Ukrajinci

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukrajinci
Ukupna populacija
37—40 miliona
Regioni sa značajnom populacijom
 Ukrajina37.541.693
 Rusija1.927.988
 Kanada1.209.085
 SAD939.759
 Brazil500.000
 Moldavija375.000
 Kazahstan313.698
 Italija320.070
 Poljska51.000 ili 300.000
 Argentina300.000
 Belorusija159.000
 Uzbekistan104.720-128.100
 Češka126.613
 Portugalija52.293
 Rumunija51.703
 Letonija45.699
 Azerbejdžan30.000
 Sirija27.878
 Estonija27.530
 Kirgistan21.924
 Litvanija21.100
 Grčka19.785
 Mađarska7.393
 Gruzija7.039
 Danska6.795
 Jermenija6.125
 Srbija5.354
 Bugarska2.489
 Bosna i Hercegovina2.331
*  Republika Srpska2.197
Jezici
Ukrajinski, Ruski
Religija
Dominira pravoslavna, ali ima i Grkokatolika.
Srodne etničke grupe
Indo-Evropska
Sloveni
Istočni Sloveni

Ukrajinci (ukr. українці) su istočnoslovenski narod, koji pretežno živi u Ukrajini, gde čini oko 78% stanovništva. Ukrajinci su većim delom pravoslavne, a manjim delom grkokatoličke veroispovesti. Govore ukrajinskim jezikom, koji spada u grupu istočnoslovenskih jezika.

Ukrajinaca ukupno ima oko 40.000.000, od toga u Ukrajini 37.541.700, Rusiji 2.942.961, Kanadi 1.209.805, SAD 961.113 i Kazahstanu 333.200. Po rezultatima popisa iz 2002. u Srbiji živi 5.354 Ukrajinaca, uglavnom u Vojvodini. U BiH je 1991. živelo 3.929 Ukrajinaca, uglavnom u okolini Prijedora, Prnjavora i Laktaša.

Pored svoje matične zemlje Ukrajine, Ukrajinci, zajedno sa Rusima i Moldavcima, čine jedan od tri priznata državna naroda faktički nezavisne nepriznate države Pridnjestrovlje. Ukrajinaca u Pridnjestrovlju ima oko 29% i treći su narod po brojnosti u toj zemlji, posle Moldavaca (32%) i Rusa (30%).

Ime[uredi | uredi izvor]

Savremeni etnonim Ukrajinci izveden je iz starijeg demonima Ukrajinci, koji je prvobitno označavao stanovnike istorijske oblasti Ukrajine, a sam oblasni naziv (horonim) Ukrajina izveden je iz imenice ukrajina, kojom se označava krajina, odnosno krajište.[1]

Iako su rubna područja u raznim istočnoslovenskim oblastima već tokom srednjeg veka označavana pojmom ukrajina (u opštem značenju: krajina, krajište), taj termin je tokom ranog novovekovnog razdoblja prerastao u horonim (oblasni naziv: Ukrajina) koji je označavao pogranična prostranstva u širem zahvatu reke Dnjepra.

Iz horonima Ukrajina je potom izveden i demonim Ukrajinci, kao opšti naziv za stanovnike prvobitne Ukrajine, a nakon pojave nacionalnih pokreta u 19. veku, pojam Ukrajinci je počeo da se koristi i kao etnonim, čime se želela iskazati posebnost etničkih Ukrajinaca u odnosu na ostale slovenske narode.

Upotrebom pojma Ukrajinci u funkciji etnonima, takođe se želela izbeći upotreba šireg pojma Malorusi, koji je zvanično promovisan od strane državnih vlasti sve do propasti carske Rusije (1917). Naziv "Ukrajinci" u Galiciji i Bukovini se neće upotrebljavati sve do prve četvrtine 20. veka, u Potkarpatju do 1930-ih, a u Prešovskoj oblasti do kasnih 1940-ih. Nakon toga, naziv Malorusi kako su nazivani stanovnici današnje Ukrajine počeće da iščezava i da se smatra neprimerenim.

Genetika[uredi | uredi izvor]

Ukrajinci, kao i većina Evropljana, uglavnom potiču iz tri različite loze:[2] mezolitskih lovaca-sakupljača, poreklom iz populacija povezanih sa paleolitskom epigravetskom kulturom;[3] Neolitski rani evropski farmeri koji su migrirali iz Anadolije tokom neolitske revolucije pre 9.000 godina;[4] i stočari iz Jamne stepe koji su se proširili u Evropu iz pontsko-kaspijske stepe Ukrajine i južne Rusije u kontekstu indoevropskih migracija pre 5.000 godina.[2]

U istraživanju 97 genoma za raznovrsnost u potpunim sekvencama genoma među samoidentifikovanim Ukrajincima iz Ukrajine, studija je identifikovala više od 13 miliona genetskih varijanti, što predstavlja oko četvrtinu ukupnog genetskog diverziteta otkrivenog u Evropi.[5] Među ovih dokumentovanih skoro 500.000 je prethodno nedokumentovano i verovatno će biti jedinstveno za ovu populaciju. Medicinski relevantne mutacije čija se prevalencija u ukrajinskim genomima značajno razlikovala od drugih evropskih genomskih sekvenci, posebno iz Zapadne Evrope i Rusije.[traži se izvor] Ukrajinski genomi formiraju jedinstven klaster pozicioniran između severne na jednoj strani i zapadnoevropske populacije na drugoj.

Ukrajinski genofond uključuje sledeće Y-haplogrupe, po redu od najzastupljenijih:[6]

Otprilike svi Ukrajinci sa haplogrupom R1a nose podtip R1a-Z282; R1a-Z282 je značajno pronađen samo u istočnoj Evropi.[7] Černovačka oblast je jedini region u Ukrajini gde se haplogrupa I2a javlja češće od R1a, mnogo ređe čak i u Ivano-Frankivskoj oblasti.[8] U poređenju sa svojim severnim i istočnim susedima, Ukrajinci imaju sličan procenat haplogrupe R1a-Z280 (43%) u svojoj populaciji — uporedite Beloruse, Ruse i Litvance i (55%, 46% i 42% respektivno). Populacije u istočnoj Evropi koje nikada nisu bile slovenske. Ukrajinci u oblasti Černivci (blizu granice sa Rumunijom) imaju veći procenat I2a za razliku od R1a, što je tipično za balkanski region, ali manji procenat od N1c1 od Rusa, koji se nalazi među finskom, baltičkom i sibirskom populacijom, i takođe manje zapadnoevropskog haplotipa R1b u odnosu na Zapadne Slovene.[9][10][11] U pogledu distribucije haplogrupa, genetski obrazac Ukrajinaca najviše sliči na beloruski. Prisustvo haplotipa N1c objašnjava se doprinosom asimilovanih finskih plemena.[12]

Geografska distribucija[uredi | uredi izvor]

Većina etničkih Ukrajinaca živi u Ukrajini, gde čine preko tri četvrtine stanovništva. Najveća populacija Ukrajinaca van Ukrajine živi u Rusiji gde oko 1,9 milion ruskih građana identifikuje se kao Ukrajinci, dok milioni drugih (prvenstveno u južnoj Rusiji i Sibiru) imaju neko ukrajinsko poreklo.[13] Stanovnici Kubana, na primer, kolebali su se između tri identiteta: ukrajinskog, ruskog (identitet koji podržava sovjetski režim) i „ kozaka“.[14] Približno 800.000 ljudi ukrajinskog porekla živi na ruskom Dalekom istoku u oblasti istorijski poznatoj kao „Zelena Ukrajina“.[15]

U nacionalnoj anketi Ukrajine iz 2011. 49% Ukrajinaca je reklo da imaju rođake koji žive u Rusiji.[16]

Prema nekim prethodnim pretpostavkama,[traži se izvor] procenjeni broj od skoro 2,4 milion ljudi ukrajinskog porekla živi u Severnoj Americi (1.359.655 u Kanadi i 1.028.492 u Sjedinjenim Državama). Veliki broj Ukrajinaca živi u Brazilu (600.000), Kazahstanu (338.022), Moldaviji (325.235), Argentini (305.000), (Nemačkoj) (272.000), Italiji (234.354), Belorusiji (225.734 (225.734), Uzbekistanu60 ), Češka (110.245), Španija (90.530–100.000) i Rumunija (51.703–200.000). Postoje i velike ukrajinske zajednice u zemljama kao što su Letonija, Portugal, Francuska, Australija, Paragvaj, Velika Britanija, Izrael, Slovačka, Kirgistan, Austrija, Urugvaj i republike bivše Jugoslavije. Generalno, ukrajinska dijaspora je prisutna u više od sto dvadeset zemalja sveta.

Broj Ukrajinaca u Poljskoj iznosio je oko 51.000 ljudi 2011. godine (prema poljskom popisu).[17] Od 2014. godine zemlja je doživela veliki porast imigracije iz Ukrajine.[18][19] Noviji podaci pokazuju da je broj ukrajinskih radnika migranata 1,2[20] – 1,3 miliona u 2016.[21]

U poslednjim decenijama 19. veka, mnogi Ukrajinci su bili prisiljeni od strane carske autokratije da se presele u azijske oblasti Rusije, dok su mnogi od njihovih kolega Slovena pod austrougarskom vlašću emigrirali u Novi svet tražeći posao i bolje ekonomske mogućnosti.[22] Danas velike etničke ukrajinske manjine žive u Rusiji, Kanadi, Sjedinjenim Državama, Brazilu, Kazahstanu, Italiji i Argentini.[23]  Prema nekim izvorima, oko 20 miliona ljudi izvan Ukrajine identifikuje se kao da imaju ukrajinsku nacionalnost,[24][25][26] međutim zvanični podaci dotičnih zemalja izračunati zajedno ne pokazuju više od 10 miliona. Ukrajinci imaju jednu od najvećih dijaspora na svetu.[traži se izvor]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Pojava Slovena[uredi | uredi izvor]

Slovenski narodi u ranom srednjem veku, nakon seobe u 6. i 7. stoleću
Glavni članak: Stari Sloveni

U vreme Velike seobe naroda, na širem prostoru današnje Ukrajine nastanili su se tokom 6. veka Anti i Sloveni, koji su govorili srodnim jezicima i imali slične običaje i verovanja. Podijelili su se na mnoga plemena sa vlastitim poglavicama i vojnom silom. Anti će uskoro nestati iz istorije, a njihovo ime zameniće slovensko.

U 7. i 8. veku na prostorima današnje Ukrajine razvilo se istočnoslovensko društvo. Najaktivnije je u područjima kuda teku vode srednjega toka Dnjepra. U tim krajevima pronađeni su tragovi veoma žive ljudske delatnosti. Ovde su se ljudi bavili uzgojem stoke, zemljoradnjom i trgovinom. Razvio se i grad Kijev, a uz njega i Černihic i Pereiaslav.

Značajnu ulogu u formiranju ukrajinskog naroda imali su Poljani, istočnoslovensko pleme, naseljeno u 10. i 11. veku na obalama srednjeg toka Dnjepra. Al-Masudi u 10. veku spominje njihovog vođu, kralja Madzaka. Druga značajna plemena su bila Drevljani, Severani, Ulići, Tiverci, Duljebi, Volinjani, Bužani. U ranom 9. veku istočnoslovenska plemena morala su da plaćaju porez Hazarima. Dok su ostalim Slovenima naplaćivali porez u krznu, Hazari su od Poljana zahtevali po 'mač' (čitaj ratnika) na svako domaćinstvo.

Kijevska Rusija[uredi | uredi izvor]

Podela Kijevske Rusije u 12. veku
Glavni članak: Kijevska Rusija

Ulazimo u 9. vek, političke prilike su žive, a i opasne. Događaju su ružne stvari u Ukrajini. U nastanku je prva staroslovenska država, Kijev, nazivana i Stara Rusija ili Kijevska Rusija, koja će uskoro prerasti u jednu od najvećih zemalja Srednjovekovne Evrope. Novgorodski princ Oleg ubio je prinčeve Askolda i Dira u borbi za kijevski tron. Ukrajina će imati važnu ulogu barijere između evropske civilizacije i stepskih nomada Istoka.

Višeetnička Stara Rusija ima carski oblik uprave. Proklamacijom Kijeva političkim središtem Stare Rusije, princ Oleg ima problema s konsolidacijom obližnjih plemenskih kneževina oko Kijeva. Krajem 10. veka ipak su sva istočnoslovenska i neslovenska plemena pod njegovom dominacijom. Kijevska Rusija širi se od Belog do Crnog mora, i od Karpata do Volge. Centrifugalne tendencije postaju neizbežne. Prinčeve naoružane snage igraju glavnu ulogu u Kijevskoj Rusiji do ranog 11. veka. Isluženi vojnici postaju prinčevi savetnici u najvažnijim državnim poslovima i zauzimaju sve administrativne i dvorske položaje. Pojavom Jaroslava Mudrog (1019—1054) vojska se odvaja od administrativnih i zakonodavnih delatnosti, ovim poslovima sada će se pozabaviti boljari, plemenska aristokratija po rođenju.

Istovremeno i kijevske princeze 9. i 10. veka igraju važnu ulogu u istoriji nastanka Ukrajine. Imaju svojih zasluga u učvršćivanju ekonomske i političke snage države. Princeza Olga (oko 946.), paganizam zamenjuje hrišćanstvom. Ono ipak neće postati službeno sve do 988., odnosno princa Volodimira Svjatoslaviča. Diplomatski odnosi Stare ruske države sa susednim državama, posebno Vizantijom i germanskim carstvom pojačava se tokom 10. veka, nakon pada države Hazara. Usput rečeno, jevrejsko-hazarsko carstvo su 1239. uništili Mongoli.

900-tih godina država se angažovala u ratovima, posebno za vreme princa Svjtoslava (964—972).

Stvaranje ruske nacionalne države posebno se sprovodi u vreme Svjatoslavovog sina, princa Volodimira (978—1015). Država jača ekonomski i politički zajedno s njegovim autoritetom. Organizovano je sudstvo. Proces formiranja Stare ruske države završava početkom 11. veka sa Jaroslavom Mudrim. U njegovo vreme Kijevska Rusija doživljava najveći uspon. Nakon Volodimirove smrti zavladali su građanski ratovi ali ih je Jaroslav suzbio, a i zaštitio državu od upada nomada. Za njegove vladavine gradovi postaju važni u ekonomskom i kulturnom životu. Oživljavaju i veze između raznih regija i to dovodi do povećanja trgovine i većeg razvoja agrikulturne i zanatstva. Donesen je i prvi zakonik, "Ruska pravda". Nesrećom, prinčevi naslednici upleli su se u mnoge zavade, što je dovelo do neminovnog cepanja jedinstva ruske države.

Zavade pokušava da smiri Vladimir Monomah (1113—1125). Kraće vreme pod njegovim vođstvom ojačaće autoritet kijevskog princa na glavne kneževine, a interna i eksterna pozicija države se stabilizovati. To ipak neće dugo potrajati, 1130. dolazi do dezintegracije. Kroz nekoliko godina nova, snažna država raspašće se na nekoliko nezavisnih kneževina čiji vođe neće uspeti da zaustave vojne konflikte do sredine 13. veka. Autoritet kijevskog princa kao šefa države postaće formalan. Kijev će još ostati glavni grad ali će prinčeva moć preći pod zajedničku upravu najuticajnijih kneževa. Centralizovana monarhija postaće federalna. Dalja dezintegracija neće samo obeležiti socioekonomske i političke prilike nego uvesti i neke inovacije. Kijevske hronike još 1187. iskovale su termin ‘Ukrajina’ da bi označile južno područje ruske države u kojoj se nalaze provincije Kijev, Pereiaslav i Černihiv. Nakon nekog vremena javljaju se i Halič, Volinija i Podilija. Uprkos nekoliko pokušaja da se ujedine kneževine odvojene granicama koje se javljaju u 12. i 13. veku, Kijevska Rusija slabi ekonomski i politički. Javljaju se mongolsko-tatarske horde koje će pretiti više od dva veka.

Halič i Volinija[uredi | uredi izvor]

Ukrajinska vernica za vreme Božića, Harkov.

Dezintegracijom Stare ruske države u 12. veku separacijom nastaje i nova država Halič-Volinija. Ona nastaje 1199. pod vladom princa Romana, potomka Volodimir Monomakha. Ovaj čovek prvi je u istoriji nazvan kao 'Veliki vojvoda' i 'autokratom cele Rusije'.

Država je izložena konstantnim neprijateljstvima boljara potpomaganim Mađarima i Poljacima. Nakon smrti Roman Mstyslavyča, boljari se protive nasljeđu njegovih sinova Danyla i Vasylka i na strani su Mađara. Tako 1214. godine, Kalman, mladi mađarski princ ženi poljsku princezu i proglašava se za kralj kneževine Haliča-Volinije. Od toga vremena počinje dugi rat Danyla Haličkog i njegovog brata Vasylka (Vasylko) da povrate očev tron. Ovaj rat postaje poznat kao oslobodilački rat, čiji je cilj ponovna uspostava nezavisnosti i teritorijalnog jedinstva Halič-Volinije.

Glavni Danylov zadatak postaje da učvrsti državne institucije kneževine i potporu, koju bi mu boljari trebalo da vrate. Danylo čini veliku stvar za svoju zemlju štiteći granice kneževine od mongolsko-tatarske opasnosti za Rusiju. Usput on nastoji oženiti svog sina za kćerku Bele IV. Danylo je mudar i učvršćuje granice pre navale stepskih hordi. Od 1254. do 1255. Danylo je odneo niz pobeda i oterao Mongole dalje od granica Ukrajine.

Danylova popularnost je porasla u očima sveta. Odjednom je postalo časno biti udružen sa jednom takvom zemljom. Godine 1253. krunisao ga je Papa Inoćentije IX u Dorohičinu. Ovim činom priznata je kneževina Halič-Volinija. Teritorijalno ona se u 13. veku širi. Kneževini su pripale Liublin i delovi Transkarpatije. Sve izgleda lepo, no neće dugo potrajati. Halič-Voliniju iscreće neprekidne borbe s unutrašnjim i spoljnim neprijateljem. Ona će pasti u ruke neprijatelja. Krajem 14. veka sve ono što je brižni Danylo kućio podeliće Poljska, Litvanija, Mađarska i Moldavija.

Pod Velikom Litvanijom[uredi | uredi izvor]

Harkovčani u zimi.

Tridesetih godina 14. veka veliki litvanski vojvoda Liubard osvojio je Voliniju. Uslijediće rat. Litvansko-Poljski rat od 1351—1352. Ukrajinu podeliše Litvanci i Poljaci. Podilija, Kijev, Siver i Pereiaslav dođoše pod litvansku krunu, ostalo ugrabiše Poljaci. Litvom u to doba vladaše Veliki vojvoda Olgerd (Liubardov naslednik). Domicilno stanovništvo protivi se litvanskoj ekspanziji po ukrajinskoj zemlji. Verovatno kako ne bi izazvali veće neprilike, Litvanija se ne meša u socio-političke institucije, ni postojeći ekonomski sistem, što tada vladaše Ukrajinom. Štoviše, ovi pak asimiliraju ukrajinsku kulturu a i pod religioznim su uticajem. Dolaskom 15. veka, tačno 1452. dolazi do separacije kijevske metropolije, ona postaje dodatna pokretačka sila razvitku centrifugalnih tendencija u ukrajinskim zemljama.

Vlade Litvanije i Poljske prisiljene su da se brane od germanskih vitezova i kanova Zlatne Horde, one stvaraju međunarodnu uniju koju ozakonjuju dinastijskim brakovima. Litvanija neće biti nikad veća, ona istovremeno preduzima mere političke centralizacije. Domaća aristokratija ipak očekuje privilegije a i ukrajinski jezik je službeni u Litvaniji. Ipak će s vremenom litvanski katolički element zavladati ovom velikom državom što će dovesti do niza ustanaka u kasnom 15. i ranom 16. veku.

Kozaci[uredi | uredi izvor]

Kozaci, izgleda, u pisanim se izvorima spominju prvi puta u kasnom 15. veku. Oni će odigrati istorijsku ulogu za sudbinu Ukrajine. Kozaci su bili slobodni ljudi koji su čuvali zemlju i granice od napada Turaka i Tatara. Sredinom 16. veka Kozaci stvaraju vojno-političku organizaciju: zaporoški sič (Zaporozьka Sіč). Ova vojna organizacija imala je vojno-administrativni sistem temeljen na načelima kozačke demokratije. Zaporošci su imali institucije vojnog veća i zaporošku regimentu i svoje zakone utvrđene u Kijevskoj, Braclavskoj i Volinskoj provinciji. Najpoznatiji vođe behu im Taras Fjodorovič, Pavlo But, Jakiv Ostrainyn i Dmitro Hunia. U Poljskoj godine 1633, pod uticajem revolucije, dolazi do legalizacije pravoslavne crkve (čiji je mitropolit Petro Mohyla), no godine 1638. varšavski sud ukida kozačke privilegije. Te privilegije koje su oni uživali bilo je i vlastito zakonodavstvo (legislacija) i izbor (imenovanje oficira). Porazom kozačkih ustanaka tokom 16. i ranom 17. st. njihovo se stanje jako pogoršalo. Njihove vođe kao i hiljadu ustanika i seljaka je pobijeno, a njihova zemlja redistribuirana. 'Zlatni mir' koji zavladaše Poljskom u ranom 17. veku dobili su samo velikaši i plemići koji nisu prošli ratnu lekciju. Ukrajinci će do sredine 17. stoljeća morati prikupiti snage da se uhvate u koštac sa bogatom Rečpospolita (odnosi se na Poljsku od 1505. pa nadalje kada je šlačta (plemstvo) izabrao sejmnik (vidi Poljaci).

Između Poljske i Rusije u 17. veku[uredi | uredi izvor]

Oslobodilački rat sredinom 17. veka postaje značajan događaj i označiće temeljne promene budućim događajima u ukrajinskoj istoriji. Njen najvažniji značaj rezultovaće stvaranjem nezavisne ukrajinske države.

Rat počinje 1648. hetmanom Zaporožaca izborom će postati Bogdan Hmeljnicki (1595—1657). Novosti o događajima u Zaporožju brzo će se proširiti Ukrajinom. Formiraće se nacionalna vojska. Kozaci trijumfalno napadaju u proleće i leto 1648. hetman Bogdan odnosi pobede nad poljskom vojskom. Tuče Poljake u bitkama na Korsunu i Žovty Vody, Piliavtsi, Lavovu i Zamostiju. Pobedom nad poljskom vojskom pridružuje mu se i poljsko seljaštvo.

Poljska nije još u potpunosti pobeđena. Od 6. do 11. meseca 1648. proces formiranja države kompletiran je tek u središnjim, istočnim i južnim područjima.

Od 1649. do 1652. Ukrajina je politički aktivna. Stvara se vojno-politički savez s Krimskim kanatom, pregovara se s Moskvom i Varšavom, utemeljuju diplomatski odnosi s Moladavijom i Transilvanijom. Geopolitička situacija Hmeljnickom je nepovoljna i kvari mu planove. Ni Poljska nije skrštenih ruku, ukrajinski problem nastoji da reši ratom. 1651. poljska vojska polazi u ofanzivu i bitka se desi kod Berestečka u Voliniji. Kralj Jan II Kasimir Vasa, imao je 150.000 vojnika a Ukrajinci 100.000 i Krimske Tatare (vodi ih Islam-Girei III) na svojoj strani. No Tatari ga izdadoše. Zarobe ga pa puste. Njegove snage opkoliše Poljaci i on mora potpisati ugovor u Biloj Tserkvi.

Ugovorom i Bile Tserkve uveliko se ograničiše prava Ukrajine što izazove val nezadovoljstva Ukrajinaca. Hmeljnicki mobilizuje vojsku i u petom mesecu 1652. u sjajnoj bici potuče Poljake. Gotovo cela Ukrajina je oslobođena ali potpuna pobeda još nije postignuta. Godine 1653, u leto, stvara se antiukrajinska koalicija u koju se uključuju Poljska, Moldavija, Valahija i Transilvanija. Sve će ovo na kraju završiti tako što će ranih pedesetih 17. veka zaporoška vojska biti podložna ruskom caru. Getman Bogdan Hmeljnicki umro je 27. jula 1657.

Zaporoški hetman Hmeljnicki nije umro u slobodnoj Ukrajini ali je stvorio ogromne potencijale za stvaranje njene nezavisnosti. Ovi se potencijali ipak još neće iskoristiti zbog mnogo domaćih problema i politike carizma. Zemlja će se naći u vrtlogu građanskog rata i političkih kriza još mnogo godina. Novi hetman (ataman) je I. Vihoski (?-1664), no ovaj će brzo početi gubiti potporu velikog dela Kozaka. Zaporožje i velike regimente sa leve obale Ukrajine zanemaruju ga i postaju mu opozicija. Videvši lošu situaciju u Ukrajini mnoge strane države požuriše ne bi li se njome i okoristile.

Tokom građanskog rata, koji počinje u Ukrajini u proleće 1658, njen vođa (prvi u njenoj istoriji) potraži podršku stranih sila, ne da bi državu doveo do nezavisnosti, nego protiv domaće opozicije. Poziva tatarske horde u u pomoć protiv kozačkih hetmana M. Pušara i U. Barabaša. Odlučuje se ponovno ujediniti sa Poljskom. Šesnaestoga u devetom mesecu 1658. u Hadziaču potpisuju ugovor (ugoda hadziacka) ataman (=hetman) Ivan Vihovski sa poljsko-litvanskim komonveltom. Ovime je ataman učinio presedan. Ukrajina ostade podeljena. Leva obala ostade orijentisana prema Moskvi a desna Varšavi.

Izabran je novi hetman Jurij (ca. 1641-1685), sin je Bogdana Hmeljnickog. Ovaj pak potpisuje ugovor u Čudnivsku, praktično tako priznavši validnost prethodnog. Ovaj ga potez košta abdikacije koju 1663. mora podneti. Na levoj obali Kozaci imaju podršku Tatara, tu je iste godine izabran novi ataman I. Brijuhobetski (?-1668). Kompletna ukrajinska teritorija tako je podeljena između dve države i na dva hetmanata. Leva obala i Kijev gravitira Moskvi, desna Poljskoj.

Ukrajinsko ujedinjenje postaje problematično. Uprkos dubokim socio-političkim kontradikcijama između dve državne elite orijentisane različitim stranim silama, i neprestanom mešanju ovih u domaći život Ukrajinaca, obe njene regije bile su u granicama jednog državnog organizma.

Nada u ujedinjenje Istočne i Zapadne obale javlja se tokom vladanja atamana (hetmana) P. Dorošenka (Dorošenko Petro Dorofійovič 1627—1698) od 1665. do 1676, pukovnika iz Priluka i unuk Mihajla Dorošenka. Ovaj se priključuje Bogdanu Hmeljnickom u ustanku protiv poljske dominacije. Dorošenko potpomognut Krimskim Tatarima 1665. ovlada Desnom obalom. Dorošenko iskoristi priliku i predloži sebe Rusima za atamana cele Ukrajine, kao saveznice moskovske Rusije, ali nezavisne od Poljske. On odnese još pobedu nad izvesnim Ivanom Brijuhovetskim. Želi još više da ojača i sklapa savez sa moćnom turskom silom predvođenom Sultanom Mehmedom. To mu je greška. Pred vrata mu dolazi Jan Sobjeski, a vojska mu dezertirala i prešla promoskovskim Kozacima. Dorošenko je umro 1698. i mnogi ga još drže nacionalnim herojem. Ukrajina, kao hetmanat bijaše multiklasna socijalna organizacija čiji se puk bavio poljoprivredom i slobodu branio oružjem. Njihova orijentisanost Moskvi dovela je do postupnog limitiranja i kasnije u kasnom 17. veku same likvidacije njihovog vojno-političkog sistema.

Širenje carske Rusije u 18. veku[uredi | uredi izvor]

Tokom 18. veka burno je na Zapadnoj obali, svašta se zbiva. Godine 1771. poljska vladavina u zapadnoj Ukrajini propada. Rezultat toga je da je gotovo celi Halič, i zapadne delove Volinije i Podilije zauzela Austrija. Ove zemlje ujediniće se zajedno s delovima poljskih provincija u Kraljevstvo Haliča i Lodomerije. Ostale teritorije steći će Austrija nakon trećeg pada Poljske 1795. Sjevernu Bukovinu Austrija će takođe zauzeti. Godine 1774, bečke trupe zauzet će celu zemlju 1775.

U kasnom 18. veku austrijski car Josip i carica Marija Terezija ostvariće brojne reforme u zemlji. Značajno je da će ograničiti moć zemljovlasnika nad seljacima. Organizuje se školstvo, a u Lavovu će se 1784. utemeljiti univerzitet.

Dok na Zapadnoj obali Ukrajinci dolaze pod uticaj austrijske kulture, i na Levoj obali ima komplikacija. Rusi i Šveđani ratuju za Baltičku obalu. Vojska je skupa, vrši se ekonomski pritisak na Ukrajince. Godine 1687. za atamana je izabran Ivan Mazepa 1644—1709. On rizično kocka, svoje kozake (4,000) udružuje u desetom mesecu 1708. s vojskom Karla. Sporazum je uskoro sklopljen između Ukrajine i Švedske po kojem će Ukrajina biti potpuno nezavisna od svih stranih sila. Nesrećom, većina ukrajinske javnosti nije upućena u atamanove intencije i protivi se njegovom planu ustanka protiv Petra. Nesloga je dovela da su carske trupe počele proganjati kozake. Delom su ovi kozaci uništeni, a neki pozatvarani. Ataman Ivan je proglašen izdajicom a ime mu je anatemizirano. Carskom odlukom novim atamanom proglašen je I. Skoropadski (1646—1722)

Nakon poraza švedske vojske kod Poltave u šestom mesecu 1709. i kapitulacijom Karla i njegovih saveznika, carska ofanziva protiv autonomije hetmanata izvršena je mnogo brže. Zaporoški sič je uništen. Hiljade kozaka beže u Tursku u potrazi za zaštitom. Petar I uspešno uništava sve tragove ukrajinskog državnog sistema i njen ekonomski potencijal. Tokom elekcije I. Skoropadski (1708), Petar I odbija da potpiše tradicionalni ugovor između Ukrajine i Rusije. Novi ataman, praktično nema nikakvih prava donošenja samostalnih odluka. Sljedeći korak uništenja ukrajinske autonomije je stvaranje (Prve) Male Rusije 1722.

Kasnije nešto pokušava učiniti novi hetman D. Apostol (1654—1734), osnuje tek 'novi sič', hetmanove aktivnosti ostadoše pod paskom cara, odnosno njegove politike. K. Rozumovski (1728—1803) izabran je za novog hetmana 1750, on će biti poslednji. On ipak reorganizuje kozačku vojsku, priprema neke reforme, održava sastanke kozačkih časnika i nastoji se reši strane politike. No stvara se i Druga Mala Rusija 1764, potpuno je likvidirana autonomija Leve obale hetmanata. Napadi carista 1770-ih i 1780-ih finale su uništenja ukrajinske autonomije i likvidacije kozačke vojske. Na mestu Slobodne Ukrajine nastaće Harkovsko potkraljevstvo.

Manifestom 1775. proglašena je likvidacija zaporoškog siča. 1780-ih teritorija je podeljena na regije koje vode guverneri-generali. Krajem veka Ukrajina ne gubi samo političku, nego i ekonomsku nezavisnost, što je posledica ekonomske politike ruske monarhije.

Ukrajinski nacionalni pokret u 19. veku[uredi | uredi izvor]

Istočna Ukrajina okupirana je od ruskog carstva, uključujući Levu obalu, južnu regiju. U svih devet provincija na koje je istočna Ukrajina podeljena u 19. veku, vlada ruski carizam i rusifikacija. Posledica je da je broj Ukrajinaca na tom području do kraja veka smanjen 80%.

U prvoj deceniji 19. veka ukrajinski nacionalni kulturni pokret povezan je sa političkim jedinstvom. Mnogi Ukrajinci postaju članovi ruske masonske organizacije, koja proklamuje stvaranje 'mudrog društva' ljudi sa jednakim pravima. Stvaraju se tajna društva, orijentisana protiv Ruske monarhije. Populacija Leve obale potpomaže oslobodilačkom pokretu poljske vlastele od 1830/31. Etnički Ukrajinci, zajedno sa Poljacima, ustali su za slobodu Poljske u ustanku od 1863—1864.

Aktivnosti Bratstva Sv. Ćirila i Metodija, nelegalna politička organizacija ukrajinske nacionalne inteligencije, stvorena u Kijevu 1846, radi na konsolidaciji nacionalnog oslobodilačkog pokreta. Taras Ševčenko je širio nacionalne oslobodilačke ideje u svojim pesmama. Cilj je Bratstva postignuće Ukrajinske nezavisnosti i stvaranje ravnopravnih članica konfederacije nezavisnih slovenskih zemalja, sa Kijevom kao političkim središtem. Praktične aktivnosti koncentrisane su na edukaciji i traženju puta povećanja ekonomskog razvoja Ukrajine. Ruski caristi divlje se obračunavaju sa članovima Bratstva.

Novo doba oslobodilačkog pokreta Ukrajinaca povezano je aktivnostima ruskih 'narodnjaka'. Njihove okružnice i organizacije deluju u Kijevu, Odessi, Černihivu i drugim gradovima. Ideje slobode i jednakosti šire se od narodnjaka i među seljaštvo. Nakon 1885. narodnjaci gube vodeću ulogu u oslobodilačkom pokretu. Javljaju se socijaldemokratska inteligencija koja se poziva na radništvo. Marksistički uticaji osećaju se 1880-ih i 1890.ih godina. Javljaju se političke ukrajinske stranke Revolucionarna Ukrajinska Stranka, Ukrajinska Socio-demokratska Radnička Stranka i Društvo naprednih Ukrajinaca, koje utemeljiše 1908. Muhajlo Hrusekvskij, S. Jevremov i E. Čuhalenko. Ovo društvo u stvari je među-stranački politički blok.

Diferencijacija između odvojenih istočnoslovenskih grupa počela je da se javlja u kasnijem srednjem veku, a istočnoslovenski dijalekatski kontinuum se razvio u okviru Poljsko-litvanske zajednice, pri čemu se rusinski jezik pojavio kao pisani standard. Aktivan razvoj koncepta ukrajinske nacije i ukrajinskog jezika započeo je ukrajinskim nacionalnim preporodom početkom 19. veka. U sovjetsko doba (1917–1991), zvanična istoriografija je isticala „kulturno jedinstvo ’praukrajinaca’ i ’prarusa’ u petom i šestom veku“.[27]

Etnografija i kultura[uredi | uredi izvor]

Ukrajinska zastava

Lokalne grupe[uredi | uredi izvor]

Ukrajinci se granaju (Z. Kuzela) na Sjeverne, Severozapadne i Zapadne.

Zapadni Ukrajinci poznati su i kao Ruteni ili ponekad Rusini.[28] Ovi su naseljeni na Karpatima, to su od zapada prema istoku Lemki, Bojki i Huculi.[29] Severoistočno od Hucula, u Galiciji i Bukovini, pa do Dnjestra na severu žive Pokučani, Huculima su i srodni.

Severozapadni Ukrajinci nastanjeni su u području blizu poljske granice a imaju i enklava u toj susjednoj državi. Kod Severozapadnih Ukrajinaca nalazimo nekoliko različitih etničkih skupina među kojima su jedni poznati kao Dolinjani. Dolinjani se od ostalih skupina razlikuju po svom govoru kao i nekim razlikama u nošnji.

Postoje razlike i u nekim običajima, kao pevanju 'proletnih pesama'. Dolinjani su slabo izučena etnička podgrupa. Ostale značajne etničke grupe su i Batiuky i Veresiuky.

Grupe Opoljana i Podiljana naseljene su u Podiliji. Među ovima Podiljani nastanjuju istočnu Podiliju između Dnjestra i Boha. Imaju vlastite posebne običaje i folklor.

Poznata grupa Volinjana danas više nije homogena, postoje dva srodna tipa, južni od severozapadne Galicije do Lutska i severni koji se širi do Polisije. Volonija je sačuvala mnoge stare pjesme (himne) zimskih festivala, zvanih koliadly, i novogodišnjih pesama.

Severni Ukrajinci nastanjeni su u severnoj Ukrajini južno od Jaselde i Pripjata na obe obale Desne i levoj obali Dnjepra. Ovde su nekada živeli stari Derevljani i Siverjani. Severni su Ukrajinci sačuvali staru ukrajinsku narodnu kulturu, tek najzapadniji među njima u području Čelma i Podlasja nisu uspeli da se odupru snažnom pritisku Poljaka i sačuvaju svoj etnički tip. Podlesjani iz Podlesja definitivno pripadaju sjevernom ukrajinskom tipu s kulturnim i etničkim karakteristikama i govore severnim dijalektom. Sačuvali su mnogo od svoje starine, od stare šumske kulture i starih običaja iz srednjovekovnog perioda. Njihovi običaji analogni su onima od Bojka i Hucula sa Karpata. Podlesje ima i bogatu oralnu tradiciju i sačuvan velik broj koliadky sa starim temama i mnogo ritualnih pjesama.

Podlesjani nisu u potpunosti homogeni, naročito na istoku. Često se nazivaju imenima Poliščuki i Pinčuki (Polishchuks, Pinchuks) Celo Podlesje dijeli se na Podlesje, Pinsk, Voliniju i Černihiv.

Život i običaji[uredi | uredi izvor]

Poznati ukrajinski običaj su hahilky, koji se danas priređuju na uskrsnim nedeljama a sastoje se od pesama, igara i dramskih scena koji će po verovanju namamiti proleće i oterati zimu. Ovi obredi u paganska vremena odvijala su se u svetim lugovima, danas oko crkava ili oko groblja. Pesma i igre funeralni su kult i personifikuju pogreb za mraz i zimu. Oni takođe izazivaju rast bilja i pokušavaju osigurati obilnu žetvu kroz magijsku muziku, reči i pokrete tela.

U nekim drevnim hahilky igrama, igrači se kreću u krug imitirajući rotaciju sunca, dok drugi raznim gestovima pokazuju stalnost čovekovog postojanja na zemlji.

Klasična etnička kuhinja Ukrajinaca sastoji se od jela poznatih u njihovom jeziku kao kovbasa, vareniki, golubci, kapusta i boršč.

Za vreme Uskrsa u uskrsnu korpicu stavljaju se bojena jaja 'pysanki'.

Ukrajinci su od davnih vremena zaokupljeni agrikulturom i odani svojoj zemlji i njenim plodovima. Ukrajina, zovu je 'žitnicom Evrope' kruh smatra najsvetijom hranom, jer on sadržava žito koje ih održava na životu. Stara tradicija nuđenja kruha i soli gostu datira unazad mnogo vekova. Gostima se kod Ukrajinaca nudi okrugli hleb i so na vezenom peškiru uz tradicionalni domaćinov „Vitajemo!" (=dobrodošli) .

Ovdje se može pozvati i na stare Grke, koji su pre 2000 godina nudili gostima hleb i so. Pre oko 2500 godina, stara Ukrajina, tada Skitija, bila je žitnica Grčke. Grčko tlo bilo je pogodno za vinovu lozu i maslinu, ali ne i za žito. U ta stara vremena Grčke kolonije Tyras, i recimo Panticapaeum (današnji Kerč) i Olbia behu naseljene duž crnomorske obale Ukrajine. Ova tradicija simbolizuje vezu Ukrajine s korenima grčke kulture. Hleb i pšenica oduvek su važan element u ukrajinskom životu, u kulturi i folkloru. Razni nacionalni hlebovi igraju značajnu ulogu u običajima i tradiciji ukrajinske kulture. Božićni, uskršnji, svadbeni i funeralni hlebovi zauzimaju središnje mesto.

Jezik[uredi | uredi izvor]

Ukrajinski (ukraї́nsьka móva, ukraі́nska móva) je jezik istočnoslovenske podgrupe slovenskih jezika. To je jedini zvanični državni jezik Ukrajine. Pisani ukrajinski koristi ukrajinsko pismo, jedno od mnogih zasnovanih na ćiriličnom pismu.

Ukrajinski jezik vodi svoje poreklo od staroistočnoslovenskog jezika srednjovekovne države Kijevske Rusije . U svojim ranijim fazama na latinskom se zvao rusinski. Ukrajinski je, zajedno sa svim ostalim istočnoslovenskim jezicima, linearni potomak kolokvijalnog jezika koji se koristio u Kijevskoj Rusiji (10.–13. vek).[30]

Jezik je opstao uprkos nekoliko perioda zabrana i/ili obeshrabrenja korišćenja tokom vekova, jer je ipak uvek održavao dovoljnu bazu među narodom Ukrajine, njegovim folklornim pesmama, putujućim muzičarima i istaknutim autorima.

Veliki deo građana Ukrajine govori ruski.[31][32] Prema ukrajinskom popisu iz 2001. godine, 67,5% Ukrajinaca (građana Ukrajine) i 85,2% etničkih Ukrajinaca navelo je ukrajinski kao svoj maternji jezik, a 14,8% je navelo ruski kao maternji jezik.[33] Ovaj popis ne obuhvata Ukrajince koji žive u drugim zemljama.[34]

Religija[uredi | uredi izvor]

Ukrajinu su naseljavala paganska plemena sve dok hrišćanstvo vizantijskog obreda nije uvedeno na prelazu u prvi milenijum. Kasniji pisci koji su nastojali da kijevsko hrišćanstvo stave na isti nivo primata kao i vizantijsko hrišćanstvo su zamišljali da je sam apostol Andrej posetio mesto gde će kasnije biti izgrađen grad Kijev.

Međutim, tek u 10. veku je država u nastajanju, Kijevska Rus, postala pod uticajem Vizantijskog carstva; prvo poznato obraćenje bilo je od strane kneginje Svete Olge koja je došla u Carigrad 945. ili 957. godine. Nekoliko godina kasnije, njen unuk, knez Vladimir, krstio je svoj narod u reci Dnjepar. Time je započela duga istorija dominacije istočnog pravoslavlja u Ruteniji (Ukrajina).

Ukrajinci su pretežno pravoslavni hrišćani i čine drugu po veličini etnolingvističku grupu među istočnim pravoslavcima u svetu.[35][36] Ukrajinci imaju svoju autokefalnu pravoslavnu crkvu Ukrajine na čelu sa mitropolitom Epifanijem, a u istočnim i južnim oblastima Ukrajine najzastupljenija je Ukrajinska pravoslavna crkva pod jurisdikcijom Moskovske patrijaršije.

U zapadnom regionu poznatom kao Galicija, Ukrajinska grkokatolička crkva, jedna od katoličkih crkava istočnog obreda ima jako članstvo. Od pada Sovjetskog Saveza došlo je do rasta protestantskih crkava i Rodnoverija, savremene slovenske paganske religije.[37] Postoje i etničke manjine koje praktikuju druge vere, odnosno Krimski Tatari (islam) i Jevreji i karaimi (judaizam).

Istraživanje Centra Razumkov iz 2020. pokazalo je da se većina ukrajinskog stanovništva pridržava hrišćanstva (81,9%). Od ovih hrišćana, 75,4% su istočni pravoslavci (34% Pravoslavne crkve Ukrajine i 13,8% Moskovske Patrijaršije, a 27,6% su jednostavno pravoslavci), 8,2% su grkokatolici, 7,1% su jednostavno hrišćani, još 1,9% su protestanti i 0,4% su latinokatolici.[38] Od 2016. godine, 16,3% stanovništva ne iskazuje versku pripadnost, a 1,7% se pridržava drugih religija.[39] Prema istom istraživanju, 70% stanovništva Ukrajine se izjasnilo da su vernici, ali ne pripadaju nijednoj crkvi. 8,8% se ne identifikuje ni sa jednom od konfesija, a još 5,6% se izjasnilo kao nevernici.[39]

Muzika[uredi | uredi izvor]

Opera u Odesi

Ukrajinska muzika uključuje raznovrsnost spoljašnjih kulturnih uticaja. Takođe ima veoma snažnu autohtonu slovensku i hrišćansku posebnost čiji su elementi ranije korišćeni među mnogim susednim narodima.[40][41]

Artemij Vedel je zajedno sa Maksimom Berezovskim i Dmitrijem Bortnjanskim priznat kao jedan od „zlatne trojke“ kompozitora ukrajinske klasične muzike 18. veka i jedan od najvećih ruskih horskih kompozitora.

Boris Ljatošinski je vodeći član nove generacije ukrajinskih kompozitora 20. veka.

Ukrajinska narodna usmena književnost, poezija i pesme (kao što su dume) spadaju među najizrazitije etnokulturne karakteristike Ukrajinaca kao naroda. Verska muzika je postojala u Ukrajini pre zvaničnog usvajanja hrišćanstva, u obliku obične pesme „obychnyi spiv“ ili „musica practica“. Tradicionalna ukrajinska muzika se lako prepoznaje po pomalo melanholičnom tonu. Prvi put je postao poznat van Ukrajine tokom 15. veka jer su muzičari iz Ukrajine nastupali pred kraljevskim dvorovima u Poljskoj (poslednja u Rusiji).

Veliki broj poznatih muzičara širom sveta školovao se ili rođen u Ukrajini, među njima su poznata imena poput Dmitrija Bortnjanskog, Sergeja Prokofjeva, Miroslava Skorika itd. Ukrajina je takođe retko priznato muzičko srce bivšeg Ruskog carstva, odakle je potekla njena prva profesionalne muzičke akademije, koja je otvorena sredinom 18. veka i dala je brojne rane muzičare i kompozitore.[42]

Ples[uredi | uredi izvor]

Ukrajinski ples se odnosi na tradicionalne narodne igre naroda Ukrajine. Danas je ukrajinski ples prvenstveno predstavljen onim što etnografi, folkloristi i istoričari plesa nazivaju „ukrajinskim narodno-scenskim igrama“, koji su stilizovani prikazi tradicionalnih igara i njihovih karakterističnih pokreta koji su koreografisani za koncertne plesne predstave. Ova stilizovana umetnička forma je toliko prožela kulturu Ukrajine, da je danas ostalo veoma malo čisto tradicionalnih oblika ukrajinskog plesa.

Ukrajinski ples se često opisuje kao energičan, brz i zabavan, a pored tradicionalnih uskršnjih jaja (pisanja), karakterističan je primer ukrajinske kulture priznate i cenjene širom sveta.

Simboli[uredi | uredi izvor]

Državni simboli Ukrajine uključuju njenu zastavu i njen grb.

Državna zastava Ukrajine je plavo-žuti dvobojni pravougaonik. Polja u boji su istog oblika i jednake veličine. Boje zastave predstavljaju plavo nebo iznad žutih polja pšenice.[43][44][45] Zastava je dizajnirana za konvenciju Vrhovnog rusinskog saveta, koji se sastao u Lavovu u oktobru 1848. Njegove boje su zasnovane na grbu Kraljevine Rutenije.[46]

Grb Ukrajine ima iste boje koje se nalaze na ukrajinskoj zastavi: plavi štit sa žutim trozubcom — simbolom drevnih istočnoslovenskih plemena koja su nekada živela u Ukrajini, a kasnije su ga usvojili vladari Rusina i Kijevske Rusije.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Magocsi 1996, str. 3-11.
  2. ^ a b Haak, Wolfgang; Lazaridis, Iosif; Patterson, Nick; Rohland, Nadin; Mallick, Swapan; Llamas, Bastien; Brandt, Guido; Nordenfelt, Susanne; Harney, Eadaoin (11. 6. 2015). „Massive migration from the steppe was a source for Indo-European languages in Europe”. Nature. 522 (7555): 207—211. Bibcode:2015Natur.522..207H. ISSN 0028-0836. PMC 5048219 Slobodan pristup. PMID 25731166. arXiv:1502.02783 Slobodan pristup. doi:10.1038/nature14317. 
  3. ^ Posth, C., Yu, H., Ghalichi, A. (2023). „Palaeogenomics of Upper Palaeolithic to Neolithic European hunter-gatherers”. Nature. 615 (2 March 2023): 117—126. PMC 9977688 Slobodan pristup. PMID 36859578. doi:10.1038/s41586-023-05726-0. 
  4. ^ Gibbons, Ann (21. 2. 2017). „Thousands of horsemen may have swept into Bronze Age Europe, transforming the local population”. Science. 
  5. ^ Oleksyk, Taras K; Wolfsberger, Walter W; Weber, Alexandra M; Shchubelka, Khrystyna; Oleksyk, Olga; Levchuk, Olga; Patrus, Alla; Lazar, Nelya; Castro-Marquez, Stephanie O (2021). „Genome diversity in Ukraine”. GigaScience. 10 (1). PMC 7804371 Slobodan pristup. PMID 33438729. doi:10.1093/gigascience/giaa159 Slobodan pristup. Pristupljeno 17. 1. 2021. 
  6. ^ Kushniarevich A, Utevska O (2015) "Genetic Heritage of the Balto-Slavic Speaking Populations: A Synthesis of Autosomal, Mitochondrial and Y-Chromosomal Data"
  7. ^ Di Luca, F.; Giacomo, F.; Benincasa, T.; Popa, L.O.; Banyko, J.; Kracmarova, A.; Malaspina, P.; Novelletto, A.; Brdicka, R. (2006). „Y-chromosomal variation in the Czech Republic” (PDF). American Journal of Physical Anthropology. 132 (1): 132—139. PMID 17078035. doi:10.1002/ajpa.20500. Pristupljeno 16. 3. 2016.  |hdl-pristup= zahteva |hdl= (pomoć)
  8. ^ Utevska, O. M.; Chukhraeva, M. I.; Agdzhoyan, A. T.; Atramentova, L. A.; Balanovska, E. V.; Balanovsky, O. P. (21. 9. 2015). „Populations of Transcarpathia and Bukovina on the genetic landscape of surrounding regions” (PDF). Visnyk of Dnipropetrovsk University. Biology, Medicine. 6 (2): 133—140. doi:10.15421/021524 Slobodan pristup. 
  9. ^ Semino O.; Passarino G.; Oefner P.J.; Lin A.A.; Arbuzova S.; Beckman L.E.; De Benedictis G.; Francalacci P.; Kouvatsi A. (2000). „The Genetic Legacy of Paleolithic Homo sapiens sapiens in Extant Europeans: A Y Chromosome Perspective”. Science. 290 (5494): 1155—1159. Bibcode:2000Sci...290.1155S. PMID 11073453. doi:10.1126/science.290.5494.1155. 
  10. ^ Alexander Varzari, "Population History of the Dniester-Carpathians: Evidence from Alu Insertion and Y-Chromosome Polymorphisms" (2006)
  11. ^ Marijana Peričić et al. 2005, High-Resolution Phylogenetic Analysis of Southeastern Europe Traces Major Episodes of Paternal Gene Flow Among Slavic Populations.
  12. ^ Kharkov, V. N.; Stepanov, V. A.; Borinskaya, S. A.; Kozhekbaeva, Zh. M.; Gusar, V. A.; Grechanina, E. Ya.; Puzyrev, V. P.; Khusnutdinova, E. K.; Yankovsky, N. K. (1. 3. 2004). „Gene Pool Structure of Eastern Ukrainians as Inferred from the Y-Chromosome Haplogroups”. Russian Journal of Genetics. 40 (3): 326—331. doi:10.1023/B:RUGE.0000021635.80528.2f. 
  13. ^ Ethnic composition of the population of the Russian Federation / Information materials on the final results of the 2010 Russian census (jezik: ruski)
  14. ^ „Ukrainians”. Encyclopediaofukraine.com. 16. 7. 1990. Pristupljeno 30. 10. 2012. 
  15. ^ Ukrainians in Russia's Far East try to maintain community life Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. mart 2016).
  16. ^ „Why ethnopolitics doesn't work in Ukraine”. al-Jazeera. 9. 4. 2019. 
  17. ^ „Przynależność narodowo-etniczna ludności – wyniki spisu ludności i mieszkań 2011. Materiał na konferencję prasową w dniu 29. 01. 2013” (PDF). stat.gov.pl. Central Statistical Office of Poland. str. 3. Pristupljeno 19. 6. 2017. 
  18. ^ „The migration of Ukrainians in times of crisis”. 19. 10. 2015. Pristupljeno 18. 6. 2017. 
  19. ^ „There is almost as many Ukrainian immigrants in Poland as 2015 refugees in Europe. r/europe”. reddit. 22. 12. 2015. Pristupljeno 18. 6. 2017. 
  20. ^ „Over 1.2 million Ukrainians working in Poland”. praca.interia.pl. Pristupljeno 20. 6. 2017. 
  21. ^ „Poland Can't Get Enough of Ukrainian Migrants”. Bloomberg L.P. 6. 3. 2017. Pristupljeno 20. 6. 2017. 
  22. ^ „See map: Ukrainians: World Distribution”. Encyclopedia of Ukraine. Pristupljeno 30. 10. 2012. 
  23. ^ "History and ethnic relations in Ukraine", Every Culture
  24. ^ „UWC continually and diligently defends the interests of over 20 million Ukrainians”. Ukrainian Canadian Congress. 25. 5. 2010. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  25. ^ „Ukrainian diaspora abroad makes up over 20 million”. Ukrinform.ua. 28. 8. 2009. Arhivirano iz originala 5. 1. 2012. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  26. ^ „20 million Ukrainians live in 46 different countries of the world”. Ukraine-travel-advisor.com. 5. 12. 2001. Arhivirano iz originala 29. 3. 2007. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  27. ^ Serhy Yekelchyk (2004). Stalin's Empire of Memory: Russian-Ukrainian Relations in the Soviet Historical Imagination. University of Toronto Press. str. 94. ISBN 978-0-8020-8808-6. Pristupljeno 19. 3. 2016. 
  28. ^ „A Ukrainian ethnic group which until 1946 lived in the most western part of Ukraine – Lemkos”. Encyclopediaofukraine.com. 16. 8. 1945. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  29. ^ „A Ukrainian ethnic group which until 1946 lived in the most western part of Ukraine – Hutsuls”. Encyclopediaofukraine.com. 1919-01-07. Pristupljeno 2012-11-02. 
  30. ^ „Ukrainian language”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 3. 2016. 
  31. ^ Russia's Language Could Be Ticket in for Migrants A large portion of Ukrainians speak Russian
  32. ^ Khmelko, V (2004). Lіngvo-etnіčna struktura Ukraїni: Regіonalьnі osoblivostі ta tendencії zmіn za roku nezaležnostі [Linguo-Ethnic structure of Ukraine: Regional features and tendencies to changes post-independence] (PDF) (na jeziku: ukrajinski). Kyiv International Institute of Sociology. Pristupljeno 15. 3. 2016. 
  33. ^ Pro kіlьkіstь ta sklad naselennя Ukraїni za pіdsumkami Vseukraїnsьkogo perepisu naselennя 2001 roku [About the number and composition of the population of Ukraine from the results Census of 2001] (na jeziku: ukrajinski). Ukrcensus.gov.ua. 2003. Arhivirano iz originala 30. 11. 2010. g. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  34. ^ „The language composition of the population of Ukraine according to the nationwide census 2001”. State Statistics Committee of Ukraine. 2003. Arhivirano iz originala 1. 11. 2004. g. 
  35. ^ „Religious Belief and National Belonging in Central and Eastern Europe”. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 10. 5. 2017. 
  36. ^ „Orthodox Christianity in the 21st Century”. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 10. 11. 2017. 
  37. ^ Adrian Ivakhiv.
  38. ^ Centr, Razumkov. „Konfesійna ta cerkovna naležnіstь gromadяn Ukraїni (sіčenь 2020r. socіologія)”. razumkov.org.ua. 
  39. ^ a b (PDF) (na jeziku: ukrajinski), Kyiv: Razumkov Center in collaboration with the All-Ukrainian Council of Churches, 26. 5. 2016, str. 22, 27, 29, 31 https://web.archive.org/web/20170422181327/http://old.razumkov.org.ua/upload/Religiya_200516_A4.compressed.pdf |archiveurl= zahteva naslov (pomoć), Arhivirano iz originala (PDF) 22. 4. 2017. g., Pristupljeno 28. 4. 2017 
  40. ^ „Ukrainian Music Elements”. Canadian Institute of Ukrainian Studies. 2001. 
  41. ^ „Ukrainian Wandering Bards: Kobzars, Bandurysts, and Lirnyks”. Canadian Institute of Ukrainian Studies. 2001. Pristupljeno 15. 3. 2016. „The artistic tradition of Ukrainian wandering bards, the kobzars (kobza players), bandurysts (bandura players), and lirnyks (lira players) is one of the most distinctive elements of Ukraine's cultural heritage.” 
  42. ^ „Ukraine is the rarely acknowledged musical heartland of the former Russian Empire”. National Geographic Society. 2012. Arhivirano iz originala 15. 5. 2011. g. 
  43. ^ „Government portal- State symbols of Ukraine”. Kmu.gov.ua. 24. 10. 2012. Pristupljeno 2. 11. 2012. 
  44. ^ „Flag of Ukraine”. Encyclopædia Britannica. Pristupljeno 15. 3. 2016. 
  45. ^ „Flag of Ukraine”. The World Factbook. Arhivirano iz originala 13. 6. 2007. g. 
  46. ^ Weeks, Andrew (29. 12. 2012). „Ukraine – History of the Flag”. Crwflags.com. Pristupljeno 15. 3. 2016. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Ukrajinci na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Украјинци&oldid=27549535”