Transjordan (regija)

Transjordan ili Istočna obala, Transjordanska visoravan (engl. Transjordan, East Bank, hebr. עבר הירדן‎), je region istočno od reke Jordan koji se većim delom danas nalazi u okviru države Jordan.

Ime[uredi | uredi izvor]

Prefiks „trans“ je latinski i znači „preko“ ili „posle“. Tako da se „Transjordan“ odnosi na zemlju sa one strane reke Jordan. Odgovarajući termin za zapadnu stranu je „Cisjordan“, bukvalno znači „sa ove strane (reke) Jordan“, što bi danas predstavljalo Zapadnu obalu.

Termin u hebrejskom jeziku je עבר הירדן‎ (preko Jordana) i javlja se na primer u Knjizi Isusa Navina odnosno knjizi o Jošui. Koristili su ga ljudi sa zapadne strane reke Jordan uključujući i biblijske pisce.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Iako naziv Transjordan ukazuje na oblast istočno od reke Jordan on ne uključuje i oblast severno od reke Jarmuk i Galilejskog mora odnosno Golansku visoravan koja pripada današnjem Izraelu.

Zvanično u Hašemitskoj Kraljevini Jordan region Transjordana podrazumeva oko 72500 km² stepe i pustinje u širokom pojasu do granice sa Irakom koji razdvaja Siriju od Saudijske Arabije. Ali ranije se termin pored ovog regiona odnosio i na južni deo sve do Crvenog mora odnosno Akapskog zaliva.

Region je obuhvatao istočnu dolinu reke Jordan, planinske delove koji su se dalje nadovezivali na stepe i pustinju. Bio je ispresecan sa nekoliko reka koje se ulivaju u reku Jordan i Mrtvo more, počev na severu od Jarmuka pa zatim Jaboka (Zarka) i Arnona (Vadi Mudžib).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Od najranije istorije ovaj region je bio pod stalnim osvajanjima različitih naroda. Po biblijskim zapisima na ovom prostoru u periodu od (1900—1050. godine p. n. e). živeli su drevni biblijski narodi Zuzimi, Emici, Horei u kraljevstvima kao što su Ham, Moav, Edom, Gad, Amon.

U Egipatskim zapisima iz ovog vremena spominju se gradovi Pela, Zafon u oblasti doline reke Jordan. U natpisima Ramzesa II iz 13. veka p. n. e. spominju se gradovi kraljevstva Moab kao što je Dibon.

Asirski kralj Tiglat-Pilesar III je 732. p. n. e. okupirao veći deo ove oblasti.

U periodu 3. i 2. veka p. n. e. ovim područjem su vladali prvo Ptolemejidi a zatim je oblast potpala po Seleukidsko kraljevstvo

Ptolemej XII Aulet je 63. godine p. n. e. ovojio veći deo oblasti ostavivši jedino Pereu na upravljanje jevrejima. Tokom Prvog rimsko-jevrejskog rata i Perea je 68. godine n.e. potpala pod rimsku upravu.

Kada je Trajan 106. godine n.e. osvojio Nabatejsko carstvo i pripojio ga Rimu, nestalo je i poslednje drevno kraljevstvo u oblasti Transjordana.

Za vreme Vizantijske vladavine na ovim prostorima se širilo hrišćanstvo. 629. godine u blizini današnjeg grada Karak vođena je prva od nekoliko bitaka između Vizantije i Arapa poznata kao Bitka kod Mutaha. Povod za bitku je bilo ubistvo emisara proroka Muhameda koji je umro 632. godine.

Posle bitke na Jarmuku 636. godine, Arapi su definitivno zavladali ovim prostorima.

Za vreme Jerusalimske kraljevine ovde je od oko 1115. do 1199. godine bila Vazalna država Transjordan. Krstaši su se ovde sukobljavali sa Arapima ali i Seldžucima koji su bili na ovim prostorima do 14. veka.

Tokom 15. veka region osvaja Osmansko carstvo i ostaje tu sve do Prvog svetskog rata. Region je potpadao pod Sirijski Vilajet. Od 1900-1908. godine Turci grade put od Damaska do Medine. Oko jedne trećine (1200 km) puta prolazi kroz Transjordan.

Tokom Prvog svetskog rata ovde su se sukobljavali Arapi i Turci u borbama koje su poznate kao Arapska pobuna. Uz pomoć oficira Britanske armije Tomasa Edvarda Lorensa Arapi su na čelu sa Husein bin Alijem i njegovim sinovima proterali Turke, ali je stvarnu vlast tada preuzela Britanija.

Posle Kairske konferencije 1921. godine koju je vodio Vinston Čerčil i koja je sazvana da bi se rešili politički sukobi i nesuglasice nastali posle Sajks-Pikotov sporazuma i Balforove deklaracije doneta je odluka o osnivanju protektorata Emirat Transjordan, na čije čelo dolazi Abdulah ibn al Husein, drugi sin Huseina bin Alija. Emirat Transjordan postaje formalno nezavistan 15. maja 1923. godine.

Marta 1946. godine Emirat postaje nezavisna država Hašemitska Kraljevina Transjordan. Ime menja 1. marta 1948. godine u Hašemitska Kraljevina Jordan.

Mape[uredi | uredi izvor]

Ova mapa Dvanaest plemena Izraela pokazuje njihove lokacije istočno i zapadno od reke jordan.
Britanski mandat nad Palestinom. Emirat Transjordan je braon boje.
Jordan, 1948-1967. Istočna obala je deo istočno od reke Jordan, Zapadna obala je deo sa zapadne strane reke Jordan.
Mapa Jordana