp. Vienna and Berlin: LIT Verlag. ISBN 978-3-643-90496-6
  • Becoming Tongan: An Ethnography of Childhood by Helen Morton
  • Queen Salote of Tonga: The Story of an Era, 1900–65 by Elizabeth Wood-Ellem
  • Tradition Versus Democracy in the South Pacific: Fiji, Tonga and Western Samoa by Stephanie Lawson
  • Voyages: From Tongan Villages to American Suburbs Cathy A. Small
  • Friendly Islands: A History of Tonga (1977). Noel Rutherford. Melbourne: Oxford University Press. ISBN 0-19-550519-0
  • Tonga and the Tongans: Heritage and Identity (2007) Elizabeth Wood-Ellem. Alphington, Vic.: Tonga Research Association, ISBN 978-0-646-47466-3
  • Early Tonga: As the Explorers Saw it 1616–1810. (1987). Edwin N Ferdon. Tucson: University of Arizona Press; ISBN 0-8165-1026-1
  • The Art of Tonga (Ko e ngaahi'aati'o Tonga) by Keith St Cartmail. (1997) Honolulu : University of Hawai`i Press. ISBN 0-8248-1972-1
  • The Tonga Book by Paul. W. Dale
  • Tonga by James Siers
  • Birds of Fiji, Tonga and Samoa by Dick Watling
  • A Guide to the Birds of Fiji and Western Polynesia: Including American Samoa, Niue, Samoa, Tokelau, Tonga, Tuvalu and Wallis and Futuna by Dick Watling
  • Guide to the Birds of the Kingdom of Tonga by Dick Watling
  • Lonely Planet Guide: Samoan Islands and Tonga by Susannah Farfor and Paul Smitz
  • Moon Travel Guide: Samoa-Tonga by David Stanley
  • Martin Daly (2009). Tonga: A New Bibliography. University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-3196-7. Arhivirano iz originala 19. 8. 2020. g. Pristupljeno 18. 10. 2015. 
  • Brian K. Crawford (2009). Toki: A Historical Novel. Brian K. Crawford. ISBN 978-0-557-03434-5. Arhivirano iz originala 18. 8. 2020. g. Pristupljeno 1. 3. 2018. 
  • Corbett, Jack, Wouter Veenendaal, and Lhawang Ugyel. "Why monarchy persists in small states: the cases of Tonga, Bhutan and Liechtenstein." Democratization 24.4 (2017): 689–706. online
  • James, Kerry. "Is there a Tongan middle class? Hierarchy and protest in contemporary Tonga." Contemporary Pacific (2003): 309–336. online
  • Latukefu, S. (1974)Church and State in Tonga, ANU Press, Canberra
  • Lawson, Stephanie. Tradition Versus Democracy in the South Pacific: Fiji, Tonga and Western Samoa (Cambridge University Press, 1996).
  • Quanchi, Max (2005). Historical Dictionary of the Discovery and Exploration of the Pacific Islands. The Scarecrow Press. ISBN 978-0810853959. 
  • van der Grijp, Paul. "Travelling Gods and Nasty Spirits. Ancient Religious Representations and Missionization in Tonga (Polynesia)." Paideuma (2002): 243–260. online
  • Wood-Ellem, Elizabeth. Queen Salote of Tonga: The Story of an Era 1900–1965 (1999)
  • Woodcock, George. "Tonga: The Last of the Victorians." History Today (1975) 25#1 pp. 31–39.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Тонга&oldid=27682341”