Trka na jednu milju
Trka na jednu milju (1.760 jardi ili tačno 1.609.344 metara) je atletska disciplina u trčanju na srednje staze.
Istorija trke na jednu milju počela je u Engleskoj, gde se trčalo za opkladu. Nakon usvajanja metričkog sistema tokom 1900-ih trka na jednu milju je zadržala svoju popularnost, a pogotovo zbog izazova da se ova deonica istrči za brže od četiri minuta.
Trka na 1500 metara se trči na svetskim prvenstvima i Olimpijskim igrama ali je trka na jednu milju od 1976. godine jedina distanca u britanskom sistemu mera za koju Svetska atletika vodi zvanične statistike i evidencije svetskih, regionalnih i nacionalnih rekorda.
Trenutni svetski rekorderi u trci na jednu milju su Hišam el Geruž iz Maroka sa vremenom 3:43.13 (tri minuta, 43 sekunde i 13 stotinki) i Fejt Kipjegon iz Kenije sa rekordom u ženskoj konkurenciji od 4:07.64 (četiri minuta, 7 sekundi i 64 stotinki).
Kuriozitet je da rekord za najbržu milju ikada pretrčanu na bilo kom terenu drži Krejg Viler, koji je 1993. pretrčao nizbrdo u vremenu 3:24.[1] Međutim, Vilerovo vreme nije zvanično priznato kao rekord zbog nizbrdice niz koju je trčao.
Istorijat trke na jednu milju[uredi | uredi izvor]
Iako je milja danas definisana kao dužina od 5.280 stopa, udaljenost engleske milje dobija svoju trenutnu definiciju od 1.760 jardi kroz statut engleskog parlamenta iz 1593.[2] Tako je istorija trčanja na milju počela u Engleskoj i prvobitno je našla upotrebu u trkama za opkladu u 18. i 19. veku. Takva takmičenja bi privukla veliki broj gledalaca i kockara – toliko da su neki trkači postali profesionalci.[3]
Trčanje na milju je bilo u srcu podele između profesionalnog i amaterskog sporta krajem 19. veka, pošto je trčanje počelo da dobija na popularnosti u svetu sporta. Vođene su odvojene kategorije svetskih rekorda za amatere i profesionalce, a profesionalni trkači su postizavali brža vremena. Takmičenja visokog profila između Britanaca Vilijama Kamingsa i Voltera Džordža donela su veliki publicitet ovom sportu, kao i Džordžove trke protiv Amerikanca Lona Majersa. Trčanje na milju je takođe bilo jedan od najvažnijih događaja na amaterskom AAA šampionatu.[4] Usled porasta amaterizma i pada profesionalnog sektora, podela na amaterske i profesionalne trkače u 20. veku postaje irelevantna.[5]
Trčanje na milju je i dalje bila popularna distanca uprkos ozvaničenju trke na metričku milju (1500 metara), koja je predstavljena na Olimpijskom atletskom programu. Međunarodna amaterska atletska federacija formirana je 1912. godine i sledeće godine potvrdila je prvi zvanično priznati svetski rekord u trčanju na jednu milju od 4:14.4 minuta koju je istrčao Džon Pol Džons.[6]
Najbolji muški trkači na srednje staze nastavili su da se takmiče u trčanju na milju u prvoj polovini 1900-ih – Pavo Nurmi, Džek Lavlok i Sidni Vuderson bili su svetski rekorderi na ovoj distanci.[6] Tokom 1940-ih, švedski trkači Gunder Heg i Arne Anderson postavili su po tri svetska rekorda tokom svog deceniju dugog rivalstva.[7]
Cilj da se istrči jedna milja ispod četiri minuta prvi je postigao Englez Rodžer Banister u maju 1954. godine. Njegov trud, sproveden uz pomoć trkača Krisa Brašera i Krisa Četaveja, bio je ključni momenat u porastu upotrebe pejsmejkera (zeca) u trkama na vrhunskom nivou – praksa da izabrani trkač ili trkači vode određeni deo trke u željenom ritmu pre nego što sami odustanu pre kraja trke – je sada uobičajena praksa na trkama na srednjim i dugim stazama na kojima je cilj da se istrči rekordno vreme.[8] [9]
Šezdesetih godina prošlog veka Amerikanac Džim Rjun postavio je svetske rekorde blizu granice od 3:50 minuta, a njegova dostignuća su popularisala tehnike intervalnog vežbanja koje se i danas u velikoj meri koriste u treningu trčanja na srednje i duge staze.[7] Od unazad 50 godina, afrički trkači su počeli da se pojavljuju, razbijajući uglavnom belu, zapadnu dominaciju na trci na jednu milju; led je probio Kenijac Kip Keino kojij je pobedio u trci na milju na Igrama Komonvelta 1966.[10]
Filbert Baji iz Tanzanije postao je prvi svetski rekorder iz Afrike u trci na jednu melju (1975). Novozelanđanin Džon Voker je nekoliko meseci kasnije oborio Baijev rekord i postao prvi čovek koji je jednu milju istrčao ispod 3:50 minuta. Osamdesete su bile obeležene rivalstvom između britanskih trkača Sebastijana Koua i Stiva Oveta, koji su pet puta poboljšavali rekord. Nuredin Morseli iz Alžira je vratio rekord trke na jednu milju u afričke ruke 1993. godine, a Hišam el Geruž iz Maroka je 1999. postavio trenutni svetski rekord od 3:43.13.[6]
Rekordi u trčanju na jednu milju[uredi | uredi izvor]
_Oregon_2022.jpg)
Na otvorenom[uredi | uredi izvor]
| Područje | Muškarci | Žene | ||
|---|---|---|---|---|
| vreme | Atletičar | vreme | Atletičarka | |
| Svet | 3:43.13 | Hišam el Geruž (Maroko) | 4:07,64 | Fejt Kipjegon (Kenija) |
| Kontinentalni rekordi | ||||
| Afrika | 3:43.13 | Hišam el Geruž (Maroko) | 4:07,64 | Fejt Kipjegon (Kenija) |
| Azija | 3:47,97 | Daham Najim Bašir (Katar) | 4:17,75 | Marjam Jusuf Jamal (Bahrein) |
| Evropa | 3:46.32 | Stiv Krem (Velika Britanija) | 4:12.33 | Sifan Hasan (Holandija) |
| Severna, Centralna Amerika i Karibi | 3:46.91 | Alan Veb (SAD) | 4:16.71 | Meri Slejni (SAD) |
| Okeanija | 3:47.48 | Oliver Hoar (Australija) | 4:19,89 | Džesika Hal (Australija) |
| Južna Amerika | 3:51.05 | Hadson de Souza (Brazil) | 4:30.05 | Soraja Veira Teles (Brazil) |
| Rekordi Srbije | ||||
| Srbija | 3:52.24 | Dragan Zdravković | 4:31.52 | Marina Munćan |
U dvorani[uredi | uredi izvor]
| Područje | Muškarci | Žene | ||
|---|---|---|---|---|
| vreme | Atletičar | vreme | Atletičarka | |
| Svet | 3:47.01 | Jomif Kejelča (Etiopija) | 4:13.31 | Genzebe Dibaba (Etiopija) |
| Kontinentalni rekordi | ||||
| Afrika | 3:47.01 | Jomif Kejelča (Etiopija) | 4:13.31 | Genzebe Dibaba (Etiopija) |
| Azija | 3:57.05 | Mohamed Suleiman (Katar) | 4:24.71 | Marjam Jusuf Jamal (Bahrein) |
| Evropa | 3:48.87 | Džon Ker (Velika Britanija) | 4:17.14 | Dojna Melinte (Rumunija) |
| Severna, Centralna Amerika i Karibi | 3:49,89 | Bernard Lagat (SAD) | 4:16.85 | Eli Purije (SAD) |
| Okeanija | 3:50.83 | Oliver Hoar (Australija) | 4:24.14 | Kim Smit (Novi Zeland) |
| Južna Amerika | 3:56.26 | Hadson de Souza (Brazil) | 4:42.24 | Valentina Medina (Venecuela) |
| Rekordi Srbije | ||||
| Srbija | 3:55.90 | Elzan Bibić | 4:31.84 | Marina Munćan |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Maniacs stand out a mile”
. The Independent (na jeziku: engleski). 1997-07-20. Arhivirano iz originala 14. 5. 2022. g. Pristupljeno 2020-06-13.
- ^ Mile (unit of measurement). Encyclopædia Britannica. Retrieved on 12 June 2011.
- ^ Bryant, John (2005). 3:59.4: The Quest to Break the 4 Minute Mile. Random House. . ISBN 9780099469087. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć). - ^ Bryant, John (2005). 3:59.4: The Quest to Break the 4 Minute Mile. Random House. . ISBN 9780099469087. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć).. - ^ McMillan, Ken. „Classic weekend notebook: Running for a good cause”. Pristupljeno 14. 11. 2016.
- ^ a b v 12th IAAF World Championships In Athletics: IAAF Statistics Handbook Arhivirano 29 jun 2011 na sajtu Wayback Machine (p. 546, 549–50). IAAF. Retrieved on 12 June 2011.
- ^ a b Mile - Introduction. IAAF. Retrieved on 12 June 2011.
- ^ 1954: Bannister breaks four-minute mile. BBC On This Day. Retrieved on 12 June 2011.
- ^ Butcher, Pat (4 May 2004). Completely off pace. The Guardian. Retrieved on 2011-06-12.
- ^ Commonwealth Games Medallists - Men. GBR Athletics. Retrieved on 12 June 2011.
