Treća zemaljska konferencija KPJ

Treća zemaljska konferencija Komunističke partije Jugoslavije održana je od 1. do 4. januara 1924. godine u Beogradu, uz učestvovanje 35 delegata. Konfernecija se bavila svim osnovnim pitanjima strategije KPJ i njene organizacione izgradnje. Stavovi o tim pitanjima bili su formulisani u posebnim rezolucijama.

Rad Konferencije

U rezoluciji o nacionalnom pitanju polazilo se od uverenja da ujedinjenje srpskog, hrvatskog i slovenačkog naroda u zajedničku državu leži u pravcu istorijskog progresa i interesa klasne borbe proletarijata. U Rezoluciji je ocenjeno da je ujedinjenje jugoslovenskih naroda značilo — stvaranje objektivnih uslova za proces formiranja jedne nacije iz triju srodnih nacija, ali da je taj proces usled klasnog interesa celokupne buržoazije i nametanja monarhije zaustavljen već na početku. U Rezoluciji je potvrđeno ranije stajalište KPJ da osnovni uzrok produbljivanja nacionalnih suprotnosti leži na strani srpske buržoazije, koja provodi nacionalnu hegemoniju protiv hrvatskog i slovenačkog naroda i njihove ekonomski jače razvijene buržoazije — uništava autonomiju Crne Gore, asimilacijom srbizuje Makedoniju i potiskuje nacionalne manjine. Ponovno je istaknuto ukidanje hegemonije srpske buržoazije u oslobodilačkoj borbi i udruživanje nacija i klasa radi stvaranja federativne radničko-seljačke republike u Jugoslaviji, na Balkanu i u Podunavlju.

Bila je usvojena i posebna rezolucija o makedonskom i trakijskom pitanju, u kojoj se polazilo od stava da je makedonsko stanovništvo etnografski izmešano, da su u Makedoniji zastupljene sve narodnosti koje postoje u susednim zemljama, ali u takvoj srazmeri da nijedna od njih nema apsolutnu većinu te da vladavina bilo koje balkanske države nad Makedonijom znači nacionalno porobljivanje makedonskog stanovništva. Zbog toga se rešenje makedonskog pitanja videlo u stvaranju autonomne i jedinstvene makedonske republike u okviru balkanske federacije.

U odlukama Konferencije bili su izraženi zahtevi partijske levice u pogledu boljševizacije partije. Zaključeno je da se organizacija ilegalne kadrovske partije izgrađuje osnivanjem ćelija po preduzećima.

Rezolucije Treće konferencije usvojene su jednoglasno, a prihvatila ih je i velika većina partijskog članstva na referendumu koji je, prema odluci Konferencije, neposredno po njenom svršetku bio proveden. Ta dokumenta podržala je i Centralna uprava SKOJ-a.

Na Konferenciji su u Centralno partijsko veće bili izabrani većinom pripadnici levice, Triša Kaclerović, Filip Filipović, Sima Miljuš, Kosta Novaković, Vladimir Čopić, Laza Stefanović i Jakob Žorga.

Literatura

• Istorija Saveza komunista Jugoslavije. „Komunist“, „Narodna knjiga“, „Rad“, Beograd 1985. godina.